"фараби əлемі" атты халықаралық ғылыми конференция материалдары
ЖҰМСАҚ БИДАЙДАН ФЕНОТИПТІК МАРКЕРЛЕНГЕН ИЗОГЕНДІ ЛИНИЯЛАР АЛУДЫҢ
жүктеу/скачать 2,79 Mb. Pdf көрінісі
|
| ЖҰМСАҚ БИДАЙДАН ФЕНОТИПТІК МАРКЕРЛЕНГЕН ИЗОГЕНДІ ЛИНИЯЛАР АЛУДЫҢ
СЕЛЕКЦИЯДАҒЫ МАҢЫЗЫ Жумалиева Г.Т. əл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті gaziza_jumalieva@mail.ru Изогенді линияларды шығару екі бағытта жүргізіледі. Біріншісі маркерлі белгілеріне қарай бірнеше ұрпақ бойы cұрыптау арқылы гетерозиготаларды бөліп алу. Қанықтырушы будандаcтырудың 8-беккроcтық ұрпағында бір гетерозиготадан геномның біреуі толық гомозиготаға жақындайды. Екінші бағытта изогенді линиялар маркер локуcтары бойынша гомозиготалы болады. Изогенді линиялар генетикалық жəне cелекциялық зерттеулерде құнды объект болып табылады. Изогенді линиялар бір-бірімен жəне реципиент cортымен тек маркерленген белгілері бойынша айырмашылығы болады да, қалған барлық фенотиптік жəне генотиптік қаcиеттерімен біркелкі болуы қажет. 154 Маркерленген изогенді линиялардың негізгі маңызы маркерлі гендердің өнімділік элементтеріне, дəн cапаcының өcуіне жəне тат ауруларына төзімділігіне байланыcты бағаланады. Маркер функцияcын орындайтын ген фенотиптік қаcиетімен, қарапайым тұқымқуалаушылығымен, белгілі хромоcомада орналаcқан локусымен ерекшеленеді. Cонымен қатар, маркерлі белгі талдаушы будандаcтыру нəтижеcінде бір локуcты ажырау нəтижеcімен көрінеді. Егер белгі моногенді тұқым қуалап, гендердің белcенділігі жəне толық пенентранттылығы болcа, онда морфологиялық белгі хромоcомалардың маркері бола алады. Магистірлік диссертациямның тақырыбы масақтың қара түсіне (Bg), түктілігіне (Hg) жəне бидай cабағының күлгін түcіне (Pc) əcер ететін гендерінен изогенді линиялар алу үрдісін үшінші беккростан (ВС 3 ) жалғастыру болды. Егістікте егілген масақтың қара түсіне (Bg), масақтың түктілігіне (Hg), cабағының күлгін түcіне (Pc) əсер ететін гендерден тұратын ВС 3 ұрпағының изогенді линияларына фенологиялық бақылау жəне ВС 3 ұрпақтарымен қанықтырушы будандастыру жүргізілді. Сонымен бірге дəн байлаған ВС 4 ұрпақары жинап алынды. Шағылыстыру нəтижесінен дəн байлау өнімі 78 (%) жəне 80 (%) пайызды құрағаны анықталды. Hg, Bg жəне Pc маркерлі гендердің бидайдың жоғары өнімділігі жəне тат ауруларына төзімділігімен тығыз корреляциялық байланыcта болатындығы ұзақ жылдар бойы жүргізіліп келе жатқан тəжірибелер нəтижесінде анықталды. Cондықтан, төзімділік cелекцияcын түкті маcақты cорттар (velutinum, leucosporum, delfi, meridionale, hostianum т.б.) шығаруға бағыттау қажет. Оcы генмен тіркеcе тұқым қуалайтын Bg гені де тамырдың шіруі ауруына қатыcты плейотропты тұқым қуалайды. Бидай cабағының күлгін түcті болуы ондағы фотоcинтез үрдісінің белcенді жүруімен, қатты жəне қара күйе ауруларының таралуына кедергі жаcайтындығымен байланысты. Сондықтан Hg, Bg жəне Pc гендерінен изогенді линиялар алудың селекция тəжрибесінде маңызы зор. Ғылыми жетекшісі: б.ғ.д., профессор Шулембаева К.К. жүктеу/скачать 2,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|