"фараби əлемі" атты халықаралық ғылыми конференция материалдары
ҚАЗАҚСТАН ҚОҢЫР КӨМІРЛЕРІНЕН БИОГУМУС СИНТЕЗДЕУГЕ ҚАБІЛЕТТІ
жүктеу/скачать 2,79 Mb. Pdf көрінісі
|
|
ҚАЗАҚСТАН ҚОҢЫР КӨМІРЛЕРІНЕН БИОГУМУС СИНТЕЗДЕУГЕ ҚАБІЛЕТТІ МИКРООРГАНИЗМДЕРДІ БӨЛІП АЛУ Бердіқұлов Б.Т., Тастамбек Қ.Т., Төкен А. И əл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Биология жəне биотехнология проблемалары Экология мəселелері bertalbek@gmail.com Қазақстанның көмір қорының мөлшері алдағы 250 жылға жетеді деп есептеледі. Əлемдік нарықта көмір өндіруден 8 орынға (2016) ілгеріледі. Бірақ бізде қоңыр көмірдің үлесі көп, бұл өз кезегінде табиғатқа өндіру кезінде де, пайдалану кезінде де қара көмірге қарағанда көбірек зиян келтіреді жəне қалдық мөлшері көп. Елімізде көмірдің энергетикадағы үлесі 66%-ды құрап отыр. Мемлекет бұл көрсеткішті 2040 жылға қарай басқа энергия көздерін пайдалану есебінен (табиғи газ, атом қуаттарымен) 40%-ға төмендетпек. Осы орайда қоңыр көмірді жəне оның қалдықтарын басқа да мақсатта тиімдірек пайдалануға болады. Мысалы, эксперименталды биогумус жасау. Алдыңғы қатарлы елдерде биоəдістер көмегімен топырақ құнарын арттыру жəне қалпына келтіру үшін көп жұмыстар атқарылуда. Топырақтың биотехнологиялық əдістер арқылы құнарын арттыру экологиялық тұрғыдан өте маңызды. Қоңыр көмірді қайта биоөңдеу де - оны тұрақты қолданудың озық бағытының бірі. Гумус өндірісі үшін гумин қышқылына бай шикізат ретінде электростанцияларда жағуға жарамайтын қоңыр көмір қолдануға болады Қоңыр көмірдің баламасы ретінде резеңке, шымтезек, шірік тұнбасын да пайдалануға болады. 193 Осы бағытта зерттеу жұмыстарын жүргізу үшін Қарағанды, Ойқарағай, Леңгір жəне Екібастұз көмірлерлерін зерттеу объектісі ретінде алынды. Себебі, аталған алаптардағы қоңыр көмірдің көлемі көп, сəйкесінше ашық əдіспен өндірілетін көмірден шығатын қалдық мөлшері де жоғары. Биогумус алу үшін зерттеу жұмыстарын 4 кезеңге бөліп қарастырамыз. Бірінші кезеңде, тотыққан қоңыр көмірдің элементті жəне микробтық құрамы жəне күлділігі мен ылғалдылығы сияқты физико-химииялық параметрлерін анықтау керек. Екінші кезеңде жауын құртынның көмегімен вермикультура алу. Үшінші кезең - метаболиттік белсенділігі жоғары микроорганизмдердің аралас дақылдарын алу. Төртіншісі - биогумус құрастыру. Микробиологиялық құрамын анықтау барысында 4 көмір сынамаларынан (Екібастұз, Қарағанды, Ойқарағай, Ленгер) 5 бактерия (RKB1-Acinetobacter sp., RKB2-Bacillus subtilis strain, RKB5-Delftia sp., RKB7-Bacillus pumilus strain, RKB10-Providencia sp.,) жəне 2 саңырауқұлақ (RK1- Aspergillus sp., RK2-Neosartorya sp.) бөлініп алынды. Бөліп алынған бактериялар мен саңырауқұлақтарды идентификациялау үшін сынамалар «Majorbio» компаниясына (Қытай) жіберілді. Биосолюбилизация үшін маңызды саңырауқұлақтарды (Neosartorya sp.) идентификациялау нəтижесі келесі нуклеотидтік реттілікті анықтап берді: TCTTCCGTAGGGGAACCTGCGGAAGGATCATTACCGAGTGAGGGCCCTCTGGGTCCAACC TCCCACCCGTGTCTATCGTACCTTGTTGCTTCGGCGGGCCCGCCGTTTCGACGGCCGCCGGGGA GGCCTCGCGCCCCCGGGCCCGCGCCCGCCGAAGACCCCAACATGAACTCTGTTCTGAAAGTATG CAGTCTGAGTTGATTATCATAATCAGTTAAAACTTTCAACAACGGATCTCTTGGTTCCGGCATC GATGAAGAACGCAGCGAAATGCGATAAGTAATGTGAATTGCAGAATTCAGTGAATCATCGAGT CTTTGAACGCACATTGCGCCCCCTGGTATTCCGGGGGGCATGCCTGTCCGAGCGTCATTGCTGC CCTCAAGCACGGCTTGTGTGTTGGGCCCCCGTCCCCGGTTTCCCCCGGGGATGGGCCCGAAAGG CAGCGGCGGCACCGCGTCCGGTCCTCGAGCGTATGGGGCTTTGTCACCCGCTCTGTAGGCCCGG CCGGCGCCAGCCGACACCCAACTTTATTTCTAAGGTTGACCTCGGATCAGGTAGGGATACCCGC TGAACTTAAGCATATCAATAAGCGGAGGAATG Ғылыми жетекшісі: PhD доктор, доцент Акимбеков Н.Ш. жүктеу/скачать 2,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|