"фараби əлемі" атты халықаралық ғылыми конференция материалдары
МҰНАЙ ЖӘНЕ МҰНАЙ ӨНІМДЕРІН ЛАСТАУШЫ ЗАТТАРДЫ КРЕСС-САЛАТ
жүктеу/скачать 2,79 Mb. Pdf көрінісі
|
| МҰНАЙ ЖӘНЕ МҰНАЙ ӨНІМДЕРІН ЛАСТАУШЫ ЗАТТАРДЫ КРЕСС-САЛАТ
ӨСІМДІГІМЕН БИОТЕСТІЛЕУ Расылхан Д.Е. əл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті rasylkhan.dinara@mail.ru Қазіргі кезде қоршаған ортаның ластануы ең өзекті мəселелердің бірі. Соның ішінде қоршаған ортаның мұнай жəне мұнай өнімдерімен ластануы соңғы уақытта экологияның өзекті мəселесі болып саналады. Ортаның мұнай көмірсутектерімен ластану көрінісі Қазақстан территориясында да орын алған. Себебі, Қазақстан əлемдегі мұнай өндіретін елдердің қатарына кіреді жəне мұнай өндіру республика экономикасының негізгі салаларының бірі. Биоиндикация жəне биотестілеу қоршаған ортаны бақылаудың негізгі компоненті болып табылады. Өсімдіктерді, жануарларды жəне микроорганизмдерді биоиндикатор ретінде қолдану ауа, су жəне топырақтың биомониторингін жүргізуге мүмкіндік береді. Əртүрлі индекстер мен коэффициенттерді пайдалану арқылы биоиндикацияның дəл нəтижелерін алуға мүмкін болады. Бақылаудың биологиялық əдістері арқылы қоршаған ортаның сапасын жəне кейбір ластанудың барын жылдам бағалауға болады. Осыған байланысты жұмыстың мақсаты мұнай өңдеу кəсіпорны орналасқан аймақ топырағының ластану жағдайын биологиялық əдістермен бағалау болып табылды. Зерттеу объектісі Жамбыл облысы, Шу ауданы, Бірлік ауылдық округі, Бірлік ауылында орналасқан «Бірлік-Энерго» 214 мұнай өңдеу кəсіпорны аумағынан алынған топырақ үлгілері болды. Практикалық маңызы қоршаған ортаны əртүрлі ластау ошақтарының елді-мекендерге жақын орналасуы тұрғындардың экологиялық қауіпсіздік мəселелерін қарастырады, яғни жұмыстың практикалық маңызын көрсетеді. Мұнай кəсіпорны аумағына биотестілеу кресс-салаттың Lepidium sativum L. көмегімен жүргізілді. Тəжірибелер нəтижесінде зерттелген топырақ үлгілерінің қышқылдығы бейтарап екені анықталды. Кресс-салат тұқымдарының өнгіштігіне əсерін бағалау арқылы бұл мұнай өңдеу кəсіпорны аумағынан алынған топырақ үлгілерінің токсинділігі əлсіз деп бағаланды. Нəтижесінде хлорофилдің төмен мөлшері 1,4 мг/л кресс-салат өсімдігінің мұнай өңдеу өнеркəсібі маңайынан алынған топырақ (№1) тəжірибелік үлгісінде анықталды. Бақылау үлгісінде (1,91 мг/л) өсірілген өсімдіктерге қарағанда мұнай өңдеу кəсіпорнынан 100 м қашықтықта алынған топырақта (№2) тест- өсімдіктерінде де хлорофилл мөлшері төмен болды (1,47 мг/л). № 1 жəне № 2 тəжірибелік үлгілеріндегі хлорофиллдің төмен мөлшері топырақтың өсімдік жапырақтарындағы хлорофилдерді бұзатын химиялық заттармен ластанғанын көрсетеді. Топырақтың мұнаймен ластану деңгейін анықтау арқылы Бірлік ауылы экологиялық таза деген қорытынды жасалды. Ғылыми жетекші: б.ғ.к. Мухамбетжанов С.К. жүктеу/скачать 2,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|