"фараби əлемі" атты халықаралық ғылыми конференция материалдары
ТҰҚЫМ СЕБУ МЕРЗІМДЕРІНІҢ РАПС ДАҚЫЛЫНЫҢ ӨНІМДІЛІГІНЕ ӘСЕРІ
жүктеу/скачать 2,79 Mb. Pdf көрінісі
|
| ТҰҚЫМ СЕБУ МЕРЗІМДЕРІНІҢ РАПС ДАҚЫЛЫНЫҢ ӨНІМДІЛІГІНЕ ӘСЕРІ
Мухидинова Д. Р. Аймақтық Əлеуметтік-Инновациялық Университеті biologiya_dsh@.mail.ru Соңғы кезде Қазақстанда майлы өсімдіктердің егіс көлемі 2-3 есе артқаны байқалды. Алайда, өндіріс əлі тұтыну деңгейіне дейін көтеріле алмағандықтан Қытай, Ресей, Украина жəне басқа елдерден тасымалдау біздің елдегі сұраныстың 85%-дан астамын құрап отыр. Кез-келген дақылдың өнімділігін көтеретін негізгі ықпалдардың бірі- себу мерзімі.Тұқым себер алдында топырақ өңдеу жұмыстары жүргізілді. Дəннің біркелкі жəне тығыз қабатқа орналасуы үшін тегістеу жəне малалау жұмыстарының орны ерекше. Себу мерзімі 4 нұсқада орындалды. Ерте топырақ қабаты 2-4 0 С, ертелеу 4-6 0 С,орташа 6-8 0 С жəне кештеу 8-10 0 С температура аралықтары.Рапс дақылы үшін ең қолайсыз себу кезеңдері 1 жəне 4 нұсқаларда болды.Себебі ерте сепкенде жылу ал кештеу себу мерзімінде ылғал жеткіліксіз болып шықты. Жоғары өнімділік көрсеткіштерді ертелеу сепкендегі нұсқа көрсетті ( 18,4 ц/га). Себу мерзімдерінің дақылдың өнімділігінің байланысын өнім құрайтын элементтердің орташа мəндерінен көруге болады. 3 нұсқадағы 1өсімдіктегі бұршаққын саны 23,2 дана болып бақылаудан 0,8-1,0 дана артық шықты. Қалған нұсқаларда тиісінше:17,9;20,3 дананы құрады. Рапс өсімдігінің қалыңдығы мен бойының биіктігінің көрсеткіштері талдау нəтижесінен белгілі болғандай, жылдық орташа тұқым өнімінің ең төменгі өлшемдері 4 нұсқадан топырақ қабаты 8-10 0 С жылынған мерзімде жүргізілген егістен алынды (12,2 ц/га немесе бақылаумен салыстырғанда 73,0%). Жоғары да көрсетілген аталған құрылым элементтердің мəндері байланысты ертелеу мерзімде (0-5 см топырақ қабаты 4-6 °С жылынуы) егілген рапс 19,0 ц/га тұқым өнімін беріп, қомақты қосымша өнім мөлшерімен бақылаудан 15% басымдық көрсетті. Өсімдіктің өніміне əсер ететін факторлардың бірі- тұқым себу тереңдігі. Тұқымдық дəнді топыраққа сіңіру тереңдігі дəннің топыраққа дұрыс сіңуін қамтамасыз етеді жəне өсімдіктің түптеніп, жақсы өніуіне айтарлықтай маңызы зор. Тəжірибе жұмыстарында тұқым себу тереңдіктері 1-2см, 3-4см, 5-6см жəне 7-8см аралықтарынд жүргізілді. Нəтижелер көрсеткендей, рапстың тұқым себу тереңдігінің оның өнгіштігіне жəне өсімдіктердің сақталуына əсері 2 нұсқада жоғары ( 3-4см). Далалық өнгіштігі бойынша 81,2%, өркен саны 404,8% ал өсімдіктер саны 46,0 дана. Бақылау тобы бойынша бұл көрсеткіштер тиісінше 73,8%, 369,7%,39,8: 53 Тəжірибе жұмыстарындағы нəтижелер көрсеткендей рапс дақылының оңтүстік өңірде себу мерзімдерінің қолайлы мерзімі ертелеу яғни сəуірдің алғашқы онкүндігінде жүргізу тиімді нəтиже береді. Ғылыми жетекшісі: а.-ш.ғ.к.Суримбаева Күлайша жүктеу/скачать 2,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|