Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі
Қазақстандықтардың Ұлы Отаг соғысының майдандарындағы ерен ерліктері
жүктеу/скачать 491,12 Kb.
|
тарих
| 122. Қазақстандықтардың Ұлы Отаг соғысының майдандарындағы ерен ерліктері.Мәскеу, Ленинград үшін ұрыс-да.Отан соғ-ң алғашқы күн-інен бастап-ақ қатарында мыңдаған қаз-р шайқасқан кеңес жауынгер-і барлық майдан-да фашистік басқыншы-ға қарсы кескілескен ұрыс жүргізді. Соғ-ң алғ.кезеңінде Қазақ КСР-нде 14 атқыш-р ж/е атты әскер дивизиясы, 6 бригада құрылып, үйретіліп, майданға ат-ды. Құрылған бөлім-р мен құрама-р құрамы жағынан көп ұлтты болды.Брест қамалын қорғаушы-р ар-да қаз-р А.Наганов, В.Фурсов, Қ.Тұрдиев, Ш.Шолтыров ж/е т.б. болды. Дивиязия комиссары, Оңт-Бат майдан Әскери Кеңесі-ң мүшесі Е.П.Рыков басқарған 800 жауынгер 1941ж-ғы 20 қыркүйекте неміс-фашист басқынш-мен шайқ-қа түсті. Даңқты жауынгер-р 3 тәул бойы күші басым жаумен ұрыс жүргізіп, Отан алдындағы қасиетті борышын ақырына дей орныдап, бәрі дерлік қаза тапты.Мәскеу түб-де генерал-майор И.В.Панфилов қолбасшылық еткен 316-атқыш-р див-сы ерлікпен шай-ты. 1941ж-ғы қарашада Дубосеково түб-де ұрыс салған 1075-атқыш-р полкі-ң танк жоюшы-р тобы-ң ерлігі елге мәлім болды. Осы топта рота-ң саяси жетекшісі В.Г.Клочков: “Ресей кең-байтақ, бірақ шегінерге жер жоқ, артымызда-Мәскеу”,-деген жалынды сөзі бүкіл майданды шарлаған ұранға айналып кетті.Мәскеу үш.шай-та И.В.Карпов қолбасшылық еткен атқыш-р полкі мен аға лейтенант Б.Момышұлы басқ-ған батальон-ң жауынгер-і ерекше табандылық пен қаһармандық көрсетті. Див-я жаудың 4 есе басым күшіне қарсы кескілескен ұрыс-р жүргізді. Көрсеткен ерлігі үш. 316 атқ. див-сы 8-гвардиялық див-я болып қайта құрылып, Қызыл Ту орденімен марапатталды. Рота-ң саяси жетекшісі М.Ғабдуллин басқарған автоматшы-р тобы жау танкі-ін жойып, өз бөлімше-ін қоршаудан алып шықты. Көрсеткен ерен ерлігі үшін оған Кеңес Одағы-ң Батыры(КОБ) атағы бер-ді.
Ұзақ жыл-р соғ-ң алғ-қы күн-інде 1-ші болып таран жасап, жанған жау тобына ұшағын бағ-тан адам авиация капитаны Николай Гастелло саналып келді. Кейін зерттеуші-р мұндай ерлікті алғаш жасаған А.Маслов-ң экипажы екендігін дәл-ді. Оның құр-да жерлесіміз Бақтыораз Бейсекбаев бар еді. А.Маслов экип-ң мүше-іне Ресей-ң Батыры атағы бер-ді. 1998 ж Назарбаев-ң үкімімен Халық Қаһарманы атағы бер-ді.Қ-танда құралған әскер бөлімшеле-ң 1/3-і Ленинград түб-де соғ-ты. Балтық флотындағы қызыл тулы “Киров” крейсерінде ғана 156 қазақстан-қ жауынгерлік сапта тұрды. Ленинград үшін шайқ-ң ауыр күн-інде С.Баймағамбетов жау-ң арнайы салынған қорғаныс ұясының оқ жаудырып тұрған аузын кеудесімен жауып, қаза тапты. Кейін оған КОБ атағы бер-ді. Ориенбаум алғы шебінде 48-атқ-р див-ң атақты мергені Дүйсенбай Шыныбеков шайқ-ты. Сталинград. 1942ж күзінде Стал. түб-де ұрыс-р жүріп жатты. Қ-тан Стал. Обл-мен 500 шақырым бойына шекаралас жатқан еді. Сон-тан Стал. майданына жүріп жатқан соғ қимыл-ына Бат Қ-ң ресурс-ы кең ауқымда тартылды. 1942 ж күзінде Каспий өңіріне соғ жағдайы енг-ді.Полковник Ғани Сафиуллин басқ-ған 73-гвар. див-ң өзі ғана жау-ң 120 танкісі мен 800 автомашинасын жойды. Стал. майд-да шайқасқан 29 – ж/е Алматының 38 атқыш-р дивизиялары-ң даңқы шықты. Олар-ң екеуі де кейін 72 – және 13-гв-қ дивизия-ға айналды. Шайқаста көрсеткен табандылығы мен ерлігі үшін 73-гвардиялық дивизия «Сталинградтық» деген құрметті атақ алды.Қарағанды-ң өкілі, ұшқыш Нүркен Әбдіров 1942ж 19 желтоқсанда Боковская-Пономаревка ауд-да болған әуе айқасында өз ұшағын жау танкілері-ң шоғырына құлатып, серік-мен бірге ерлікпен қаза тапты.Атақты «Павлов үйі» үшін соғ-қан батыр-ң интернационалдық тобы-ң бір мүшесі Оңт Қ-нан барған жауынгер Толыбай Мырзаев еді. Еділ бой-ғы қаһарман қала түбінде минометші Қарсыбай Сыпатаев өшпес ерлік жасады.300 фашистің тегеурініне 11 қаһарман төтеп берді. Ержүрек жауынгер-р қорғаған төбе «Шығыс-ң он бір батыры-ң төбесі» д.а.. Дон мен Еділ жағ-да жау топ-ын қоршауға алу жөніндегі операция кезінде қазақстандық подполковник Т.С.Позолотин басқарған 17-гвардиялық танк полкі ерекше көзге түсті.Мыңдаған қазақстандық-р Украинаны, Беларусьті, Балтық бойы респ-н, Молдаваны азат ету жолындағы күрес-ге қатысты. Олар туысқан жерін өздері-ң туған өлкелеріндей сүйіспеншілікпен жаудан босатты.Стал-д қорғаны-ң батыры, екі Даңқ ордені-ң иегері I. Айтықовқа КОБ атағы берілді. Қойгелді Аухадиев те КОБ атанды. Ол орыс кезінде фашистер-ң 5 танкісін, өздігінен жүретін «Фердинанд» зеңбірегін оқ – дәрі тиеген 3 автомашинасын жойды, Днепрден алғашқылардың бірі болып өтіп, қарсы шабуылға шыққан дұшпан-ң жолын бөгеді. Днепр үшін ұрыс-да 18 жасар Жәнібек Елеусізов қазақ-р ар-ғы ең жас КОБ аталды. Қазақстандық партизандар-ң жалпы саны 3,5 мың адамнан асып түсті. Олардың қатарындағы Қ.Қайсенов (кейін Халық Қаһарманы), Ж.Ағаділов, Е.Воробьева, П.Семенова ж/е т.б. қаһармандық ерлік-імен тарихта қалды.Жүздеген қазақстандық-р шетел-дегі Қарсыласу қозғ-на қатысты. Солар-ң іш-гі КОБ-ры А.С.Егоров пен З.У.Құсайынов-ң есім-і белгілі.КОБ Сағадат Нұрмахамбетов те Берлин үшін ұрыс-ға өз жауынгер-ін бастап кірді (кейіннен оған ҚР-ң Халық қаһарманы атағы берілді). Берлинге шабуыл жасауға И.Я.Съянов, Х.Кайдауыв (кейін Халық қаһарманы), З.Тұрарбеков, Х. Көбеков, Т.Бигелдинов, А.Еремеев, Н.Шелиханов және басқа да көптеген атақты жерлес-з қатысты. Жас офицер Р.Қошқарбаев (кейін Халық қаһарманы) өзі-ң Г.Булатовпен бірге Рейстагқа алғашқылар-ң бірі болып алқызыл жеңіс туын қадады. Орал өңірінен келген жас офицер-р Қ.Мәденов пен Р.Қараманов 1008-атқ-р полк-ң туы Берлин ратушасы-ң төбесіне тікті. Берлинге шаб жасауға «Қ-н комсомолы» танк тізб-ң 3 танкісі қатысты.Әрқайсысы 200-ден астам жауынгерлік ұшу сапарына шығып, әуе мен жерде 10-нан астам ұшақ-ды, көптеген танк-ді, жүздеген фашис-ді жойған шаб-шы ұшқыш-р Т.Бигельдиновке, Леонид Бедаға, Иван Павловқа, жеке өзі 37 ұшақты ж/е топтасып жүргіз-ген ұрыс-ды жау-ң тағы да 6 ұшағын атып түсірген Сергей Луганскийге 2 мәрте КОБ-ры атағы бер-ді.КОБ-ры атағына ие болған қазақ қыз-ы-100-қазақ ұлттық атқыш-р бригадасы-ң пулеметшісі М.Мәметова, 54-атқыш-р бриг-ң мергені Ә.Молдағұлова болды.Екеуі де 100-ден астам жауды жойып, шайқ.үстінде қаза тапты. жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|