Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі
XV-XVIII ғғ. қазақ шаруашылығының негізгі саласы-көшпелі мал шаруашылығына сипаттама беріңіз
жүктеу/скачать 491,12 Kb.
|
тарих
- Бұл бет үшін навигация:
- 65. Қаз.ң Ресей империясына кіруінің кезең/і ( XVIII ғ. 1 ширегі- XIX ортасы)
- Ханның ен басты мақсаты
- Патша үкіметінін мақсаты
- 1734ж мамырда
- 1738ж тамыз
| 64. XV-XVIII ғғ. қазақ шаруашылығының негізгі саласы-көшпелі мал шаруашылығына сипаттама беріңіз.XVI-XVIIғғ.қазақ/да шаруашылық.ң нег.басты саласы-*көшпелі мал шар.ғы*жарт.көш.мал шар.ғы .Малдың нег.түлігі:қой ,жылқы,түйе.Көш.лі шар.қ малды маусымға қарай жаю тәжірибесін туғызды.Маусымды жайылым 4 кезеңге бөлінді.Кыстауда 6 ай қозғалмай бір жерде отырған.Көктеу-көктемгі көш.малдың төлдеу мерзіміне сәйкес келді,Кыстаудан көшкенде отты түтіндетіп,мал-жанын арасынан өткізген.Бұл-қыстан қалған ауру,бәле-жала жоғалсын деген ырым.Кыстау мен коктеудін арасы 20-25 км болған.Жас төл/ң жағдайына бай.ты күніне 8-10 км –ден аспай көшу –қозы көш аталды.тунге қарай төл/ді көгенде ұстаған.(40-50 қозы мен лақты байлау)Көктеуде қой қырқу жүргізіледі.Жайлау-жазғы көш.Көктеу мен жайлаудың арасы Оңт.те 100-150 км,Маусым айы.ң аяғындағы тоқтыл/ды тереңдеу судан айдап-тоғыту.Қозы.ң жүнін қырқатын мезгіл-қозы күзем .Күздеу-күзгі көш.суық басталысымен тамыздың соңында көшеді.Көш куніне 25-30 км жол журген.Қыстау-қарашаның ақырғы күндері қар жауып мұз қата бастағанда көшеді.Негізгі бағыттары:Іле.Шу,Талас;Сырдария өзені.ң қалың тоғайлы жері.Қатты жел соқпайтын тау.ң күнгей шатқал/ы .Түйе мен қой,ешкі/ жайылымы ушін Қызылқұм таңдалған.Жұт-жем-шөптің таусылып,катты суықтан,калың қар жауғаннан ,турлі жұқпалы ауру/дан мал.ң қырылуы.
65. Қаз.ң Ресей империясына кіруінің кезең/і ( XVIII ғ. 1 ширегі- XIX ортасы)Қазақ елінің ауыр сыртқы жағдайын Кіші жүз ханы Әбілхайыр Ресей империясының қолдауы арқылы шешпекші болды.Әбілхайырханнын мақсат/ы:1.Қалмақт мен башқұрт/ң Қазақ жерін шабуылдауын тоқтату. 2.Петербург билеуші/іне арқа сүйеп, аға хандыққа таласта қарсылас/н жеңу. 3.Жайықтың төменгі ағысы, Есіл, Ертіс, Ор өзен/і бойындағы қазақ/ң мал жайылым/ы үшін бейбіт өмірді сақтау. 4.Қазақ жері арқылы өтетін керуен жол/ң қауіпсіздігін қалпына келтіру. Ханның ен басты мақсаты - жонғар/ға қарсы күресте Ресеймен байланыс орнату.Әбілхайыр осыған дейін, 1726ж Ресей империясының құрамына кіруге өтініш білдіріп, елші/н жіберген болатын. Бірақ елшілікке күмәнданған патша үкіметі хан ұсынысын жауапсыз калдырған болатын. 1730ж - Кіші жүз би/і Әбілхайырға Жонғарияға қарсы күресу үшін Ресеймен әскери одаққұруды тапсырды. Алайда, хан 1730ж қыркүйекте Петербургкке аттандырылған елші/не әскери одақ құру емес, Ресейдің құрамына кірутуралы құжат тапсырды. 1731ж 19 ақпан - елші/ С.Құндағұлұлы, Қ.Қоштайұлының Кіші жүзді империя құрамына қабылдау туралы ұсынысын императрица Анна Иоанновна кабылдады. Кіші жүз ақсүйек/і мен Әбілхайырдан ант кабылдау үшін Ресейден сыртқы іс/ коллегиясының тілмәші, дипломат А.И.Тевкелев бастаған елшілік жіберілді. 1731ж қазанда орыс елші/і Ырғыз өзені бойындағы Әбілхайыр ордасына келгенде, қазақ ақсүйек/і арасында шауыздық бар екені анықталды. Барақ сұлтан, Бөгенбай батыр топ/ы Кіші жүзді Ресейге қосу жөніндегі шара/ды аяқсыз салдыруға тырысқанмен, бұл карсылық сәтсіз аяқталды. 1731ж 10 қазан - Кіші жүздің 27старшинасы Ресейдін қол астына кіруге ант берді.Кіші жүздіңХиуа хандығымен аудан/ы Ресей империясына косылмады. Қазақ тарихындағы осы маңызды процесті тарихшы/ әртүрлі бағалайды: М.Макшеев, И.Завалишин т .б. Әбілхайырдың іс - әрекет/н тұтасынан ақтайды. А.И.Левшин бұл бодандықты Әбілхайырдың жеке бас мүддесін ойлағаннан туыңдаған іс - әрекет деп түйіндейді.Кіші жүз Ресей кұрамына кіргеннен кейін де жағдай күрделі күйінде қалды: жоңғар/ң басқыншылық әрекет/ітоқтамады. Орыс үкіметі Қазақ өлкесі жөнінде отаршылдық саясат ұстанып, 1714 - 1720ж Ертіс өзенінің жоғары ағысында бекініс/ тұрғызған болатын: Жәміш, Омбы, Колбасинск, Железинск, Семей, Коряков, Өскемен.Патша үкіметінін мақсаты - қазақ - жоңғар соғысын пайдаланып, бекініс/ салу арқылы Қазақ өлкесін біртіндеп жаулап алу. Патша үкіметі Жайық бойына бекініс/ тұрғызып, егін шару.на қолайлы өңір/ді басып алып, орыс помещик/не, казак - орыс қоныстанушы/на таратып беру саясатын ашық жүргізе бастады. Жаңадан қосылған қазақ жер/індегі шеп/ін нығайту мақсатында Ресей үкіметі 1734ж мамырда Сенаттың хатшысы И.К.Кириллов баскарған экспедиция жабдықтады:Ор өзені бойында бекініс тұрғызу. •Орта Азия хандық/ымен керуен саудасын кеңейту. •Қазақ өлкесіндегі табиғат байлық/ын игеру. •Сырдария бойында қала тұрғызып, Өзен флотилиясын құру.Саяси жағдайдың шиленісіп кетуіне байланысты экспедиция мақсат/ы түгел іске аспады. 1735ж Ор өзені бойында Ор бекініс/ңнегізі қаланды. Орынбор шекаралық комиссиясының келесі төрағасы И.И.Неплюев Орск қалашығын 1743ж жаңа жерге көшірді. Бұл қоныс Орынбор д.а.1735-1737ж болған башқұрт/ң көтеріліс/і кезінде Әбілхайырдың башқұрт билеуші/мен бірігіп кетуінен сескенген патша үкіметі 2-рет ант алуды кездеді. •1738ж тамыз - Орынбор комиссиясының басшысы, тарихшы В.Н.ТатищевОрынборда қазақ сұлтан/ң сьезін өткізді.Кіші жүзден 25, Орта жүзден 27 старшина барлығы Ресейге берілгендігін қуаттап 2-рет ант берді.Әбілмәмбет пен Абылай сүлтанның ант беруі саяси жағдайдан туған айла болды, яғни Ресеймен жақындасып, Орта жүзге жасалатын жоңғар шабуылын әлсірету. •1733 -1734ж - Оңт Қаз.ң ықпалды би/імен сұлтан/ы Ресей кұрамына кіруге тілек білдірді.•1734ж 10 маусым - императрица Анна Иоаннова Ұлы жүзді Ресей құрамына қабылдауға келісімі жөнінде жарлық шығарды.Бірақ бүл жоспардың кейінге ығыстырылуы себеп/і:- Ұлы жүздің Ресейден алыстығы.- Ресейлік бағыт ұстаған Жолбарыс ханның 1740ж қайтыс болуы. в) XVIII ғасырдын алғашқы жартысындағы саяси жағдай.18ғ 30-40 ж/ы казақ халкының саяси дамуындағы күрделі кезен.•1740ж - Иран әміршісі Нәдіршахтың Хиуаны талқандап, Сырдария өңіріне жақындауы казақ/ң жағдайын ауырлата түсті.•1741 - 1742ж - қонтайшы Галдан Цэрен Орта жүз бен Кіші жүзге екінші "актабан шүбырьшды"жорық/н жасады. 1742ж - Абылай сұлтан жоңғар тұткынына түсіп, 1743ж қиыншылыкпен босады. жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|