Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі
Қ.ң Ресей империясының құрамына кіруінің соңғы кезеңі (XIX ғ. 50-60-ы жж.)
жүктеу/скачать 491,12 Kb.
|
тарих
- Бұл бет үшін навигация:
- Қ-ң Ресейге қосылуы 3 кезеңнен тұрады :1-ші кезең
| 69.Қ.ң Ресей империясының құрамына кіруінің соңғы кезеңі (XIX ғ. 50-60-ы жж.): Қаз-ң Ресейге қосылуына көптеген саяси-эконом-қ аяғы шарт-р б-ды. Орыс үкіметі өзі-ң шекарасын Шығыста ұлғайтқысы келді. Ресейде мемлекет-к билік-ң күшейуімен қатар Шығыс мемлекет/рімен, керші жатқан халық-рмен сауда айырбас жасауға және өзге де қарым-қатынас.рды дамытуға мүмкіндік туды.Қаз-ң Ресейге бодандығы ХVIII ғ. 30-шы ж.ж басталып, ұзақ және күрделі үрдістен кейін ғана XIX ғ-ң 60 жж. аяқталды. Қаз.жүз/рі-ң қосылуы әртүрлі ішкі саяси жағдайда іске асты. Кіші жүз-ң көп және Орт.жүз-ң кейбір аудаң/ры Ресейге XVIII - XIX ғғ. басында қосылды. Патша-қ империя Орт.Азияға байланысты алға қойған стратегия-қ мақсат/рына жету үшін Орт.жүз-ң үлкен бөлігін және Оңт-к Қаз-ң қала-қ белігін еш аяушы-қ көрсетпей, қатаң әскери күшпен бағындырды. Ресей Оңт-к Қаз-нды ж.е Орт.Азияны жаулап саясатын Ұлы Брятания империясымен болған бәсекелестікпен түсіндіреді. Қ-ң Ресейге қосылуы 3 кезеңнен тұрады:1-ші кезең XVIII ғ. 30-шы ж/рынан басталып 19 ғ. 20-шы ж/рына дейін. Бұл жүз жыл-қ-ң ішінде Ресей мен Қазақ хандығы-ң арасында протекторат қарым-қатынасы орнады. Ресей бекініс/рі мен шеп/рі қазақ жер-ң солт-к шекарасын жан-жақтан қоршады. Қаз.х/р-ң сырт.шаруа/на орыс билігі тығыз араласты ж.е бекітіп отырды.2-ші кезең - вассалитет кезеңі, XVIII г. 60-шы ж/ры аяқтадаы. О-ң негізгі көрінісі 1822 ж. қабылданган «Сібір қазақ-ры туралы Жарғы» мен 1824 ж.қабылданған «Орынбор қазақ/ры туралы Жарғы» осы жарғы/р-ң нәтижесінде хан-қ билік күшін жойып, Ресей бодандығындағы қазақ өлкесіңде округ/р мен бөлім/р ашылды. Округ басшы/ры - аға сұлтан/р мен сұлтан-правитель/р генерал-губернаторлык/рға бағынды. Өз кезегінде округ/рде болыстық-р мен дистанция/р ашылды.3-ші кезеңі таза бодандық, 1860-шы ж/ры басталады. О-ң негізгі белгісі Қаз жер-ң тұтастай Ресей империяс-ң құрамына енуі, облыс/рға бөліну, о/р-ң ез кезегінде уез/рге т.б. бөлінуі. Қазақ-ң саяси элитасы сұлтан/р мен би/р биліктен біржолата шеттетілді. Қазақ шару-ы Ресей-ң тауарлы-сауда қарым – қатнас/ры-ң орбитасына ене бастады. 130 ж-ға созылған қаз.- орыс жаугершілігі ақыры Қаз-ң онт-гі қала/рды жаулап алумен аяқталды.XIX ғасыр-ң 1-ші жартысындағы қазақ-ң ұлт-азат-қ қозғалыс/ры жеңіліспен аяқталып, Қазақстан-ң бүкіл территориясы-ң Ресей билігіне өтуіне алғы - шарт б-ды. Отаршыл/рға қарсы көтеріліс-р кейде партизан-қ, кейде ашық ұрыс түрінде болып отырды. Қазақ/р-ң жеңілуі-ң бірнеше себеп/рін көрсетуге б-ды: ол алдымен Ресей империясы-ң экономика-қ ресурс/ры қамтамасыз еткен орыс әскері-ң техн-қ қуатталығы, көптеген сұлтан/р мен би/р-ң сатқындығы, 3-шіден Кенесары қозғалысы кезінде Ресейге көмектескен Қаз-ң онт-к көрші/р-ң - Хиуа, Қоқан же қырғыз манап/р-ң саясаты. Кенесары өлгеннен кейін орыс әскер/рі 7-суды, кейін 60-шы ж.ж. оңт-к қала/рды басып алды (Ташкент, Шымкент, Түркістан, т.б.). Ресей үкіметі өзі-ң әкімші-к-саяси реформа/ры арқылы Қаз-ндағы дәстүрлі басқару жүйесін бұзып, көпшелі/рді құнарсыз жер/рге ығыстырып, Ресейден келген қара шекпен/рге үлкен жеңілдік берді. 1867-1868 жж «Уақытша Ережеден» кейін шексіз билікті алған отаршыл-қ саясаты кең етек жайды. Сонымен қатар Қаз-ң Ресейге қосылу-ң нәтижесінде қазақ көшпелі-рі айырбас және сауда қатынасын жасайтын мүмкіндікке ие б.ды, қазақ ауыл/рында сауда-ң даму барысында капиталис-к, өндіріс-к қатынас-р пайда бола бастады.
жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|