Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі
XV-XVIII ғғ. қазақ қоғамының әлеуметтік құрылымының ерекшеліктерін атап өтіңіз
жүктеу/скачать 491,12 Kb.
|
тарих
- Бұл бет үшін навигация:
- 61.XV-XVIII ғғ. қазақтардың материалдық мәдениетінің ерекшеліктерін атап өтесіз
| 60. XV-XVIII ғғ. қазақ қоғамының әлеуметтік құрылымының ерекшеліктерін атап өтіңіз. Қоғам 2 нег/і әлеум топтан тұрды: ақсүйек – Шыңғыс ұрп/ы мен қожалар, қарасүйек – мүліктік жағд қарамастан басқа әлеум топтар. Сұлтан – ұлыс билеушісі,хан болып сайлануға құқылы.Ол/ң «Арқар» деген ұраны болған.Оны қарасүйектер аитуға болмайтын.Шыңғыс ұрп/н билер соты соттай алмаған,хан н/е сұлтан соттады. Қарасүйек/н тек би/ң ерекше құқығы болды. Билер – ру ж/е тайпа басшылары, заң ілімін меңгерген, сот қызм/н атқарушылар.ол/ң 4 мінд/і болды:әскербасы,әкімш адам,би,дала ақсүйек/ң өкілі. Батыр/р – қазақ жасақтарын бастаған қолбасшы,кәсіби әскерилер. Ақсақалдар – іс жүзінде белгілі бір заңдық өкілеттігі жоқ,жасына,байлығына ж/е сіңірген еңб/не байл құрметке иеленгендер. Қарапайым халық(райаттар) – алым-салықты төлеп,міндеткерлікті өтеушілер. Құлдар – ең құқ/з әлеум топ. Салық түр/і: соғым,сыбаға,ерулік,зекет,т.б-малшы/н алынады,ұшыр,тағар,баж,хараж – егінші,қолөнерші/н алынған. Міндеткерліктер: сауын-кедей/ң бай/ң малын уақытша алып,сүтін,жүнін пайд,әскери міндет – жорыққа шығу,күтіп-бағу мінд – хан ұлысты аралағанда оны күту. Оңт айм/да феодалдық жер иелену мен жеке менш/ң тұрақты түр/і:икта,мильк,уакф,сойырғал – көшп ақсүйек/ң отырықшы халыққа үстемдік құру/ң кең тараған түрі.
61.XV-XVIII ғғ. қазақтардың материалдық мәдениетінің ерекшеліктерін атап өтесіз: Қаз.халқы-ң тіршілік-тұрмысында қолөнер кәсібі үлкен маңызды орын алды. Өйткені мал шаруа-ғы н.е егіншілік-ң дамуы қолөнер кәсіпшілігімен тікелей байланысты б-ды. Мал шаруашылығы үшін ер-тұрман, ат әбзел-рі, малды ұстайтын, байлайтын жабдық-р, егіншілік үшін жер жыртатын ж-е тырмалайтын, астықты жинайтын ж.е өңдейтін құрал/р т. б. Қолөнерш-р-ң еңбегімен дайындалды. Бұл кездегі қазақ-ң қолөнер кәсіпшілігі қарабайыр шаруашы-қ еді. Үйде істелетін кәсіп бұйым/р-ң көпшілігі тауарға айналмайтын, өндіруші-ң өз отбасын ғана қанағаттандыруға пайдаланылатын. Халық өнері, әсіресе, киіз үй-ң жабдық/рын, жиһаз/рын жасауда ерекше өрістеді. Қаз.халқ-ң материал-қ мәдениеті осы аймақты мекендеген ертедегі көшпелі тайпа-р мәдениеті мен орт.ғасыр/рда өркендеген отырықшы ж.е қала-қ мәдениет-ң дәстүр/рін жалғастырды. Ғылыми зерттеу-р мен археология-қ қазба-р XVғ.н кейін Қаз-н жерінде қала-р құлдырап кетті деген пікірді өзгертуге мүмкіндік берді. Жергілікті құрылыс мәдениеті-ң жоғ.дәрежеде болғанына XV—XVIII ғғ. Яссы (Түркістан), Сауран, Отырар, Сығанақ, Сайрам тәрізді қала/р, Орт-қ Қаз-ндағы Домбаул, Алашахан, Жошыхан ғибадатхана/ры, Оңт.Қаз-н ж.е Маңғыстаудағы сәулет ескерткіш-рі куә. Осы сәулет үлгі-рін салуда халық-қ мәдениет-ң озық ж-е тапқыр шебер/рі жарасымд-қ-ң, үйлесім-к пен тұтастық-ң шешім-рін таба білген. Ислам діні тірі жанды суретке түсіруге тыйым салғаны белгілі. Сонда да қыш құмыра әшекей/ріндегі түбі сонау сақ/р-ң «аң» стилінен басталған қазақ-ң ою-өрнек/рі тіршілік ие/рі-ң нобайын бейнелеген. Мыс:, Жошыхан ескерткіші тек өнер туындысы ғана емес, ол дәуір тынысын, дүние тылсымын жеткізіп тұрған ғимарат. Белгілі сәулетші Т. Бәсенов: «Өзін талдап түсінуге қуат болатын қаз.сәулет өнері-ң ою-өрнек қазынасы жинақталған өзінше бір музей»— деп жазады. Бұл жерде айта кететін тағы бір жай бар. Кейбір мәдениет зерттеуші/рі Қаз-н жеріндегі ғимарат/р Орт.Азия сәулет көшірмесі дегенге саятын пікір айтады. Егер біз ғимарат.рға көрік беретін күмбезге назар аударсақ, байқайтын нәрсеміз, күмбез-к шатыр жабын мен шаңырақ-ң құрылым-қ бірлігі. Шығыстанушы А.Н. Бернштам күмбезді дарбазалы сәулеткер-ктен кейін бүкіл Орт.Азия сәулет өнер-ң өзегі болған 3нәрсені — құрылыс-ң күмбезді қаңқасын, портал мен ойма қыш/рдан құрастырылатын декордты ерекше бөліп қарап, мұндағы күмбез идеясы мен оны тұтас жүзеге асыру көшпелі-малшы қауым мекендеген солт-н алмасқан деп есептеген. Алайда қаз.х-ғы-ң қала-қ мәдениеті-ң одан әрі өркендеуіне сырт.жағдай онша қолайлы б.м.ды. Жоңғар шапқыншылығы, Орт.Азия хандық/ры-ң толассыз шабуылы, ең бастысы — бат-нан ж.е шығ-нан шыққан 2империя-ң — Ресей мен Қытай-ң жаугершілік саясаты сал/рынан қаз.халқы отырықшылықтан гөрі жылжымалы киіз үйге қайтадан көбірек қөңіл бөлді. жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|