Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі
Ұйғырлар мен дүнгендердің Қазақстанға қоныс аударуының себептері, мақсаты, барысы
жүктеу/скачать 491,12 Kb.
|
тарих
| 84. Ұйғырлар мен дүнгендердің Қазақстанға қоныс аударуының себептері, мақсаты, барысы. Дүнг/ң Қ аумағына алғ қоныс аударуы 1877ж желтоқсан айында басталды. Сол жылы Қытай жазалаушы/н құтылу үшін қашқан 4 мыңға жуық дүнген Жетісу жеріне жетіп жығылды. Қоныс аударушы дүнг/ң алғ толқынын Бый Янь Ху басқарды. 2ші толқын 1884 жылы өтті. Ал ұйғыр/ң Жетісу жеріне қоныс аударуы 1881 жылғы күзде басталып, 1884 жылға дейін жалғасты. Ол/ң бір бөлігі көршілес Қырғызстанға барып жайғасты.Ұйғ мен дүнг/ді Қ мен ОртАзияға қоныст/у арқ патша үкіметі 2 түрлі мақсат көздеді: 1ден, Қытайдың Құлжа өңір/гі экон/қ базасын осалдата түспек б/ды;2ден, әскери-саяси жағдай шиеленісіп кете қалған жағдайда ол/ды Қытайға қарсы әскери күш ретінде пайд/ды мақсат етті. Алайда патша үкіметі бұл жөнінде жергілікті қазақ халқ/ң пікірімен санаспады. Бұл кезде Жетісу жері мемл/к меншік деп жарияланып койған болатын.Ұйғ/р мен дүнг/р белг бір аумақта өз алдарына жеке қоныстануды қалады. Сөйтіп қоныс аударушылар нег/н Жетісу жеріндегі Верный және Жаркент уездеріне орн\ды.Қ аум/ғы ұйғ мен дүнг/ң саны бірте-бірте арта түсті. Мәселен, 1897ж Қ/да 56 мың ұйғ, 14 мың дүнг болса, 1907ж ұйғ 64 мыңға, ал дүнг 20 мың адамға жетті.Ұйғ мен дүнг бұрынғы отырған жерлеріндегі өңделіп бапталған жерлерін, жеміс беріп тұрған бау-бақшаларын, үй-жайларын түгел тастап кеткен болатын. Сонд алғ ж/ы едәуір қиындықты бастарынан қешірді. Жер кепе мен күрке/де тұрды. Үй салып алуға Жетісуда ағаш өте қымбат болатын. Себетін тұқым, бағатын мал, құрылыс мат/ы да жетіспеді. Ұйғыр/ң шағын бір бөлігі Қытай/ң Іле өлкесіне қайта көшіп кетті.Қоныс аударып келген/ге шағын жер телімдері берілді. Егер коныс аударушы орыс шаруаларының әрбір ер азаматына 20-25 десятинадан жер берілсе, ұйғ мен дүнг 5-7 десятинадан ғана жер алды.Алғ кезде еңбек құрал/ы да, оларды сатып алуға қаржы да жетіспеді. Дүнг/ге арық қазып, егінді қолдан суаратын жерлер бөлінді. Ол жерлер құнарсыз еді, әрі олар тастақты болатын. Сонд да ол/ң 1/3 ғана игерілді. Дүнг халқ/ң бір бөлігі қайыршылық халге ұшырады. 1914ж барлық дүнг шар/ң 42% егін сала алған жоқ. Қайыршыланып, қалаға көшіп кеткен дүнг өз/ң алғ орн/н жеріндегі болыс/ға алым-салық төлеп тұруға міндетті болды. У.А. Юлдашев Англиядан алдырған пароходын Іле өзеніне алғ/ң бірі болып жүргізді. Матер/қ тұрғыдан жағд/ы жақсарған дүнг/ң арасында да өз көпес/і шықты. 1905ж Жаркенттің өзінде ғана 167 дүнген көпесі болды. Ол/ң қытай тілін жақсы білуі Қытаймен екі арадағы сауда-саттықты монополияға айналдырып алуларына жағдай жасады.
жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|