Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі
Қазақтың ұлы ағартушылары мен ойшылдары Ш. Уәлиханов, Ы. Алтынсарин, А. Құнанбайұлы және т.б., ғылым мен мәдениетке қосқан үлесі мен маңызы
жүктеу/скачать 491,12 Kb.
|
тарих
| 87.Қазақтың ұлы ағартушылары мен ойшылдары Ш. Уәлиханов, Ы. Алтынсарин, А. Құнанбайұлы және т.б., ғылым мен мәдениетке қосқан үлесі мен маңызы. XIXғ Қаз-ң мәдени өміріндегі ағартушылық ғасыр деп ат. Білім мен мәд-ң дамуына алдыңғы қатарлы орыс зиялы/ы үлкен ықпал жасады. 1847–1857ж украин ақыны Т. Г. Шевченко Қаз-а айдауда болды. Қаз-н Орыс географиялық қоғамы бөлімше/інің зерттеу обьектісіне айналды, мұнда мәд-и-ағарту мекемелері мен статистикалық комитет/ жұмыс істеді; өлкетану мұражай/ы ашылып, ертедегі ескерткіш/, халықтың ауызша шығармашылығы және құқықтық заң/, соның ішінде қ-қт/дың дағдылы құқығы зерделенді; орыс-қазақ мектеп/і мен кітапхана/ ашылды. Қ-қ/ өз бала/ына білім беруге ұмтылыс жасап, балаларын кадет корпустары бар Омбы мен Орынборға жіберу үшін мүмкіндік іздестірді. Білім алуға деген жаппай ұмтылыс пен ықылас жағдайында Ш.Уәлиханов, А.Құнанбаев, Ы.Алтынсарин бастаған қазақ ағартушы/ының тобы қалыптасты. Ш.Уәлиханов(1835-1865): 1855ж-генерал Гасфорд сапарына қатысып, Жетісу, Тарбағатай, Орт Қ-н, Іле Алатауында болып, аңыз өлең\ді жинады. 1856ж Ыстықкөлді топографиялық суретке түсіріп, Семенов-Тянь-шанскиймен Құлжаға барды. 1857ж Алатау қырғыз\ына барып, қырғыз эпосы “Манасты” жазып алды. 22жасында Орыс географиялық қоғамына толық мүше болып қабылданды. 1858-1859ж өзін әлемге әйгілі еткен Қашғар саяхатына барды. Осы сапары туралы “1858-1859жыл\дағы алты шахар немесе Қытай провинциясының шығысындағы қала жағдайы” еңбегін жазып, 1865ж бұл еңбек ағылшын тіліне аударылды. 1859-1861ж-Петербургте болып, орыс мәд.нің алдыңғы қатарлы өкіл\імен араласты. Орыс жазушысы Ф.М.Достоевскиймен алғаш 1854ж Омбыда танысып, Семейде, Петербургте қайта кездеседі. 1861жылдан кейінгі кезең\і бұрынғы бағытынан өзгере бастаған Достоевскийдің көзқарасына Шохан сын көзбен қарай бастайды. 1860ж-Петербургте ержүрек жиханкез ж\е Орта Азия халық\ы өмірін зерттеуші ретінде құрметтеліп, орденмен марапатталды. 1865ж-“Руский инвалид ” газетінде “Қытайдағы дүнген\ көтерілісі” деген ақырғы еңбегі жарияланды. Ы.Алтынсарыұлы(1841-1889)-ағартушы-педагог, қоғам қайраткері, ғалым этнограф, жазушы. Оның басты арманы-қазақ жастарын білімге тарту. 1864ж 8қаңт-Ыбырайдың басшылығымен Торғайда қазақ бала\ына арналған мектеп ашылды.Оның терең із қалдырған жарұын істерінің бірі-қолөнершілік, ауылшар.қ мектеп\ді ұйымдастырушы. Ол-қазақ өлкесінде қыз\ға білім берудің негізін саушы.1887ж-Ырғызда қыз\ға арналған мектеп-интернат ұйымдастырды. 1890-1896ж-орыс-қазақ қыз\ училище\і Торғайда, Қостанайда, Ақтөбеде ашылды. Жазған оқу құралдары: Қырғыз хрест., Қырғыз\ды орыс тіліне үйретуге негізгі басшылық. А.Құнанбайұлы(1845-1904) :-қазақ халқының жазба әдебиетінің негізін салушы, ұлы ойшыл, ақын, сазгер. Семейде айдауда болған азаттық қозғалыс өкілдері Михаэлис, Леонтев, Гросс, Долгополов оның ақындық шығармашылығының демократтық бағытта қалыптасуына әсер етті, Ол Пушкиннің “Евнений Онегинінен” өзі аударған бөлім\іне ән шығарды.Жас\ды ғылым мен білімді үйренуге шақырып, өзге халық\ды құрметтеуге солармен қарымқатынас орнаткға үндеді.
жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|