Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі
жүктеу/скачать 491,12 Kb.
|
тарих
- Бұл бет үшін навигация:
- 16. Қимақ мемлекеті: этносаяси тарихы және шаруашылығы.
| 15. Қарлұқ қағанатының тарихы. Қарлұқ мемл.(756-940). Қарл-р туралы алғашқы дерек/ «бұлақ» деген атпен мәлім болған. Көпшілігі ертедегі түр-ң руналық еск-ң дерек/і бой/ша Монғол Алтайы мен Балқаш көлінің арал.да, Тарбағатайдың оңт мен солт жағынан қоныс тепкен «үш қарлұқ» тайпалық бірлестігі ретінде мәлім. Қарлұқ тай. көсемі Елтебер. Монғолияда Шығ т-к қағ. құрылғаннан кейін қар-р оған тәуелді болып жүрді. Орхон жазу/нда айтылғандай Қар-р түрік қағ-на қарсы бірнеше рет қарсы соғыс жорық/н ұйымдастырып отырған. 742 Монғолия даласындағы саяси жетекшілік Шығ түр-ң өкіметін қиратқан үш тайпаның қар-ң ұйғыр/ мен басмыл/ң одағына көшеді. Аз уақыт басмыл/ң бағы жанып, о/ң көсемі қаған болады. ХІІ-Хғ қарлұқ тайпа/ы Қаз-ң жоңғар Алатауынан бастап, Сырд.ң орта ағысына дейінгі кең көсіліп жатқан акумақты қоныс еткен. Қарл-ң мем-к құрылысы үлестік тайпалық жүйенің дамыған түр/ң болуымен сиппатталады. Қар-ң жабғуының билігі сөз жүзінде ғана болды. Жікіл, Тухси ж/е Ягма сияқты ірі тайпа/ды басқарып отырған үлестік билеуші/ өз/ң жартылай дербес ж/е іс жүзінде тәуелсіз иелік/н нығайтуда ұмтылды. Қарлұқ қағ-ң үлестік тайпалық одағы, бір орталықты мойындамай, билік жолындағы күрестің күшеюіне себепші болды. Хғ алғашқы жартысында қарлұқ бірлестігінің ұлан-байтақ аумағында бытыраңқылық күшейеді. Қашқардың т-к билеуші/і пайдаланып, 940ж Баласағұнды басып алып содан кейін Қарлұқ мем-і құлайды.
16. Қимақ мемлекеті: этносаяси тарихы және шаруашылығы. Куйреген Батыс Турік қағанат.ң орнына көшпелі және жарт. көшпелі туркі тілдес тайпа/ қазіргі Қаз.н аумағында құдіретті 3 мем.т:Жетісуда – Қарлұқ,Сырд.ң орта және төменгі ағысында – Оғыз,Солт.Шығыс.Орт.Қаз.да – Қимақ қағ.ты құрылды. IX ғ.соңы-қимақ тайпасы.ң атымен Қимақ қағ.ы құр.ды. 840 ж Орт. Монғолиядағы Ұйғыр қағанаты ыдырағаннан кейін оған кірген тайпалардың бір бөлігі (Эймур,Байандур,Татар) Қимақтарға қосылды.Жеті тайпалы Қимақ қағ.ң негізі осы кезде қалыптасты.X ғ. Бас.да Қимақ мем.і құр.да 12 тайпа болған. Астаналары – Қимақия (Ертіс бойы),Карантия(Алакөл жағасы)Қимақтар құрамы 7 тайпадан тұрған.Ең атақтылары:қимақтар мен қыпшақтар.(парсы тарихшысыГардизи)Тайпа/ы:эймур,байандур,татар,ланиқаз,ажлар,имек,қыпшақ. Қимақ/ тарихы.ң ерте кезеңі Янмо тайпасымен байланысты.ол Батыс Түрік/ арасында 7 ғ. болған оқиғаға орай,Қытай деректерінде аталып өтеді.Синолог/ янмо тайпасы мен имек тайпасы екеуин бір тайпа деп есептейді.Имек термини Кимек атауы.ң фонетикалық бір түрі.8ғ екінші жартысы мен 9ғ бас кезінде Кимек тайпа/ы 3 бағытқа :Солт.батысқа – Оңт.Орал жағына,Оңт.бағытқа – Сырдария мен Оңт.Қаз.ға , Оңт.ке – Жетісудың Солт.-Батысына қарай қозғалады.766-840жж Кимек/ Батыс Алтай , Тарбағатай мен Алакөл ойпаты.ң жер/ін жайлап,Оғыз/ң теріскей шебіне дейін жетеді.9ғ аяғынан 11ғ бас. дейін кимек/ қалыптасқан мем.т болды.11ғ.басында кимек/ біртіндеп ыдырай бастады.Құлауының 2 себебі болды:1.өзін-өзі билеуге,өз мемлекеттілігін құруға ұмтылған қыпшақ хан/ының кимек/дің орталық билігіне бағынбауына бай.ты ішкі себеп,2.11ғ қоныс аудара бастаған көшпелі Орталық Азия тайпа/ының қоныс ауд.ң ықпалымен болған сыртқы оқиға. 11ғ тайпа/.ң қоныс ауд.ң нег.себебі-916ж Солт.Қытайда Қидан/.ң Ляо мем.ң құр.уы еді.Осы мем.ң жері.ң батысқа қарай ұлғаюы көшпелі тайпа./ң одан әрі ығысуына әкеліп соқты.11ғ 2 жартысында Сырд.я өзені бойындағы ,Арал.ң Батысы мен Каспиий.ң Солт.өңіріндегі оғыз жерін басып алған қыпшақ/ айтарлықтай күшейіп,бұрынғы қимақ-қыпшақ орн.н нег.айм.та күші мен қуаты жағынан алдыңғы орынға шықты.Қимақ/осы оқиға./ кезінде өзі.ң саяси жетекшілігінен айрылып қана қоймай,қыпшақ.ға тәуелді болып қалды.Осылай қып./ Қимақ мем.ң мұрагері болып қалды.Бұдан былай қимақ/ қыпшақ тайпа/.ң құрамына еніп,қыпшақ деп аталды./.Қимақ/.ң басты шар.ғы – мал ш.ғы .Кыста Жайық пен Жем арасын қыстап,жазда Ертіс жағасын жайлады.Орта ғасыр автор/ы қимақ.ң жылқы,қой,ешкі,сиыр,түйе өсіргенін айтады.Олар.ң шар.да жылқы,қой өсіру ерекше маңызды болды.Қ.р аң аулаумен де айналысқан. жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|