Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі
Оғыздар мемлекеті: этно-саяси тарихы, шаруашылығы, мәдениеті
жүктеу/скачать 491,12 Kb.
|
тарих
| 17. Оғыздар мемлекеті: этно-саяси тарихы, шаруашылығы, мәдениеті. Оғыз тайпа/ы Орт ж/е Орта Азияда өмір сүрген. Жетісуда Қарлұқ қағанаты құрылғаннан кейін, олардың қысымына шыдамаған оғыз/ Сыр бойына ығысқан. ІХғ аяғы Хғ басында Сырдарияның орта ж/е төменгі ағысында Оғыз мем.ті құрылды. Орталығы Нигикент (Жаңа Гузия) қаласы болды. Оғыз/ң құрамына кангар печенег/ң біразы ж/е Сыр бойы, Арал маңы, Каспий бойындағы далалық тайпа/ кірген. Қытай дерек/і оғыз/ң құрамына байандұр, имур, қай/ кірген десе, араб/ қимақ тайпа/ң кейбірінің оғыз.ға қосылғанын хабарлайды. Махмуд Қашғаридың дерегі бойынша 24 тайпа, ал, әл-Марвази олардың 12 тайпасы жөнінде жазады. 24 тайпа бұл олардың қалыптаса бастаған кезеңі болса 12 тайпа кезі халықтық дәрежеге көтеріле бастаған мезгілі.Оғыз/ң қоғамдық құрылысы. Оғыз/да жоғары билік иесі жабғу деген лауазымды иеленді. Ол мұрагерлікпен беріліп отырды. Жабғудың орнын басқан мұрагері – инал. Иналды атабек/ тәрбиелеген.Әскербасы сюбашы деп аталып, Жабғудың құл-еркін/ деп аталған кеңесші/і болған.Ел басқарудың ең жоғары орны Ұлы ж/е кіші құрылтай жиналысына берілген. Ұлы құрылтайда қаған өзінің ұл/н «боз оқ» деп оң жағына «үш оқ» деп сол жағына отырғызған. Жабғу сайлағанда боз оқтардың артықшылығы болған.Оғыз/да халық жиналысы жылына 1 рет шақырылған. Шонжар/ң кеңесі-қаңқаш д.а. «Оғызнама» дерегіне қарағанда, жабғу өзінің жерін 12 аймаққа бөліп басқарған.Олар қарлұқ, қимақ тайпа/мен бірлесе отырып Еділ мен Жайық аралығындағы печенег/і өз/іне қаратады. 965ж оғыз жабғуы Киев кінәзімен Хазарларға қарсы әскери одақ құрды. Хазарияның талқандалуы орыс көпес/ң Шығыс ел/не шығуына жол ашты. Ұзаққа созылған соғыс алым-салық оғыз тайпа/ң наразылығын тудырып Хғ аяғы мен ХІғ басында Әли ханның кезінде мемлекеттің жағдайы нашарлады.Оғыз мемлекеті Әли ханның мұрагері Шахмәлік тұсында біршама уақыт қайта күшейді. Ол 1041ж Хорезімді де жаулап алады. ХІғ күшейе бастаған қыпшақ/ оғыз/ды Сырдария, Арал бойына ығыстырып, Оғыз мемлекеті біржола құлады. Оғыз/ң күз ай/нда Хорезм шекарасында, ол кейбір бөлік/ң Ұлытау баурайында көшіп жүргенін айтқан: Әл-Бируни.Түркістан аймағындағы оғыз/ң елтірі беретін қой/ды көп өсіретінін жазған: Аби Хаукәл.Сырдарияны төменгі ағысында аты сақталған қала/ы: Жанкент, Жент, Жуара.Сырдарияның орта ағысындағы Қарнақ, Сүткент, Фараб, Сығанақ, Сауран қала/ы туралы жазған: Махмуд Қашғари жай дерек қалдырған.«Түрік қолөнердің барлық түрін өзі істейді: қару, жебе, ер-тұман, найза жасайды» деп жазған араб тарихшысы: Әл Жахиз.Оғыздар мен қимақ/ туралы «Ондағы шебер/ темірден ғажайып, әдемі бұйым/ жасайды » деп жазған: Әл-Идриси.
жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|