Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі
жүктеу/скачать 491,12 Kb.
|
тарих
| 12. Батыс Түрік қағанатының тарихы. (603–704 жж.) БТқ - Түрік қ/ы ыдырап, 2ге бөлінуі нәт/де п б ерте ортағ/қ түркі/р мем/і. Тқ/да саяси-әлеуметтік қайшылық/ң шиеленісуі, оның дербестікке ұмтылған жеке бөлік/де оқшаулану үрдіс/ң күшеюі, Шығ ж/е Бат қ/ң құрылуына алып келді.Орталығы Жетісу. Астанасы Суяб,жазғы ордасы Мыңбұлақ. БТқ алғ қағаны Тардуш. Аумағы Алтай, Сібір жерінен бастап, Әмудария мен Еділ өзен/ң төм ағысына дейінгі аралықты қамтыған. Саяси ахуал/ға байл шекара өзгеріп тұрғанымен БТқ/ң нег/і аумағы ежелгі үйсін жері, Жетісу өңірі болған. БТқ/ң халқы “он оқ елі” (он оқ бұдұн), “бес арыс дулу”, “бес тайпалы нушеби” деп те аталған. Қағ/ң құрамына әр кезеңде қарлұқтар, Енисей қырғыз/ы,шігілдер, чомулдар (шөмекейлер), тухсилер, т.б. енді. БТқ/ң мемл басшысы –түріктің ашина руынан шыққан ақсүйек болған, қаған жоғ билеуші әрі әскербасы саналды. Ол мемл/ң ішкі ж/е сыртқы саяси іс/ң бәріне басшылық жүргізді, ру басшы/н тағайындады. Қарапайым халық “қара бұдұн”, ал әлеум. Құрылым/ң ең төм.саты/ң тәуелді тобы “тат” д.а. “Татсыз түрік болмас, бассыз бөрік болмас” деген көне мәтелге қарағанда түркі шонжар/ы қарамағында таттар саны аз болмаған. БТқ/да көшп м.ш.басым сала болды. Сонымен бірге Іле, Шу, Талас өзен/і бойында егін ш. дамыды. Ежелден егіншілікпен айн/н. Орт Азия мен ШығТүркістандағы аймақ/р да БТқ/на қараған. Ұлы Жібек жол/ң БТқ/н басып өтуі мұнда қалалық мәд/ң өркендеуіне ықпал жасады. Құлан, Навакет, Суяб, Тараз, Меркі, Испиджаб қала/ы сауда, қолөнер орталық/ы ретінде әйгіленді. Жетісуда егінш/к мәд/і, құрылыс өнері, түрлі қолөнер кеңінен дамыды. Түркілер теңге соғуды игерді. БТқ/ң халқы Көк тәңіріне, Ұмай анаға, Жер анаға, Су анаға тағзым етті.БТқ/ы Шегуй (610—18) мен Түн жабғу (618—30) қағандар тұсында күшейіп, мемл/ң шекарасы кеңейе түскен. Шегуй қаған шығ/ғы шекараны Алтайға дейін жеткізіп, бүкіл Тарым жазығы мен Памирге дейінгі аймаққа өз билігін жүргізген. Жаңа жорықтар қағанат аумағын Әмударияның жоғ ағысы мен Гиндукушқа дейін жылжытқан. Мұндай кең жерді берік ұстап тұру үшін Түн жабғу әкімшілік басқару реформасын жүргізген.қағанатқа бағынышты ел/ге қатаң саяси бақылау орнату мақсатында ол ел/ң саяси жүйесіне өзгеріс енгізбей,алым-салық қана жинаған. Белсенді сыртқы саясат жүргізіп, 625 жылы Парсы еліне қарсы Византиямен келісімшартқа отырған. Ішкі қайшылықтар болған.Тайпааралық соғыстар 17 жылға(640-657) созылды,қағанат әлсіреп, кейін БТқ/н Таң империясы659 ж басып алады.Таң имп/сы басқақ/ды — “қуыршақ қаған/ды” тағайындап отырды (қ. Ашина Буяжен, Ашина Мижелі, Ашина Суйцзы). БТқ/ң соңғы 23-қағаны Синь (Ашина Синь) 704 ж. Құлан қаласында түргеш/ң басшысы Үшлік (Учжилэ, Үшелік) қолынан қаза тапты. 704 жылы Түргеш қағанаты құрылды.
жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|