Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі
жүктеу/скачать 491,12 Kb.
|
тарих
| 14. Түргеш қағанатының тарихы (704-756 жж.) Түргеш/-еж.гі үйсін, дулат ұлысының ұрпағы. Шежіре дерек./де “сары үйсін”д.а.Терр.сы:Іле мен Шу өзені ар.да, Іле Алатауынан Балқаш көлінің оңт.дейінгі өңір. Шар-ғы:мал,отырықшы егінш.к. Қағандықтың нег салған Үш-Елік қаған (699-706 жж.) болды. Т. ордасы Шу бой.ғы Суяб, 2-ордасы Іле өзені бой.ғы Күнгүт қаласы болды. Үшелік елді 20 ұлысқа бөліп, олардың әрқайсысында 7 мыңнан әскер ұстады. Үш-Еліктен кейін оның мұрагері болып баласы Сақал қаған (706-711 жж.) таққа отырған. Сол уақытта зор қауіп төндіріп тұрған Таң әулеті, Ор.қ Азия түрік/і айбат шегумен болды. Шығ түрік/і Қапаған қаған бастаған әскери одағы, 711ж Болучу өзені бойында түргеш/ді ойсырата жеңеді. Бұл жеңілістен кейін түргеш/ өз ордасын Таласқа көшіреді. Қаған тағына Шапыш тайпасының өкілі Сұлу келді. Түргеш қағ.ты Сұлу қағанның (715–738 жж.) тұсында қайта күшейе бастады. Айлалы саясаткер және күшті әскери қолбасшы Сұлу 2майданда: бат.та араб/ға қарсы, шығ.та Бат түрік қаған/ы мирасқор/ын қолдаған Тан империясымен күрес жүргізді. 723ж түргеш/ Ферған қарлұқт/ымен ж/е Шаш тұрғын/ымен бірігіп, араб/ға күйрете соққы берді. Араб/ 732ж өз әскер/ін біріктіріп, түргеш/ді қирата жеңіп, Бұхара қаласын басып алды. 737ж Сұлу араб/ға қарсы жорық ұйымдастырып, Тохарстанға дейін жетті, бірақ кейін жеңіліп қалды. Қайтып келе жатқанда, оны өзінің әскери басшысы Баға-тархан өлтірді. 8ғ. Т. қағандығы Сарытүргеш(ордасы Шу өз.бой.ғы Суяб) ж/е Қаратүргеш(ордасы Талас өз. бой.ғы Талас) деген 2 иелікке бөлінді. Сұлу қаған қаза болғаннан кейін билік үшін "сары” және "қара” түргеш/ң арасында ұзаққа созылған күрес жүрді. Түргеш мем.ті өз ішіндегі күрестің нәт.де едәуір әлсіреді, мұны Тан (Қытай) империясы ұтымды пайд.ды. 751ж Тараздың қасындағы Атлах қаласы жанында Зияд-ибн-Салых бастаған араб әскер/і мен Гао-Сяньчжи басқарған Қытай әскер/ң ар.да 5 күнге соз.н қырғын соғыс жүрді. Қытайлық/ға қарсы оның тылындағы қарлұқ/ көтерілді. Нәт.де Қытай әскер/і жеңіліске ұшырады. Әбден әлсіреген Түргеш мемлекеті 756ж құлады. Сауданың өркендеуіне бай/ты ақша айналысы болған. Олар ақшаны металдан 1-бетіне Т.қағаны бай баға, 2-бетіне “сатым он оқ таңба” жасады. Ағылшын түркологы Клоусонның болжамы б/ша алғашқы Т.теңгелері Ақбешімде (Суябта 8ғ.) соғылған.Кейін Исфиджаб, Отырар, Будукет, Таразда теңге сарай/ы салынған. Олар алғаш көне түркі (орхон)жазуын, кейін соғды жазуын қолданды.
жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|