Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі
Қазақстан Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарында
жүктеу/скачать 491,12 Kb.
|
тарих
| 92. Қазақстан Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарында. Империалистік дәуірде жеке ел/ң біркелкі дамымау/ң нәт/де 1ші дж соғыс 1914ж 19 шілдеде басталды. ХХғ басында халықаралық жағдай құрт шиелеңісіп, ірі мемл арас/ғы бақталастық күрес күшейді. Германия/ң күшеюі Еуропадағы басқа ірі мемл/ді абыржытты. Әсіресе отарлап алған жері жеткілікті әрі ӨК ерте дамыған, байырғы империалистік ел/рді ― Франция мен Ресейді қатты алаңдатты. Оның үстіне герман–австриялық одақ шартына қол қойылды, оған Италияның қосылуы жас герман империалис/ң Еуропадағы салмағын күшейтті. Осы құрылған үштік одаққа жауап ретінде орыс-француз одағы пайда болды. Бұл еуропалық мемл/ді 2 антогонистік топқа бөліп, 2жақты шешуші шайқасқа дайындыққа кірісті. Алайда, британиялык басқарушы топ осы 2тогопистік одаққа деген қарым катынасын бірден айқын ұстаған жоқ. Өйткені, ағылшын империалис/ң француз ж/е ресейлік империалис/не карағанда карама кайшылық/ы күрделі еді. Тіпті Англия алғ империалис/ң Еуропадағы ықпал/ң өз/ң орыс ж/е француз бақталастарын әлсіз деп есептеді. Ресейді әлсірету мақсатымен британиялық басшылар 1902ж ағылшын-жапон одақ шартын жасады. Жапония мұны өзінің Ресейге қарсы соғысында шебер пайд/ды. Дегенмен, германдық сауда/ң өсуі, оның жаңа нарық/ды иемденіп, одан ағылшын бұйым/н ығыстыра бастауы Англия мен Германия арасындағы қатынасты қиындата түсті.Германия/ң қуатты әскери-теңіз флот құру үшін бағдарлама жасауы Англия/ң сыртқы саясатына күрт өзгерістер енгізді. 1904ж бұл елде Франциямен жақындасу үшін ірі қадамдар жасалды. Бұл Англия мен Ресей арас/ғы қарым-катынас/ң жақсаруына алғы шарт жасады. Патша өкіметі Антантаға тәуелді еді. 1908ж оның шет ел/ге борышы 8 млрд сомға тең болды. Оның үстіне Ресей Англия меи Франция/ң көмегі арқасында бұғаз/ды пайд/ға үміт етті. Ал Антанта Германиямен үлкен соғыс бола қалған жағдайда Ресей/ң ірі -әскери күшін пайдаланбақ еді. Бірақ ағылшын-орыс қатынас/н жақсарту ісі қиындыққа түсті. Ең алдымен олар өз/ң Иран, Ауғанстан, Тибеттегі бақталасты іс/н реттеді. Ақырында орыс-француз одағы мен ағылшын–француз Антантасы бірігіп, үштік келісімге айналды.Бір-біріне қарама-қарсы Үштік Одақ пен Үштік келісім/ң құрылуы басты империалистік мемл арас/ғы күресті одан әрі үдетті. Алайда, одақ қүрамына кірген мемл арас/ғы өзара қайшылықтар жойылған жоқ. Мәселен, Италия мен Австрия–Венгрия монополис/ң өзара қақтығыс/ң өршуі нәт/де Италия өзі кірген Үштік Одақтан 1909ж бастап іргесін аулақ сала бастады. Ал, Австрия–Венгрия ақырында Герман империялис/ң жандайшабына айналды.2 имп/к блок/ң арас/ғы күрес 1912–1913ж Балқан соғыс/да жалғасып ақырында 1ші дж соғ/ң басталуын тездетті.Төніп келе жатқан соғысты АҚШ өз/ң экон/қ ж/е саяси бағытын нығайтуға пайд/ға тырысты. Ол/ң өкілі полковник Хауз 2блокты бір-біріне айдап салу/ң бар амалын жасады. Алдымен ол АҚШ бейтараптық сақтайды деп жариялады, ал соғыс бола қалған жағдайда Англия Ресей үшін соғысқа кіріспеуі мүмкін деген болжам жасады. Мұндай тұжырымдар Герман имп/ң үмітін арттырып, ол/ды соғысқа итсрмеледі.Осы жагдайда 23 маусымда Сараевода австрия тағы/ң мұрагері принц Франц Фердинанд өлтірілді. Венада қатты абыржушылық байқалды. Австрия үкіметі 1айға жуық үн-түнсіз жатып алды. Тек қана Германия/ң желпінтуінен ғана шілде айында Сербияға қарсы үзілді-кесілді талап қойылды. Ол қойылған 10шарт/ң 9ын қаб/н мәлімдеді. Тек тергеу ісін жүргізу үшін австриялық/ды өз жер/не жіберуге қарсы болды да, барлық даулы мәселе/ң төрелігін Гаагалық трибунал шешсін деп сауал салды. Алайда Австрия–Венгрия 28 шілдеде Сербияға соғыс жариялады. Оған жауап ретінде Ресей мобилизацияға кірісті. Германия 1914ж 1 тамызда Ресейге, тамызда Францияға соғыс жариялады. 5 тамызда Англия ресми түрде соғысқа кірісті. Осы жағдайда АҚШ бейтараптық сақтады. Ал Түркия мен Болгария австро-германдық блок жағына шықты.1ші дж соғ/ң басталуына Германия мен Англия арас/ғы антогонизм шешуші роль атқарды. Осы басты қайшылықпен қатар Германия мен Франция/ң Эльзас ж/е Лотарингия үшін, Германия мен Ресей/ң Константинополь ж/е бұғаздар үшін, Ресей мен Түркия/ң Армения ж/е Константинополь үшін, Австрия мен Ресей/ң Балкан үшін, Австрия мен Италия/ң Албания үшін талас-тартыс/ы себеп болды.1ші дж соғыс сипаты жағынан әділетсіз, жаулаушылық, империалистік соғыс болды. Мемл жаулаушылық саясат жүргізді. Соғыс ірі мемл/ң имп/к қатынас/н туды. Олар отар/р мен ұсақ ел/ді қайта бөлісу үшін ұрыс даласына шықты. Бұл соғыста 2қақтығыс алдыңғы шепте тұрды. Бірі Англия мен Германия, 2шісі Герман мен Ресей арасында болды. Осы 3 ірі мемл 1ші дж соғысты бастаушылар болды. Соғыс шеңберіне біртіндеп құрамында 1,5 млрд астам халық бар 38 мемл кірді. Төрттік одаққа Германия, Германия отар/мен, Австрия-Венгрия, Түркия мен Болгария кірді. Ал Антантаға — Англия, Рессей, Франция, Бельгия, АҚШ, Португалия, (бәрінің де отарлары бар) Сербия, Жапония, Румыния, Греция,Черногория ж/е басқа елдер енді.
жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|