Ғылым тарихы және философиясы пәні бойынша магистранттарға арналған ДӘрістер


Жаратылыстану мен тарихи ғылымдар



бет6/122
Дата20.11.2023
өлшемі1,12 Mb.
#125008
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   122
Жаратылыстану мен тарихи ғылымдар қашанда өзара принципиалды қайшылықта болуы қажет. Оның себебі олардың ұғым қалыптастыру айырмашылығында жатыр. Тарих өзінің мәліметтерін жалпы ұғымдық деңгейге келтірмейді.
Номотетикалық - идеографиялық, генерализациялау - индивидуалдандыру.
Құндылықтар, «тарихи индивидтер».



Әдіс/Құндылық

Құндылықтан айырылған табиғат

Мәдениет пен құндылықтарға қатынас

номотетикалық
генерализациялау



таза табиғаттану:
физика мен химия

құндылықты, генерализацияландыратың ғылымдар: экономика теориясы, әлеуметтану

идиографиялық
индивидуалдандыру



табиғаттану ғылымдардағы: «квазитарихи элементтер»: күн жүйесінің тарихы, биологиялық түрлердің тарихы

мәдениет туралы ғылымдар: тарих, әдебиеттану



6. Логикалық позитивизмнің /неопозитивизм/ (1920-50 жж.) классификациясы.


Екі мағынадағы сциентизм:

  • білімді тек ғылым нақты түрде береді;

  • барлық ғылымдардан «үстемді ғылым» - физиканың әдісіне сүйену қажет.



Шартты түрдегі ғылымдар классификациясы





Формалды



Жаратылыстану

Әлеуметтану

Гуманитарлық

логика
математика



нақты

конфигурациялық

экономика


әлуметтану

тарих
әдебиеттану



физика
химия

геология
ботаника

Бұл классификацияны біз шартты түрде қабылдаймыз, ол ғылымның негізгі типтік айырмашылықтарына сілтеме жасап, эмпириялық пен теориялық әдістерде қолданылатын пәндік айырмашылықтар мен нақты заңдылықтарға назар аударады. Осы жағдайда, ядролық физикамен әлде этология мен ортағасырлық сурет тарихының арасындағы айырмашылықтарды да анықтау қиын.


19 ғ. үшін ғылымдардың нақты және толық классификациясын жасау талпыныс үстемді болған. «Үлкен ғылым» 20 ғ. пайда болды, бірнеше мың пәндермен субпәндерді қамтыды, олар арасында әртүрлі өзгеріске икемделген қатынастар да айқын. Сонымен қатар көп техникалық, қолданбалы ғылымдар туылды.
Ғылым философиясының өкілдерінің назарына көбінесе екі шекті ғылымдар түскен –физика мен тарих – бұл тарихи қалыптасқан жағдай.
Бірақта, әлеуметтік ғылымдар да қызықтырады, мысалы, экономика – методологиялық тұрғыдан ең дамыған ғылым. Әлде, лингвистика – гуманитарлық ғылымдардың «кішкентай ханшайымы» деп аталады.
Жаңалық ашу контексі – дәлелдеу контексі: ғылым философиясы ғалымдардың жаңа заң мен теорияларды ашу құбылысын зерттемейді. Бұл - «таным психологиясының» шеңбері. Оның мақсаты – білімді дәлелдеу процесі.




Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   122




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет