Ғылыми-практикалық конференциясының материалдары
жүктеу/скачать 7,58 Mb. Pdf көрінісі
|
Сборник материалов конференции
| Педагогтың технологиялық құзыреттілігін дамытудың кәсіби-қызметтік
компоненті ақпараттық-инновациялық технологияларды қолдану, компьютерлік және телекоммуникациялық жүйелерді пайдалану; қашықтықтан (distance learning) және аралас (blended learning) оқыту технологиясын меңгеру. Педагогтардың курстан кейінгі кезеңде желілік қоғамдастықтарда өзара іс-қимылы олардың кәсіби құзыреттілігін дамытудың маңызды шарты болып табылады. Жаңа мектеп педагогтардың білім беру мазмұнын жаңартудың мәнін терең түсінуіне, ұжымның, әрбір мұғалімнің инновацияға дайындығына байланысты болады. Қазіргі заманғы мұғалім рефлексияға қабілеттілігі, кәсіби дағдылары және жаңасына ұмтылысы бар, өзін-өзі дамытуға және өзін-өзі іске асыруға қабілетті кәсіби білім беру қажеттіліктері берік қалыптасқан шығармашылық тұлға болуы тиіс [3, 5].
175
Білім беру жүйесін жаңғырту жаңа көкжиектер мен мүмкіндіктер ашады, бірақ сонымен қатар мұғалімнің кәсіби құзыретіне жоғары талаптар қояды. Қазіргі заманғы ақпараттық қоғамда жан-жақты дамыған және өмір сүруге және өзара іс-қимылға дайындалған оқушыны оқыту мен тәрбиелеу міндетін қазіргі заманғы педагогикалық және ақпараттық технологияларды меңгерген мұғалім ғана шеше алады [4, 5]. Жалпы қабылданған дәстүрлі әдістердің, оқыту нысандары мен құралдарының көмегімен алынған қазіргі заманғы білім беру сапасының жаңа үрдістерінің орындалуына кепілдік бере алмайды, осыған байланысты ақпараттық технологияларды құру және белсенді пайдалану, сондай-ақ болашақ мамандарды оқыту процесіне инновациялық реңкті енгізу көрсетілген мақсатқа қол жеткізу үшін негізгі жолдардың бірі болып табылады [4]. Барлық деңгейдегі заманауи білім беру процесін ақпараттық технологияларды белсенді пайдаланусыз елестету қиын. Оларды қолдану оқу пәндерін ұйымдастыру нысанына, мазмұны мен іске асыру әдістемесіне және жалпы мамандарды даярлауға елеулі белгі қояды. Педагогикалық технологияларды пайдалану дәрежесінің ұлғаюына қарай оқыту әдістемелері де, қолданылатын ақпараттық технологиялардың өздері де өзгереді. Қазіргі заманғы ақпараттық білім беру ортасы өзара іс-қимыл жасайтын жүйелердің мынадай кешенін қамтиды: ақпараттық ресурстар, компьютерлік құралдар және электрондық құралдар, қазіргі заманғы коммуникация құралдары және педагогикалық технологиялар. Ақпараттық білім беру ортасында оқыту процесі зияткерлік, жан-жақты дамыған шығармашылық тұлғаны тәрбиелеуге бағытталған, ол болашақта өзін-өзі іске асыру және өзін-өзі жетілдіру мүмкіндігіне ие, бұл өз кезегінде дамудың жаңа межелеріне алғышарт береді [3, 4].
Жалпы білімге қойылатын қазіргі заман талабы (Биология пәнінің оқытушысы мысалында): - кең ой-өрісі мен ойлау мәдениеті бар жоғары білімді тұлғаны қалыптастыруға ықпал ететін жаратылыстану-ғылыми пәндер саласында базалық білімі болуы; - күнделікті кәсіби қызметке және магистратурада білімін жалғастыруға қажетті жаңа білім алу дағдыларын меңгеру; - қазіргі заманғы техникамен жұмыс істеу дағдыларына ие болу, кәсіби қызмет саласында ақпараттық технологияларды пайдалана білу. Білім беруді ақпараттандыру заманауи мұғалімге жаңа талаптар қояды. Ақпараттық қоғамдағы оқытушының рөлі өзгереді, ол авторитарлық және жалғыз білім көзі болудан қалып, білім беру процесінде білім алушылардың жетекшісі және көмекшісі болады. Білім алушыларға тез өзгеретін әлемде өздеріне қажетті білімді өз бетінше іздеу мүмкіндігі беріледі, сондықтан 176
оларға оқу процесінің белсенді қатысушысы болуға және оларға ұсынылатын білімге сыни тұрғыдан қарауға мүмкіндік беретін жеке оқыту стратегияларының едәуір санын талап етеді. Ақпараттық технологиялар ақпараттық технологияларды қабылдау және өңдеу процесін бірден белгілеуге мүмкіндік береді, оқу қызметінің уәждемелік негізі кеңейеді. Мультимедиялық құралдарды пайдаланудың арқасында кейіннен талдау және сұрыптау арқылы ақпараттың үлкен көлемін меңгеру мүмкіндігі беріледі. Ақпараттық технологиялар мынадай дидактикалық мүмкіндіктер береді:
- Оқу, әдістемелік ғылыми және анықтамалық ақпараттарды мәтіндік, бейне және графикалық, аудио форматтарда алмасу және беру; - nүрлі түрдегі ақпаратты өңдеу және сақтау (статикалық, динамикалық, мәтіндік, графикалық, көрнекі, дыбыстық, бейне); - білім беру процесінің ыңғайлы жобасын жасау: телеконференция - ақпарат алмасуға мүмкіндік беретін; педагогикалық біліктілігін арттыру; - дерекқорларға қол жеткізу; шығармашылық әлеуетті дамыту мүмкіндігі; өзін-өзі білімге жіберу [5]. Педагогтың жұмысында ақпараттық технологияларды пайдалану - уақыт талабына сай іс әрекеттің жарқын мысалы. Бұл қағидаттың маңызды критерийлердің бірі педагогтың өзінің пәндік саласындағы құзыреттілігі болып табылады. Мұғалімнің оқушылармен жұмыс істеудегі кәсібилігі, тәжірибесі мен үнемі жетілдіріп отыруға деген ықыласы аса маңызды. Алайда бүгінгі таңда сабақта және оған дайындық кезінде ақпараттық технологияларды пайдаланудың үлкен артықшылықтарын байқамау қиын. Жалпы білім беретін мектеп мұғалімдерінің әдістемелік жұмысын жетілдіру - инновациялық тәсілдерді іске асыру, мұғалімдердің біліктілік деңгейін арттыру, тәжірибелік және әдістемелік іскерліктердің даму деңгейі, ақпараттық ресурстарды әзірлеуші ретінде ерекшеліктерін қалыптастыру сияқты бағыттармен айқындалатын, оның инновациялық қызметке кіруінің күрделі көпфакторлы процесі. Жоғары мектепте ақпараттық технологиялар мысалында инновациялық білім беру технологияларын меңгеру – оқытушыға жаңа жағдайларға тиімді бейімделуге және білім беру ортасында бәсекеге қабілетті болуға мүмкіндік береді. Дәл осы жаңа ақпараттық технологиялар педагогтардың педагогикалық, дидактикалық функцияларын толық көлемде ашуға, білім беру жүйесін, жаңа парадигманы дамыту жағдайында әлеуетті мүмкіндіктерді іске асыруға мүмкіндік береді және олардың нәтижелері үлкен мәнге ие, әрі оқу орындарының инновациялық қызметіне бағытталған [6]. Ақпараттық технологияларды пайдалану студенттердің оқу-танымдық қызметіне деген қызығушылығын оятады, бұл дәлелді, шығармашылық оқыту атмосферасын құруға және бір мезгілде оқу, тәрбиелік, дамытушылық 177
міндеттердің тұтас кешенін шешуге мүмкіндік береді. Білім беру электрондық ресурсын пайдалану ақпаратты қажетті дәрежеде егжей- тегжейлі өңдеуге мүмкіндік береді, ал бұл өз кезегінде деректердің үлкен көлемін талдауды айтарлықтай жеңілдетеді, ең қажеттісін тез таңдап алады, содан кейін таңдалған материалды барлық егжей-тегжейлі зерделейді. Білім алушыны пәнді, пәнді оқуға қызықтыру үшін жоғары ынталандыратын және сабақта олардың белсенділігін қамтамасыз ететін оқу процесін ұйымдастыру қажет. Осы мақсатты шешу үшін компьютерлік технологиялар қолайлы. Қуатты ынталандыру - бұл табысты оқытудың үлкен пайызы. Оқу-тәрбие процесі оқытушының кәсіби даму деңгейіне тікелей байланысты. Инновациялық технологиялардың бір бөлігі ретінде ақпараттық технологияларды пайдалануды ояту және енгізу құралдары бойынша педагогикалық құзыреттер тізіміне педагогикалық шеберліктің дамуына, оның тұлғасының дамуына және нәтижесінде білім беру сапасын арттыруға ықпал етеді. Сондықтан инновациялық қызметте жалпы білім беретін мектеп мұғалімдерінің әдістемелік жұмысын жетілдіруге бағытталған жұмыс ерекше маңызға ие болады [7]. Оқыту процесінде бейнематериалдарды, компьютерлік бағдарламаларды, интернетті пайдаланудың артықшылықтары орасан зор. Олар материалды меңгеру кезінде серпінді көрнекілік пен жедел көзбен шолу тіреуішін құруға ықпал етеді, өзін-өзі тану дағдыларын дамытады, күнделікті оқу үрдісіне әртүрлілік енгізеді, өзіне өзі жаңа көзқараспен қарауға жәрдем жасайды, сабақты жаңа мазмұнмен толықтырады, сондай-ақ студенттердің атқарушылық және іздестіру қызметін жандандырады және деректердің көлемдік санын зерделеу жағдайында коммуникативтік құзыреттілікті арттыруға ықпал етеді [8]. Ақпараттық технологиялар өз кезегінде, материал беру құралы да, бақылау құралы да болып табылады. Мұндай технологиялар материалды үлестірудің жоғары сапасын қамтамасыз етеді және әртүрлі коммуникативтік арналарды (мәтіндік, дыбыстық, графикалық, сенсорлық және т.б.) пайдаланады. Осының барлығы оқушылардың ынтасын арттырып, олардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Компьютерлік технологиялар (құралдар) ақпараттық технологияларды енгізуде маңызды рөл атқаратынын ескеру қажет. Олар цифрлық ақпаратты жасау және өңдеу үшін неғұрлым ыңғайлы, сондай-ақ барынша кең таралған тәсілдер болып табылады. Электронды көмекші құралдарды үйлестіруде болашақ мұғалім өз жұмысын ең алдымен жоспарлап, көздеген мақсатын айқындайды. Бұндай көзқарастың артықшылығы, болашақ электродны қосымшаның жұмыста қаншалықты тиімді болатынына көз жеткізу, мақсатты айқындау, уақыт үнемділігін қамтамасыз ету [9, 10,11,12]. 178
Осы мақсатта шексіз ғаламторда белгілі әйгілі html парақшаларын дайындайтын turbosite бағдарламасы арқылы кіріктірілген сандық қосымшаның көмегімен құрылған Ботаникалық мазмұндағы электронды әдістемелік құралымызды сипаттап өткеніміз жөн [13, 14, 15, 16]. Көрнекілік үшін материалды білім беру бағдарламасында келесі пәндерді оқыту барысында қолдануға болады. Атап айтсақ: "өсімдіктер физиологиясы", "өсімдіктер систематикасы", "өсімдіктер анатомиясы және морфологиясы" пәндерін оқыту барысында зерделеуге қолайлы электрондық құралдың бөліктерін ұсынуға болады. Электронды қосымша бірнеше бөліктен тұрады, бұл дереккөзге жедел қолжетімділік көрсететін басты мәзірдегі сілтемелер. Өз кезегінде қажетті ақпаратқа тез әрі оңай көшуге көмектеседі. Оларға басты бөлімі, көрнекі материалдарының бөлімі, тестілеу бөлімі және қорытынды бөлім - "глоссарий" жатады. Бөліктерді визуалды бөлу - бұл тек формальдылық, себебі кейбір жағдайда ол тек қосымша функци. Өйткені барлық бөлімдер компьютерлік технологияларды пайдаланумен біріктіріледі. Басты бөлімнің негізіне дәріс материалдары, білім алушыны өз бетінше зерделеуге арналған ақпараттар жиынтығы жатады, ол кейіннен тақырыпты зерделеуді өз бетінше жоспарлау үлгісі үшін жолсерік және негізгі дереккөздердің біріне айналады. Материалды жеткізудің аталған әдісін пайдаланудың артықшылықтары осымен аяқталмайды. Білімгерлерге қолжетімді ақпаратты қадағалау, оның сапалы әрі түсінікті болуын қамтамасыз етуі де артықшылықтарының санатына жатқызуға болады. Студент ақпараттың қажетті бөлігін алуға немесе берілген цифрлық ақпаратты жинақтауға және өңдеуге мүмкіндігі бар, бұл алған білімін бағалау үшін тұлғалық-дайындық кезеңін айтарлықтай жеңілдетеді. Оқуды аяқтағаннан кейін студентке тақырып бойынша сұрақтарға ауызша жауап беруге және сабақ барысында алған білімін тестілеуден өту арқылы тексеру ұсынылады [14]. Алынған білімнің қорының негізгі өлшемі тестілеу болып табылады. Тестілеу қарапайымнан – күрделіге қарай ұйымдастырылады және мазмұнында міндетті түрде сыни тұрғыдан ойлау компоненттерінен тұрады. Ботаникалық білім беру барысында міндетті қағидалардың бірі – алған білімді тәжірибеде қолдану біліктілігінің маңызы зор. Сондықтан, тест сұрақтары міндетті түрді бейне көріністермен жеткізуі қажет. Осы технологияны пайдалану кезінде өзінің танымдық қызметінің нәтижесі үшін саналы түрде жауапты болатын оқытушы – оқу процесін білім алушыға қайта бағдарлау қызметі басымдыққа айналады. Бұл ақпаратты өздігінен меңгеру дағдыларын қалыптастырады, алған білімді саралап, қажетті ақпаратты түйіндеуге мүмкіндік береді [11].
179
Келесі екі бөлімді жасауда және пайдалануда олар көбінесе оқыту процесінің иерархиясы тізбегі үшін пайдаланылатынын атап өту қажет. Электрондық ресурстардың басты артықшылықтарының бірі ретінде «гипертекстік технологияны пайдалану» деп атауға болады, оның көмегімен студенттер оқу материалының иерархиялық тізбегін ұйымдастыра отырып, қызықтыратын ұғымдар мен ақпаратқа сілтемелер бойынша көшу әдісін пайдалануға мүмкіндік алады. Білім алушылар бұл іс әрекетті жүзеге асыру барысында бағдарламаның оңтайладырылған және қолданыста жеңіл екендігін атап көрсеткен болатын. Білім алушылар осы технологияны пайдалана отырып, оқытушы анықтаған дәйектілікті емес, өздерінің қалаулары мен қажеттіліктерін басшылыққа ала отырып, өздерінің білім беру процесін жобалайды [12]. Білім
беру саласындағы гипертекстік жүйелердің басты артықшылықтары келесідей:
деректердің үлкен көлемінде іріктеу бағдары;
гипертекстік жүйелерді пайдалану арқылы автоматтандырылған оқыту;
білім алушының зияткерлік қызметін қолдауға арналған құрал;
гипертекст қағидаты бойынша құрылған оқу материалын қабылдаудың ыңғайлылығы;
оқу қызметінде қолданудың шексіз саласы;
қызықтыратын ақпаратты тәуелсіз іріктеу есебінен білім алушының жеке, танымдық мүдделерімен оянған оқытудың жеке схемасын таңдау;
Дәл гипертекст және гиперсілтеме құралы бойынша келесі маңызды бөлімдер құрылған: суреттер бөлімі, бейне және басқа да көрнекі ақпаратты қамтитын үлестірмелі материалдар бөлімі, сондай-ақ функциясы бір кликке қажетті анықтама беру болып табылатын "глоссарий" бөлімі құрылады, бұл өз кезегінде қызықтыратын ақпаратты іздеу үшін уақытты қысқартуға көмектеседі [14]. Ақпараттық технологияларды пайдалану студенттердің оқу-танымдық қызметіне деген қызығушылығын оятады, бұл дәлелді, шығармашылық оқыту атмосферасын құруға және бір мезгілде оқу, тәрбиелік, дамытушылық міндеттердің тұтас кешенін шешуге мүмкіндік береді. Білім беру электрондық ресурсын пайдалану ақпаратты қажетті дәрежеде егжей- тегжейлі өңдеуге мүмкіндік береді, ал бұл өз кезегінде деректердің үлкен көлемін талдауды айтарлықтай жеңілдетеді, ең қажеттісін тез таңдап алады, содан кейін таңдалған материалды барлық егжей-тегжейлі зерделейді. Білім алушыны пәнді, пәнді оқуға қызықтыру үшін жоғары ынталандыратын және сабақта олардың белсенділігін қамтамасыз ететін оқу процесін ұйымдастыру қажет. Осы мақсатты шешу үшін компьютерлік технологиялар қолайлы. Қуатты ынталандыру - бұл табысты оқытудың үлкен пайызы. 180
Оқыту процесінде бейнематериалдарды, компьютерлік бағдарламаларды, интернетті пайдаланудың артықшылықтары орасан зор. Олар материалды меңгеру кезінде серпінді көрнекілік пен жедел көзбен шолу тіреуішін құруға ықпал етеді, өзін-өзі тану дағдыларын дамытады, күнделікті оқу үрдісіне әртүрлілік енгізеді, өзіне өзі жаңа көзқараспен қарауға жәрдем жасайды, сабақты жаңа мазмұнмен толықтырады, сондай-ақ студенттердің атқарушылық және іздестіру қызметін жандандырады және деректердің көлемдік санын зерделеу жағдайында коммуникативтік құзыреттілікті арттыруға ықпал етеді. Көрнекілік үшін материалды білім беру бағдарламасында келесі пәндерді оқыту барысында қолдануға болады. Атап айтсақ: "Өсімдіктер физиологиясы", "Өсімдіктер систематикасы", "Өсімдіктер анатомиясы және морфологиясы" пәндерін оқыту барысында зерделеуге қолайлы электрондық құралдың бөліктерін ұсынуға болады. Электронды қосымша бірнеше бөліктен тұрады, бұл дереккөзге жедел қолжетімділік көрсететін басты мәзірдегі сілтемелер. Өз кезегінде қажетті ақпаратқа тез әрі оңай көшуге көмектеседі. Оларға басты бөлімі, көрнекі материалдарының бөлімі, тестілеу бөлімі және қорытынды бөлім - "глоссарий" жатады. Бөліктерді визуалды бөлу - бұл тек формальдылық, себебі кейбір жағдайда ол тек қосымша функци. Өйткені барлық бөлімдер компьютерлік технологияларды пайдаланумен біріктіріледі.
жүктеу/скачать 7,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|