. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті
Филология факультеті
Қазақ филолгиясы кафедрасы
«Қазақ тілі мен əдебиеті» мамандығы бойынша кредиттік оқу жүйесінде
оқитын
студенттерге арналған
«Көркем мəтінді əдеби талдау»
(пəннің атауы)
ПƏННІҢ ОҚУ-ƏДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
Курс – 3
Семестр – 6
Кредит саны - 2
Дəріс – 15 сағат
Практикалық сабақ – 15 сағат
Оқытушының жетекшілігімен
студенттің өзіндік жұмысы (СОӨЖ) – 30 сағат
СӨЖ – 30 сағат
Емтихан – 6 -ші семестрде
Барлығы – 90 сағат
Орал 2011 ж.
1 Пəннің оқу əдістемелік кешені 2011 жылы М.Өтемісов атындағы Батыс
Қазақстан мемлекеттік университеті дайындаған жоғарғы оқу орындарға
арналған «Көркем мəтінді əдеби талдау» типтік бағдарламасы негізінде
құрастырылған.
Құрастырушы(лар): Мүтиев Зейнолла Жақсылықұлы – ф.ғ.к., доцент
(аты-жөні, лауазымы, ғылыми дəрежесі)
«Қазақ филологиясы» кафедрасының отырысында қарастырылды.
05.09.2011 ж. № 1 хаттама.
Филологиялық факультеттің оқу-əдістемелік кеңесінің отырысында
бекітілді.
07.09.2011 ж. № 1 хаттама.
1. Пəннің типтік оқу бағдарламасы . М.Өтемісов атындағы Батыс
Қазақстан мемлекеттік университеті дайындаған жоғарғы оқу орындарға
арналған «Көркем мəтінді əдеби талдау», Орал, 2011 жылы.
Ғимарат № 1, кабинет 408.
2. Пəн бойынша оқыту бағдарламасы – SYLLABUS
Филология ғылымдарының кандидаты, доцент Мүтиев З.Ж.
Қазақ филологиясы кафедрасы №1 ғимараттың 4-қабаты, 409-бөлме
Сабақ кестесі:
Оқу тоқсаны 15 оқу аптасынан жəне 2 сынақ аптасынан тұрады.
Аптасына 3 кредит-сағат жоспарланады, оның əрбір кредит-сағат бір
байланыс сағатынан ( дəріс, практика) жəне оқытушының басқарумен
жүретін студенттердің өзіндік жұмысынан (ОЖСӨЖ, СӨЖ)
Сабақт
ар
Өткізілу
уақыты
Сабақтар
Өткізіл
у
уақыты
Сабақт
ар
Өткізіл
у
уақыты
Сабақт
ар
Өткізіл
у
уақыты
Байланы
с сағаты
1 (дəріс
1)
50 мин.
Практикал
ық сабақ 1
сағат
50 мин. СОӨЖ
1 сағат
50 мин.
СӨЖ
1 сағат
50+50
мин.
Оқу жоспарынан көшірме:
Кур
с
Семест
р
Креди
т
саны
Дəрісте
р
Семинарл
ар
СОӨ
Ж
СӨ
Ж
Барлығ
ы
Бақыла
у
түрі
3
6
2
15
15
30
15
Кіріспе
«Көркем шығарманы əдеби талдау» пəнінде əдебиеттану ғылымының
күрделі саласын құрайтын əдебиет теориясының мəселелері көркем
шығарманы əдеби талдау негізінде талданып зерделенеді. Сөз өнерінің
сырлы əлемі эстетикалық жəне поэтикалық тұрғыдан сараланып, кеңінен
қарастырылады.
Курстың қысқаша сипаттамасы: Көркем мəтінді əдеби талдау пəні
филология факультеттерінің 050117 «қазақ тілі мен əдебиеті», 050205
«филология: қазақ тілі мен əдебиеті», 050121 «қазақ тілінда оқытпайтын
мектептердегі қазақ тілі мен əдебиеті» мамандықтарында таңдаулы пəн
ретінде оқытылады. Пəннің оқу бағдарламасы 5В011700 «қазақ тілі мен
əдебиеті»
мамандығы
бойынша
2004
жылы
бекітілген
Қазақстан
Республикасы мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандартына сəйкес
жасалды.
Пəннің өз атауынан көрініп тұрғандай, студенттерге кқркем мəтінді
игертуде болашақ маман ретінде əдеби шығармашылықты теориялық
тұрғыдан талдауға үйретеді.
Қазіргі əдебиеттану ғылымының алдында тұрған аса өзекті мəселелерінің
бірі - сөз өнерін тұтас филологиялық тұрғыдан кешенді зерттеу мен талдауға,
соның барысында сөз өнерінің поэтикасы мен эстетикасын теориялық
талдауды барынша терең меңгертуді міндеттейді. Себебі, көркем
шығарманы əдеби талдау тұтас сөз өнерінің өзіндік болмысын, табиғатын
аша отырып қарастырудың аясын тереңдетуді талап етеді. Сондықтан да
əдеби-теориялық талдаудың жолдарын əдебиеттанудың өзге де салаларымен
тығыз синтетикалық бірлікте саралау мейлінше қажет.
Курстың міндеттері: көркем шығарманы əдеби талдауда жаңа ғылыми
əдіснамаларға бару барысында тың ой мен терең тұжырым жасау
тұғырнамасының поэтикасын еселеу пəннің басты мақсат – міндеті.
Курстың мазмұны: 90 сағат көлемінде 1-2 семестрге арналған бағдарлама
(аптасына 2 кредит сағат). Қазіргі əдебиеттану ғылымының алдында тұрған
аса өзекті мəселелерінің бірі - сөз өнерін тұтас филологиялық тұрғыдан
кешенді зерттеу мен талдау. Соның барысында сөз өнерінің поэтикасы мен
эстетикасын теориялық талдауды барынша тереңдету міндеттері өзекті сипат
алуда. Көркем шығарманы əдеби талдау тұтас сөз өнерінің өзіндік болмысын,
табиғатын аша отырып қарастырудың аясын тереңдетуді талап етеді.
Сондықтан да əдеби-теориялық талдаудың жолдарын əдебиеттанудың өзге де
салаларымен тығыз синтетикалық бірлікте саралау мейлінше қажет. Ең
бастысы, сөз өнеріне деген рухани жəне эстетикалық көзқарасты ұлттық
жəне жалпы адамзаттық мəдени-əдеби құндылықтар тұрғысынан бағалауды
көркемдік ойлау жүйесінің тұтас өзегі ретінде зерделеу міндеттері
туындайды. Демек, көркем шығарманы əдеби талдауда жаңа ғылыми
əдіснамаларға бару барысында тың ой мен терең тұжырым жасау
тұғырнамасының поэтикасын еселеу пəннің басты мақсат - міндетін
айқындайды.
Курстың міндеті: сөз өнеріне деген рухани жəне эстетикалық көзқарасты
ұлттық жəне жалпы адамзаттық мəдени-əдеби құндылықтар тұрғысынан
бағалауды көркемдік ойлау жүйесінің тұтас өзегі ретінде зерделеу.
Пререквизиттер: əдебиеттану ғылымы, тіл білімі, тарих ғылымы,
психология, педагогика теориясы, таным теориясы, эстетика.
Постреквизиттер: Көркем шығарманы əдеби талдау əдебиеттанудың аса
маңызды поэтикалық жəне эстетикалық арнасы. Сөз өнерінің табиғатына тəн
сырлы əлемін əдеби-теориялық талдау күрделі мəселе. Ол əдебиеттану
ғылымының өзекті арналарымен (əдебиет теориясы, поэтикасы, эстетикасы)
сабақтас болғандықтан да қазіргі жанр жүйесінде ерекше сипат алуда.
Сабақ мазмұны мен кестесі
1 апта:
Дəріс 1
Тақырыбы: №1 лекция тақырыбы: Кіріспе.
Дəріс мазмұны: Көркем шығарманы əдеби талдау пəнінің мақсат-міндеті.
Əдебиет теориясы. Эстетика. Поэтика. Көркем əдебиеттің табиғаты.
Шығармашылық əлемі жəне əдеби болмыс.
Əдебиет: Негізгі əдебиет: 1. [1.7:2]; 2. [1.7:15]. Қосымша əдебиет: 1. [1.7:9];
2.[1.7:10].
Практикалық сабақ тақырыбы: Көркем шығарманы əдеби талдау
жолдары. Көркем əдебиеттің табиғаты.Теориялық мəселелер.
Практикалық сабақ мазмұны: 1. Көркем шығарманы талдау жолдары. 2.
Көркем əдебиеттің табиғаты. 3. Əдеби талдау жөніндегі ғалымдар пікірі. 4.
Əдебиет теориясы.
Əдебиет: Негізгі əдебиет: [1.7:1.3.]; 2. [1.7:2]. Қосымша əдебиет: [1.7:1];
[1.7:2.5].
№1 СОӨЖ мазмұны: Көркем шығарманы əдеби талдау пəнінің мақсат-
міндеті..
Əдебиет: Негізгі əдебиет: 1. [1.7:1.5]; 2. [1.7:2]. Қосымша əдебиет: 1. [1.7:2];
2. [1.7:5.9]
СӨЖ мазмұны:
Шығарма идеясы мен қаламгер дүниетанымының өзара
бірлігі.
Əдебиет: Негізгі əдебиет: [1.7:1], [1.7:2]. Қосымша əдебиет: [1.7:2], [1.7:5]
2 апта:
Дəріс 1
Тақырыбы: Ұлттық руханияттағы «ақтаңдақтар».
Дəріс мазмұны: Ұлттық руханияттағы «ақтаңдақтар». Əдебиет пен өнер
мəселелер ібойынша қабылданған партиялық қаулы-қараралардың күшін
жоюы.Əдеби үдеріс.
Əдебиет:
Негізгі əдебиет: 1. [1.7:8]; 2. [1.7:2]. Қосымша əдебиет: 1. [1.7:9]; 2.[1.7:10].
Практикалық сабақ тақырыбы:
«ақтаңдақтар» мəселесі. Əдебиет пен өнер
мəселелер бойынша қабылданған партиялық қаулы-қарарлардың сипаты.
Практикалық сабақ мазмұны: 1. Қазақ əдебиеттану ғылымы. 2. Ақын жəне
ұлт тағдыры. 3. Партиялық қаулы қарарлар.
Əдебиет: Негізгі əдебиет: [1.7:7]; 2. [1.7:8]. Қосымша əдебиет: 1. [1.7:1.5.];
[1.7:2.11].
СОӨЖ тақырыбы: Ұлттық руханияттағы «ақтаңдақтар». Əдебиет пен өнер
мəселелер бойынша қабылданған партиялық қаулы-қарарлар.
Əдебиет: Негізгі əдебиет: 1. [1.7:1.5]; 2. [1.7:2]. Қосымша əдебиет: 1. [1.7:2];
2. [1.7:5.9]
СӨЖ тақырыбы: Əсемдіктің өмір мен өнердегі қызметі.
Негізгі əдебиет: 1. [1.7:1]; 2. [1.7:2]. Қосымша əдебиет: 1. [1.7:2],; 2.[1.7:5]
3 апта:
Дəріс 1
Тақырыбы: Дəстүр жəне жалғастық.
Дəріс мазмұны: Дəстүр жəне жаңашылдық. Көркемдік дамудағы тарихи
сабақтастық. Сөз өнерінің күрделі көркемдік əлемін кешенді тану мен
талдауда дəстүр жəне жалғастық ұғымының орыны.
Негізгі əдебиет: 1. [1.7:2]; 2. [1.7:3]. Қосымша əдебиет: 1. [1.7:9]; 2.[1.7:10].
Практикалық сабақ тақырыбы: Дəстүр жəне жалғастық. Дəстүр жəне
жаңашылдық.
Практикалық сабақ мазмұны: 1. Дəстүр жəне жаңашылдық мəселесі. 2.
Алаш Арыстарының мұрасын, шығармашылығын танудағы алғашқы
қадамдарының əдеби-тарихи маңызы.
Негізгі əдебиет: 1. [1.7:11]; 2. [1.7:21]. Қосымша əдебиет: 1. [1.7:3.9];
2.[1.7:8.11].
СОӨЖ тақырыбы: Дəстүр жəне жалғастық. Дəстүр жəне жаңашылдық.
Негізгі əдебиет: [1.7:1], [1.7:2]. Қосымша əдебиет: [1.7:2], [1.7:5]
СӨЖ тақырыбы: Сюжеттік - композициялық құрылым. Көркемдік деталь,
оқшау эпизод, лирикалық шегініс, штрих, эпилог, пролог.
Негізгі əдебиет: [1.7:1], [1.7:2]. Қосымша əдебиет: [1.7:2], [1.7:5]
4 апта:
Дəріс 1
Тақырыбы: Авторлық тұғырнама. Автор жəне шығарма. Автор бейнесі.
Авторлық қолжазба. Авторлық қолтаңба.
Дəріс мазмұны: Авторлық тұғырнама. Автор жəне шығарма. Автор бейнесі.
Авторлық қолжазба. Авторлық қолтаңба. Авторлық тұғырнама қаламгер
туындысында көзқарасы, ұстанымы, көркемдік концепциясы.
Негізгі əдебиет: 1. [1.7:3.15]; 2. [1.7.6.10:12]. Қосымша əдебиет: 1.
[1.7.8.11:12].
Практикалық сабақ тақырыбы:
Авторлық тұғырнама. Автор жəне
шығарма. Автор бейнесі.
Практикалық сабақ мазмұны: 1. Авторлық тұғырнама дегеніміз не. 2.
Автор жəне шығарманың маңызы. 3. Өмір шындығы жəне көркемдік шешім.
Негізгі əдебиет: 1. [1.7:12.14]; 2. [1.7:13.20]. Қосымша əдебиет: 1. [1.7:10];
2. [1.7:9.16].
СОӨЖ тақырыбы: Авторлық тұғырнама. Автор жəне шығарма. Автор
бейнесі.
Негізгі əдебиет: 1. [1.7:1.5]; 2. [1.7:2]. Қосымша əдебиет: 1. [1.7:2.9],
[1.7:5.21].
5 апта:
Дəріс 1
Тақырыбы: Образ. Психология. Кейіпкер жəне көркем образ. Образ жəне
архетип.
Дəріс мазмұны: Образ. Психология. Кейіпкер жəне көркем образ. Образ
жəне архетип. Обаз табиғатындағы архетип орыны. Космогониялық,
анторпологиялық, теогониялық, күнтізбелік, эсхатологиялық мифтердің
архетип тудыруы. Сана жəне ырықсыздық туралы философиялық жəне
эстетикалық ұғымдар қайшылығы. ХІХ-ХХ ғасырдағы əлемдік əдебиеттегі
инициация (шыңдалу) рəсімінің көріністері, мифтік желілер, образдық ой
салыстырулар.
Негізгі əдебиет: 1.[1.7:4.14]; 2. [1.7:7]. Қосымша əдебиет: 1. [1.7:4]. 2.[1.7:5].
Практикалық сабақ тақырыбы: Образ. Психологизм. Кейіпкер жəне
көркем образ. Образ жəне прототип.
Практикалық сабақ мазмұны: 1. Образ түрлері. 2. Психологизм хақында.
3. Образ жəне прототип мəселесі. 4. Психологизм жəне кейіпкердің ішкі
драматизмінің байланысы. Постмодернистік романның дамуы (Ə.Нұрпейісов
«Соңғы парыз», Б.Мұқай «Өмірзая»)
Негізгі əдебиет: 1 . [1.7:2.8.11.14.]. Қосымша əдебиет: 1. [1.7:10]; 2.
[1.7:11.20].
СОӨЖ тақырыбы: Образ. Психологизм. Кейіпкер жəне көркем образ.
Образ жəне прототип.
Негізгі əдебиет: [1.7:1], [1.7:2]. Қосымша əдебиет: [1.7:2], [1.7:5]
6 апта:
Дəріс 1
Тақырыбы: Стиль. Өзіндік ерекшелігі. Стильдік еліктеу. Стильдік белгілер:
сюжеттілік, сипаттамалық, психологизм. Стиль тұтастығы.
Дəріс мазмұны: Стиль. Өзіндік ерекшелігі. Стильдік еліктеу. Стильдік
белгілер: сюжеттілік, сипаттамалық, психологизм. Стиль тұтастығы.
Қ.Жұмалиевтің «Стиль – өнер ерекшелігі» еңбегі..
Негізгі əдебиет: 1. [1.7:2]; 2.[1.7:10]. Қосымша əдебиет: 1. [1.7:8]; 2.[1.7:11].
Практикалық сабақ тақырыбы:
Стиль. Өзіндік ерекшелігі. Стильдік
еліктеу. Стильдік белгілер: сюжеттілік, сипаттамалық, психологизм.
Практикалық сабақ мазмұны: 1. Қаламгер стилі туралы түсінік. 2.
Стильдік белгілер. 3. Қаламгер стилінің зерттелуі.
Негізгі əдебиет: 1. [1.7:5.9.17]. Қосымша əдебиет: 1. [1.7:13]; 2. [1.7:16].
СОӨЖ тақырыбы: Стиль. Өзіндік ерекшелігі. Стильдік еліктеу. Стильдік
белгілер: сюжеттілік, сипаттамалық, психологизм.
Негізгі əдебиет: 1.[1.7:1.8.], [1.7:2.6]. Қосымша əдебиет: 1. [1.7:2]; 2.
[1.7:5.17]
Дəріс 7
Тақырыбы: Сөз өнерінің теориялық тарихы хақында. Проза.
Дəріс мазмұны:
Қазақ əдебиеті көркемдік өрлеуіндегі суреткерлік шеберлік
пен поэтикалық қуат, эстетикалық талап. Қазақ романының сюжет пен
композициясы, поэтикасы, типтік характер, көркемдік даму мен дəстүр
жалғастығы тұрғысынан зерттелуі. М. Атымовтың «Идея жəне композиция»,
«Қазақ романдарының поэтикасы», А. Тұрбековтің «Реалистік роман жəне
типтік характер», Ə. Шəріповтің «Қазіргі дəуір жəне қазақ совет əдебиетінің
проблемалары», З. Ахметовтің «Современное развитие и традиции казахской
литературы», Б. Майтановтың «Қазақ прозасындағы замандас бейнесі»
еңбектері аталады. Қазақ романдарының табиғаты мен тарихи роман
Ш.Елеукеновтің «Казахский роман и современность», З. Серікқалиевтің
«Жылдар сазы», Ə. Кекілбаевтың «Дəуірмен бетпе-бет», М. Əуезовтің
«Времен связущая нить», Р.Бердібаевтың «Қазақ романы», «Қазақ тарихи
романы» зерттеулерінде қарастырылды. Өнердің эстетикалық нысанасын
көркемдік дамудағы дəстүр жəне жаңашылдық тұрғысынан саралау М.
Қаратаевтың «Əдебиет жəне эстетика», Р. Нұрғалиевтің «Өнер алды қызы
тіл», «Өнердің эстетикалық нысанасы», З. Серікқалиев, Э. Серікқалиеваның
«Ақыл таразысы» т.б. еңбектері.
Негізгі əдебиет: 1. [1.7:2]; 2. [1.7:4]. Қосымша əдебиет: 1. [1.7:9]; 2.[1.7:10].
Практикалық сабақ тақырыбы: Сөз өнерінің теориялық тарихы хақында.
Проза жанры.Прозалық шығарманы талдау жолдары.
Практикалық сабақ мазмұны:
1. Сөз өнері. 2. Проза жанры. 3. Прозалық
шығарманы талдау.
Негізгі əдебиет: 1. [1.7:2.12..21]; 2. [1.7:12]. Қосымша əдебиет: 1.[1.7:10]; 2.
[1.7:11].
СОӨЖ тақырыбы: Сөз өнерінің теориялық тарихы хақында. Проза
жанры.Прозалық шығарманы талдау жолдары.
Негізгі əдебиет: 1. [1.7:1.5]; 2. [1.7:2.8]. Қосымша əдебиет: 1. [1.7:2.6]; 2.
[1.7:5.9]
Дəріс 8
Тақырыбы: Поэзия. Өлең сөздің теориясы. Өлең құрылысы
Дəріс мазмұны: Əдебиет теориясының өзекті арналарын байыпты
талдаудың ғылыми əдіснамалық негіздері, қазақ өлең құрылысы, өлең сөздің
тарихы мен теориялық негіздері, поэма, ұлттық поэзия көркемдік дамуының
тарихы, халық өлеңдерінің жанрлық сипаты мен генезисі, поэзия тілі,
мелодикалық-интонациялық құрылысы, қазақ өлеңінің тарихи дамуы,
жекелеген ақындар стильдік ерекшелігі мен поэтикасы, сатиралық жанрлар.
Ə. Нарымбетов, З. Ахметов, М.Базарбаев, Б. Уахатов, Қ.Өмірəлиев, М.
Хасенов, Т.Əбдірахманова, К.Қамбаров, С. Негимов, Т.Қожакеев т.б.
еңбектері.
Негізгі əдебиет: 1. [1.7:2]; 2.[1.7:4]. Қосымша əдебиет: 1. [1.7:1]; [1.7:8.12].
Практикалық сабақ тақырыбы:
Поэзия жанрының дамуы.Лирикалық
шығарманы талдау жолдары.
Практикалық сабақ мазмұны: 1.Поэзия жанры. 2. Поэзия жанрының
дамуы. 3. Ақын шығармашылығын зерттеудегі идеологиялық қысым.
Негізгі əдебиет: 1. [1.7:2.10.19]; 2. [1.7:10]. Қосымша əдебиет: 1. [1.7:8.13];
2. [1.7:9.15].
СОӨЖ тақырыбы: Поэзия жанрының дамуы.Лирикалық шығарманы
талдау жолдары.
Негізгі əдебиет: [1.7:1], [1.7:2]. Қосымша əдебиет: [1.7:2], [1.7:5]
Дəріс 9
Тақырыбы: Драматургия. Драматургия поэтикасы.
Дəріс мазмұны: Ұлттық драма өнері табиғатын ғылыми негізді саралауы. С.
Ордалиев, Р. Нұрғалиев, Н. Ғабдуллин, Р. Рүстембекова, Ə. Тəжібаев, М.
Дүйсенов, Е. Жақыпов зерттеулеріндегі тың ізденістер Драматургия
бастауларын, дəстүр негіздерін эпостық туындылармен сабақтастықта
қарастыру. М. Əуезов, Ж.Шанин, С. Камалов эпостық негіздегі пьесалары. Қ.
Қуандықовтың «Тұңғыш ұлт театры», «Театрда туған ойлар», Б.
Құндақбаевтың «Уақыт жəне театр», Ə. Сығаевтың «Сыр сандық (Театр
туралы толғаныстар)» еңбектерінің маңызы. Алаш арыстары мұрасының
оралуы, ұлттық драматургияны талдаудың жаңа арнасы
Негізгі əдебиет: 1. [1.7:1]; 2. [1.7:17]; 3. [1.7:15]. Қосымша əдебиет: 1.
[1.7:1]; 2.[1.7:16].
Практикалық сабақ тақырыбы: Драматургия жанры. Өзіндік ерекшелігі.
Драмалық шығарманы талдау жолдары.
Достарыңызбен бөлісу: |