«Филология ғылымдары» сериясы Серия «Филологические науки»
Жұрнақ Сөздіктегі сөз саны
жүктеу/скачать 1,79 Mb. Pdf көрінісі
|
Хабаршы вестник
| Жұрнақ
Сөздіктегі сөз саны Мысалд ар 1 -у жұрнағы. Қимыл атаулы терминдер жасайды 93 термин Айналу (вращение), бедерлеу (насекание), бүрку (опрыскивание), жоңғылау (фрезерование), майлау (смазывание), сұйықталу (конденсация) т.б. 2 -гыш, -гіш, -қыш, -кіш жұрнағы. 65 термин Тиегіш (загрузчик), шоғырлағыш (концентратор), тартқыш (тяга), теңгергіш (балансир), сақтандырғыш (предохранитель), қоректендіргіш (питатель) т.б. 3 -ма, -ме, -ба, -бе, -па, -пе жұрнағы 35 термин Айқастырма (крестовина), аспа (подвеска), бекітпе (закреп), белдеме (буртик), қаптама (кожух), құрсама (обойма) т.б. 4 -лық, -лік, -дық, -дік, -тық, - тік жұрнағы 33 термин Жалғастық (штуцер), толастатқыш (демпфер), тозғандық (изношенность), сынғыштық (ломкость) т.б. 5 -ша, -ше жұрнағы 19 термин Арқанша (тросик), ауызша (дульцо), аралықша (мостик), қалқанша (щиток), қайрақша (брусок), қамытша (хомуток) т.б. 6 -уыш, -уіш жұрнағы 13 термин Тежеуіш (тормоз), санауыш (счетчик), тіркеуіш (сцепка), тіреуіш (стойка), тиеуіш (погрузчик), бұрауыш (отвертка) т.б. 7 -ыс, -іс, -с жұрнағы 8 термин Бүгіс (сгиб), кептеліс (затор); кідіріс (выстой), құйылыс (сток), үйкеліс (трение) т.б. 8 *шық, -шік жұрнағы 6 термин Науашық (желобок), ершік (седло), кемершік (заплечик), айқаршық (крестик), соташық (шток), тегершік (маховик) 9 -ық, -ік, -к, -к жұрнағы 6 термин Сызық (линия), қыспақ (прижим), қарнақ (штанга), қырылдақ (храповик), тұғырық (подставка), тістеуік (кусачки) 10 -ым, -ім, -м жұрнағы 5 термин Қосым (присадка), ойым (впадина), пішім (формат), қысым (давление), төсем (прокладка) 11 -гы, -гі, -қы, -кі жұрнағы 4 термин Сүзгі (фильтр), жулынгы (выдра), бұргы (сверло), багдаргы (ориентир) 12 -шы, -ші, -хана, -шек, -қак, * кек, -ын, -ін, -н жұрнақтары Бұл жұрнақтар арқылы бірді-екілі терминдер кездеседі. Пішін (форма), іскек (пинцет), күпшек (ступица), қайрақшы (заточник), ұстахана (кузница) Абай атындагы ҚазҮПУ-дың Хабаршысы, «Филология гылымдары» серинсы, Л’°2 (32),20Юж. тұлғасы өзгеріссіз қалып, қосымшасы қазақ тіліндегі баламасымен алмастырылуы арқылы жасалған терминдер жеткілікті. Қорыта айтсақ, техникалық терминдерді жасауда морфологиялық тәсілдің өзіндік орны бар. Әлемдік тілдер арасында жалғамалы тіл тобына жататын қазақ тілінде жаңа атау жасауда сөз тудырушы жұрнақтардың термин жасауда да үлесі мол екендігі нақты мысалдар негізінде жүйеленді. 1. ЫсқақовА, Қазіргі қазақ miлi. - Алматы: Ана тілі, 1991-3846. 2. Салқынбай А. Қазақ miлi сөзжасамы ОӘК. - Алматы: Қазақ университет,2007- 192 б. 3. Ә.Әміров. Термин жасауда белсенділік танытатын кейбір жұрнақтар туралы// ҚазМУ хабаршысы. Филология сериясы. № 43. 4. Ш. Құрманбайұлы. Терминдер сөздігі (Бекітілген терминдер)/ Словарь Терминов (Утвержденные термины). - Алматы: Зият-Пресс, 2007. -232 б. 5. Қазақша-арысша, орысша-қазақша терминологиялық сөздік: Машина жасау.- Алматы: Рауан, 2000. - 328 б. Резюме В статье рассматривается роль морфологического способа словообразования в появлении технических терминов казахского языка. Морфологический способ словообразования встречается в языкознании всех народов мира. Это один из древних и активных способов словообразования. Автор, изучая различные способы терминообразования морфологическим способом, определяет важную роль этого процесса в формировании технических терминов казахского языка. Для этой цели использует труды известных ученых, а также словари технических терминов. Summary Role of morphological method of word formation in appearance of technical terms of the Kazakh language is considered in the article. Morphological method of word formation meets in linguistics of all people in the world. It is one of the most ancient and active methods of word formation. Author, studying different methods of terms formation by morphological method, defines important role of this process in formation of technical terms of the Kazakh language. For this purpose author uses works of famous scientists and dictionaries of technical terms also. жүктеу/скачать 1,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|