Философия пәнінен қорытынды бақылау сұрақтары Ойлау мәдениеті. Көркемдік рефлексия
Антикалық философиясындағы әлеуметтік ой: Платонның идеалды
жүктеу/скачать 1,06 Mb. Pdf көрінісі
|
|
61.Антикалық философиясындағы әлеуметтік ой: Платонның идеалды мемлекеті, Аристотельдің «Политикасының» негзгі тұжырымдамалары. Адам саяси жануар ретінде. Қоғамдық құбылыстарды, процестерді, тарихты танып білуде, өзгертуде филосо фия тарихында материализм мен идеализм арасында ұдайы қарама - қарсы күре с болып келді. Жалпы алғанда, ғылым қоғамды, оның даму заңдарын дұрыс, объ ективті тұрғыдан түсіндіруге ұмтылса, идеализм, керісінше, ғылымға жат, қоғам дық тәжірибеге тырысады. Өйткені, бұл бағыттарды қолдаушы қоғамда әртүрлі әлеуметтік таптар мен топтар болады. Егер ғылымды әр уақытта қоғамның прог ресшіл, демократиялық таптары мен топтары қолдаса, идеализмді кертартпа әле уметтік элементтер жақтайды. Қоғамның ілгерілеп дамуы, таптардың пайда бол уы, ой еңбегі мен дене еңбегінің бөлінуі, еңбекші бұқараны қанаудың күшеюі қо ғам туралы ой- пікірлерді, идеяларды одан әрі дамыта, тереңдете түсті. Құл иеленушілер, феода лдар, буржуазия өкілдері өндіріс құрал- жабдықтарын толық иеленіп алып, дене еңбегінен біржола аулақтады. Бұдан ке йін үстем таптар мен олардың идеологтары өздері өмір сүріп отырған қоғамды, таптардың арасындағы қалыптасқан қоғамдық- өндірістік қатынастарды қайткенде де сақтап қалып, оларды ұдайы жетілдіріп о тырды, олардың мәңгілігін, өзгермейтіндігін дәлелдеуді мақсат етті. Бұрын айт ылғандай, адамзат қоғамы - табиғаттың ерекше бөлігі, ол табиғаттың ұзақ уақыт эволюциялық даму нәтижесінде пайда болды. Адамзат қоғамы - әлемдегі барлы қ тірі жүйенің нәтижесі ең жоғары, ерекше сапалы даму дәрежесінің нәтижесі. Қ оғам дегеніміз- адамдардың алуан түрлі саналы іс- қимылы мен қызметінің негізінде қалыптасқан тарихи қауымдастығы. Адам қоғ амда өмір сүріп, әрекет етеді, ол қоғамның ажырамас бір бөлігі және оған тәуел ді. Сондай- ақ, қоғам да адамдардан құрылады, адамдарсыз қоғам болмайды. Қоғамдық өмір ге, оның дамуына байланысты көзқараста бұрын идеализм үстемдік етіп келді. Оның үш түрлі себептері бар. Біріншіден, адамдардың іс- әрекеті, олардың делебесі қозуынан, ал делебе қозу санадан басталады, олай бол са, бәрін билейтін сана, деп қарады. Екіншіден, түрлі құбылыстардың ішкі заңд ылықтарын ашып көрсете алмады. Сондықтан олардың себептерін кез келген ке здейсоқтық жағдайларға таңып, метафизикалық пікірде болды. Мәселен, францу з материалисті Гольбах жоғарыда келтіргендей өзінің «Табиғат жүйесі» деген ең бегінде қоғамдағы түрлі оқиғалар, сұрапыл соғыстардың, жақтық пен кеселдерд ің себебін жай механикалық материализм тұрғысынан түсіндірмек болды. Олай болса, тарихқа идеалистік көзқараста тек идеалистер емес, сондай- ақ ол кезде ғылымға сүйене алмаған материализм өкілдері де ұстанған. Үшіншід ен, тарихты жасайтын жеке адамдар деп санады, халықтың шешуші рөлін түсінб еді. Ал XVIII ғасырдың аяғымен - XIX ғасырдың басындағы Францияда болған жағдайлар, айталық, бурбондар әулеті үстемдігінің құлауы. Мирабо партиясыны ң өкімет басына келуі, оны ығыстырып якобиншілердің жеңуі. Робеспьердің өкі мет басына келуі, одан соң құлауы, директорияның қалыптасуы. Наполеон Бона парттың император болуы, оның құлауы, бурбондардың қайтып билік басына ке луі, осылардың бәрі аз уақыт он шақты жылдар ішінде болып, Маркс пен Энгел ьсті ойға қалдырды. Егер тарихты жасайтын жеке адамдар болса, Жан Поль Мар ат, Дальтон, Робеспьер, Наполеон Бонапарт бірінен соң бірі неліктен шетінен құ лап жатты, әр қайсысының тағдыры әртүрлі қасіретпен аяқталғаны неліктен? Ол ай болса, оның себебі, тарихты жасайтын жеке адамдар емес, халық деген тұжырым туындағанын жо ғарыда айтқан болатынбыз. Ол барлық материалдық байлықтарды да, рухани игілікті де өндіреді, революция жасайды, үкіметті сайлайды. Ішіп - жейтін там ақты да, киім - кешекті де, тілді де, әдет- ғұрыптарды да өмірге әкелетін - сол. Жеке адамдар сол халықтың өкілі ғана. Халық қашанда жеке адамдардан тұра ды. Сөйтіп, тарихқа жаңа ғылыми көзқарас қалыптасты. Бұрынғы социологтар табиғат заңдары мен құбылыстарын материалистік тұрғыдан түсіндіріп келге німен, тарихи жағдайлар мен қоғамдық қозғалыстарды метафизикалық шекте ушілік әдісі салдарынан тарихи өмірді танып- білу саласына өз материализмін қолдана да, тарата да алмады, қоғамды жалпы лама, абстрактілі қарастырды, сөйтіп тарихқа деген көзқарастарды идеалистік шырмаудан шығара алмады, оны ғылыми диалектика тұрғысынан түсіндіруге дәрменсіз болды. жүктеу/скачать 1,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|