«Философияның» дүниетаным және оның тарихи түрлеріне сипаттама беру
Таным. Эпистемологияның негізгі мәселелері
жүктеу/скачать 227,25 Kb.
|
| 16. Таным. Эпистемологияның негізгі мәселелері.
Таным — адамның санасындағы ақиқаттылық және нағыздықтың оны одан өрі өзгерту мүмкіндігін мақсат ететін, мақсатты бағытталған белсенді бейнелену үдерісі. Таным барысында болмыстың түрлі қырлары ашылады, қоршаған дүниедегі заттардың, құбылыстардың сыртқы жақтары мен мәні ашылады, сонымен қоса таным қызметінің субъектісі — адам адамды, демек, өзін-өзі зерттейді.Адам таным бойынша әрекеттің екі негізгі түрін жүзеге асырады: — қоршаған дүниені өзге ұрпақтардың танымдық қызметінің нәтижелері арқылы таниды (кітаптар оқиды, білім алады, материалдық және рухани мәдениеттің; барлық түрлерімен қауышады); — қоршаған дүниені тікелей таниды (өзі немесе адамзат үмітін бір жаңалық ашады). Таным — білім алу және дамыту үдерісі үнемі тереңдетіліп және кеңейтіліп отыратын, нәтижесінде, жаңа білім алынатын таным объектісі мен субъектісінің әрекеттесуі. Білім әрқашан тәжірибелік ақпараттық сипатта болады. Егер белгілі бір идеяға практикалық қажеттілік туа қалса, онда олар университет зертханалары мен кафедраларға қарағанда өндірісте, практикада тез жүзеге асырылады.Таным теориясының философиялық пән ретіндегі зерттейтіні мыналар: тұтас түрдегі танымның сипаты, оның мүмкіндіктері мен шекаралары, білім мен шынайылықтың, білім мен сенімнің, таным субъектісі мен объектісінің ара-қатынасы, ақиқат және оның өлшемдері, танымның формалары мен деңгейлері, оның тарихи, әлеуметтік-мәдени негіздері, сонымен қоса білімнің түрлі формаларының ара-қатынастары. Қазіргі философияда таным ортақ мәселелердің бірі болып табылады. Таным методологиясы. Қазіргі ғылымда сан алуан зерттеу әдістерi жасалған. Жалпы алғанда, ғылымдағы таным әдістерiн үшке болуге болады: 1. Жеке ғылым әдістерi 2. Жалпы дүниетану әдістерi 3. Ең жалпъi (универсалды) методологиялар. Диалектика дүниедегі заттар мен құбылыстарды өзгерісте, дамуда, өзара байланыста, тәуелділік қатынаста қарастыратын, олай болса, олардың рухани бейнесі болып табылатын ойлау процесін де, ұғымдар мен ой-пікірлерді де қозғалыста, өзгерісте, өзара байланыста қарастыратын, яғни дүниедегі құбылыстар қандай күйде жүріп жатса, оларды дәл сондай күйде қарастыратын бірден-бір ғылыми философиялық әдіс болып табылады. Танымның деалектикаға қарама-қарсы әдісі метафизика деп аталады. Метафизика заттар мен құбылыстар бір-бірінен оқшау, байланыссыз, ішкі мәні өзгермейтін, қайшьшықсыз деп қарастыратын көзқарас. Эпистемология («білім» және – «оқыту, ғылым»); эпистемология («білім» және «сөзден, доктринадан») – білім теориясы, философияның бөлінуі. «Эпистемология» термині 18 ғасырдағы неміс философиясында қолданылып, белсенді түрде қолданылып, «эпистемология» енгізілді және XX ғасырдың ағылшын-американдық философиясында белсенді түрде қолданылды. XIX және XX ғасырдың бірінші жартысындағы философия. бірінші кезең басым болды, ал 20 ғасырдың екінші жартысынан бастап, енді басымдыққа ие болды және екіншіден басым. Эпистемология - Түрлер Философиялық ойды жетілдіру барысында эпистемологиядағы келесі негізгі үрдістер бөлінді. Нағыз реализм . Шындықтың ақиқаты - сезім органы, адамның қабылдауымен және нақты жағдайдың арасындағы айырмашылық жоқ. Сезімшілдік . Егер білмейтін болсақ, онда сезімдердің негізінде ғана білім бар, алайда ақылда туралы ақпарат пайда болмайды, өйткені адам тек сезімге ғана жатады, ал әлемнің сыртында жоқ. Рационализм . Нақты білім тек қана ақылдың көмегімен сезіммен берілетін деректерді ескерместен ғана алынады, бұл шындықты әрдайым бұрмалайды. Шүбәсіздік . Ол өзінің білімінше, биліктің барлық ұстанымына күмән келтіреді, биліктің пікірлерімен келіспеуді талап етеді. Агностизм . Ол әлемді толық түсіну мүмкін еместігі туралы айтады - екі сезім мен ой толығымен суретке түсіру үшін жеткіліксіз білімнің бөліктерін береді. Когнитивті оптимизм . Ол әлемдегі толық ақпарат алу мүмкіндігіне сенеді. Ғылым басқа пәндердің әсерімен даму үдерісіне әсер етіп, статикалық болмайды. Қазіргі кезеңде эпистемологияның негізгі бағыттары - кəсіби оптимизм, скептицизм жəне аєностикизм, олар бірқатар пәндердің қиылысында қаралады. Мұнда философия, психология, методология, информатика, ғылым мен логика тарихы бар. Мұндай көзқарастардың синтезі бұл мәселені тереңірек түсінуге көмектеседі деп болжануда
жүктеу/скачать 227,25 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|