ФИЗИКАЛЫҚ ПРОЦЕСТЕРДІ EXCEL ЭЛЕКТРОНДЫҚ КЕСТЕ КӚМЕГІМЕН
МОДЕЛЬДЕУ
Кенежанова Ажар Тулегеновна Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ҧлттық университеті, Астана
Ғылыми жетекші - Балабеков Каиржан Нурхамитович ф.-м.ғ.к., доцент, Халықаралық ақпараттандыру академиясының корреспондент мҥшесі
Модельдеу әдісі қазіргі заман ғылымында және соның ішінде физикада, химияда, биологияда, кибернетикада, кӛптеген техникалық ғылымдарда алған мәніне байланысты модельдеу тақырыбына философияның және таным әдістемесінің қызығушылығын тудырды.
Модельдеу ғылыми танымның ерекше қҧралы және формасы ретінде XIX немесе XX ғасырдың туындысы болып табылмайды. Атомдар, олардың формасы және бірігу тәсілдерi туралы, атом қҧйындары және жауындары туралы, ӛзара iлiніскен дӛңгелек және тегiс немесе iлмектi бӛлшектерді ҧсыну арқылы әр тҥрлi заттардың физикалық қасиеттерiн тҥсiндiру туралы Демокрит пен Эпикурдiң ҧсыныстары, заттың атомының ядролық - электрондық қҧрылысын кӛрсететін қазiргi ҥлгiлердiң болашақ ҥлгiлерi болып табылады.
Дәл қазір модельдеу әдісі қолданылмайтын адамзат қызметінің аумағын атау мҥмкін емес. Модельдеу – табиғатты танудың тиімді қҧралы. Модельдеу процесі мынаны қамтиды:
зерттеу нысандары;
алдына нақты есеп қойылған зерттеуші;
нысан туралы мәлiметтi алу ҥшiн және қойылған есептiң шешiмi ҥшiн қажеттi қҧрылған модельдер
Зерттеуші модельдерге қатысты экспериментші болып табылады, бірақ тәжірибе нақты нысанмен жҥргізілмейді, ал оның моделімен жҥргізіледі.
Академик А.А. Самарский есептеуіш тәжірибені зерттеулердi ҧйымдастыру деп тҥсінді, онда математикалық модельдердің негiзiнде нысандардың және қҧбылыстардың қасиеттерi зерттеледі және осының негiзде ҧтымды тәртіп таңдалады.
Басқа сӛзбен айтқанда, есептеуiш тәжiрибе нақты нысанды зерттеуден, оның 313
Жҧмыстың мақсаты бір қалыпты тҥзу сызықты қозғалыс процесін графикалық модельдеу жылдамдықтың әр тҥрлі шамаларымен бағыттарындағы x=f (t) тәуелділігінің графигін салу болып табылады. 1 – суретте қарастырып отырған мысалымыздың тапсырмасы, 2 – суретте сол тапсырманың орындалу кестесі кӛрсетілген.
2 – сурет. Бір қалыпты тҥзу сызықты қозғалыс процесінің орындалу кестесі
3 – сурет. Бірқалыпты тҥзу сызықты қозғалыс процесінің графигі
2-мысал. Горизонтқа бҧрыш жасай лақтырылған дене қозғалысын модельдеу Тек ауырлық кҥші әсерінен болатын горизонтқа бҧрыш жасай лақтырылған дене