Компьютер – ақпаратпен жұмыс жасауға арналған бағдарламалы-басқарылатын автоматты әмбебап құрылғы. Ақпаратттық процестердің үш негізгі типін: сақтауды, берудіжәне өңдеудіорындайтындығы компьютердің әмбебаптық қасиетін айқындайды. Қазіргі компьютерлер ақпараттың барлық – сандық, символдық, графикалық, дыбыстықформаларымен жұмыс жасайды. Өңдеу үшін компьютердің жадында сақталған ақпаратты деректердеп атайды.
Деректердің барлық түрін компьютердің жадында ұсыну үшін екілік алфавиті қолданылатыны жоғарыда айтылды. Әйтсе де, деректердің әр түріне тән екілік цифр тізбектер интерпретациясы болады. Мүнда деректердің компьютерде ішкі ұсынылуы туралы сөз қозғалатынын ескеру қажет. Сыртқы ұсыну адамға үйреншікті пішінде жүреді.
Сандықақпараттың ұсынылуы. Тарихи компьютерде ең бірінші сандық типі деректер өңделген болатын, себебі бірінші ЭЕМ- лар тек математикалық есептеулер үшін қолданығаны белгілі. Джон фон Нейманның принциптеріне сәйкес, ЭЕМ есептеу екілік санау жүйесінде орындалады.
Компьютер жадысының негізгі құрылым бірліктері – бит, байт, машиналықсөз. Бит, байт ұғымы компьютердің моделіне тәуелсіз болса, машиналық сөздің өлшемі компьютердің процессорына байланысты болады. Егер машиналық сөз 4-байтты құраса, онда компьютердің процессоры 32-разрядтық, 8-байтты құраса 64- разрядтық болады.
Машиналықсөз— биттернемесебайттарменөлшенетінпроцессордыңрегистрлерініңразрядтылығынажәне/немеседеректершинасыныңразрядтылығына(әдеттеекініңкейбірдәрежесі) теңшама[21]. Компьютер жадында сандар – тиянақтынүктеліжәне жылжымалынүктеліекі пішімде сақталады. Тиянақтынүктеліпішімде тек қана бүтінсандар, ал жылжымалынүктеліпішіммен – нақтысандар (бүтін және бөлшек) ұсынылады.
Бүтінсандар. Көптеген бүтін сандардың, ЭЕМ-ң жадындағы ұсынымы шектеулі. Сан мәндерінің диапазоны, оны сақтау үшін қолданатын жадының ұяшықтарының өлшеміне байланысты. K– разрядтты ұяшықта 2kбүтін сандардың әртүрлі мәндері сақталуы мүмкін.
-мысал. Бүтін сандарды ұсыну үшін компьютерде 16 – разрядты (2 байттық) ұяшық қолданылсын дейік. Сақталған сандардың диапазоны қандай екенін анықтайық, егер:
а) тек қана оң сандар қолданылса;
б) оң сандар және теріс сандар тең мөлшерде қолданылса.
Шешімі:16 – разрядты ұяшықта барлығы 216= 65536 әртүрлі мәндер сақталуы мүмкін. Демек:
а) мәндер дипазоны 0 ден 65535 дейін (0 ден 2k– 1 дейін);
б) мәндер дипазоны -32768 ден 32767 дейін (-2k-1ден 2k-1– 1 дейін).