Г. И. Бейсенова
жүктеу/скачать 2,71 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Басты
- Бағдарламалық қамсыздандыру.
- Деректерді іздеуге сұраныс.
- Логикалық
- Жазбалар Өрістер A B
| ДҚ элементтері. Жазбаларға, өрістерге байланысты негізгі ұғымдар:
жазбаның басты кілті; өрістің аты; өрістің мәні; өрістің типі. Басты кілт – кестедегі жазбаны бір мәнді анықтайтын, өріс немесе өрістер жиыны. Басқаша айтқанда, басты кілтті жазбаның идентификаторы деуге болады. Деректер қорында «кілт» сөзінің бірнеше қолданысы бар: іздеу кілті – оның мәні бойынша ДҚ жазбаны іздейтін өріс; іріктеу кілті – оның мәні бойынша жазбаларды реттейтін өріс. Жазбалардың идентификаторын басты кілт деп атайтыны сондықтан. -мысал: ДҚ үзіндісі берілген: Басты кілтті нұсқап, өрістерді сипаттау қажет.
Басты кілт: рейс нөмірі + ұшу күні. Өрістердің сипаттамасы:
«Деректер қоры» тақырыбы жалпы информатика курсы үшін іргелі мәні бар, бірқатар түйінді мәселелерді қарастыратынын мұғалімнің түсінгені маңызды. Мұнда оқушылар тағы да (электрондық кестеде айнымалы ұғымымен танысқан) шама ұғымымен кезігеді. Бұл ұғым келешекте алгоритмдерде және бағдарламаларда кеңінен қолданылатын болады. Шама – басыбайлы атауы бар және компьютердің жадында орын алатын жеке ақпараттық объект. Осы жағынан қарағанда өріс шамалар болып табылады. Кестеде әр өрістің атуы бар, әр қайсысының типі анықталған. Шаманың типі ұғымы оның үш қасиетімен байланысты: шама көптеген мәндерді қабылдай алады; шамамен көптеген амалдарды орындауға болады; ЭЕМ жадында ішкі ұсыну пішінімен. Көптеген жағдайда деректер қорында өрістердің (шамалардың) төрт негізгі типі қолданылады: символдық – ондай өрісте символдардың кез келген тізбегі сақтауға болады; сандық – бүтін немесе ондық бөлшек сандардан тұрады; дата – күн/айы және/жылы; логикалық – логикалық шамалардың мәндері (иә – жоқ, ақиқат – жалған, (true - false) Оқушылардың назарын мына жағдайға аудару қажет: символдық өрісте цифрлар тұруы мүмкін. Осы себепті кейде символдық және сандық типтер арасында жаңылыстық болады. Ондай жағдай болмау үшін мына ережені ұстану керек: егер өрісте рет нөмірі немесе цифрлық код белгіленсе, онда оған символдық типті тағайындау керек. Ал, егер өрісте әлдененің саны немесе қандай да бір көлемдік шама белгіленсе, онда ол өріс сандық типті болуға тиіс. Мысалы: кітапханадағы кітаптардың түгендеме нөмірі, үй нөмірі, телефон нөмірі символдық типті өрістер болуға тиіс. Ал, мынадай өрістер: адамның жасы, объектінің салмағы, қашықтық, сыныптағы оқушылар саны сандық типті болады. Бұл бөлімде, информатика курсында алғашқы рет, оқушылар деректердің логикалық типімен, логикалық шамалармен кезігеді. Логикалық шама туралы ұғымды баламалы (альтернативтік) сұраққа жауап беру ретінде беруге болады. Мысалы, «Кітапханада аталған кітап бар ма?» немесе «Абитуриент университетке түсті ме?», немесе «Далада жауын жауып тұр ма?». «Басты кілт», «өріс аты», «өрістің типі» ұғымдарын есептер топтамасын орындау арқылы бекіту қажет. Мысалы: -тапсырма. Деректер қорының «Автомобилші» атты кестесі берілген. Кестедегі барлық өрістерді сипаттап, басты кілтті анықтау керек.
-тапсырма. Деректер қорының «Пациент» атты кестесі мына өрістерден тұрады: фамилиясы, аты, әкесінің аты, туған күні, учаске нөмірі, мекенжайы, созылмалы аурудың болуы, дерігерге соңғы келу датасы. Әр өрістің типін және енін анықтау қажет. Бағдарламалық қамсыздандыру. Деректер қорымен жұмыс жасауға бағытталған бағдарламалық жасақтаманы деректер қорын басқару жүйесі (ДҚБЖ) деп атайды. Дербес компьютерлер үшін реляциялық типті бір қатар ДҚБЖ бар. Оларға FoxPro, Paradox, т.б. жатады. Мектепте көбінесе Microsoft Office пакетіне кіретін, реляциялық деректер қорын басқару жүйесі MS Access оқытылады. Access – ағылшын тілінен аударғанда «кіруге болады», «рұқсат», «кедергісіз кіру» (орысш. – доступ) дегенді білдіреді. Нақты ДҚБЖ оқытуды, әдеттегідей стандартты методикалық схема: «орта — жұмыс режімі— бұйрықтар жүйесі — деректер» бойынша өткізуге бағыттаған жөн. Мысалы, MS Access үшін мына негізгі жұмыс режімдері өзгешеленеді: «Таблица» – кестемен жұмыс жасау режімі; «Запрос» – сұраныстармен жұмыс жасау режімі; «Отчет» – есептемелермен жұмыс жасау режімі; «Форма» – формалармен жұмыс жасау режімі. Өз кезегінде аталған режімдердің әрқайсысында ішкі: «Просмотр», «Конструктор» және «Создать» режімдері бар. Мысалы, «Таблица» режімінде отырып пайдаланушы кестенің мазмұнын көре алады және оның кейбір өрістерін өзгертуге болады. «Таблица – Создать» создать режімінде жаңа кестенің құрылымы жасалады. Оқушылардың ең бірінші игеретін ұғымы: ДҚ файлда сақталады; онымен жұмыс жасау үшін сол файлды ашу керек. Одан соң кестенің жазбаларын экранда қалай қарауға болатынын мұғалім көрсетуі керек. Ол үшін мұғалім алдын ала демонстрациялық деректер қорын дайындап алуы қажет. Оқушыларға демонстрациялық ДҚ көрсету кезінде, оқушылардың назарын аударатын нәрсе: компьютердің жадында кестенің өзімен қатар оның құрылымының сипаттамасы сақталып тұрады, одан пайдаланушы өрістің параметрлерін: атын, типін, пішімін және басқаны біле алады. Access ДҚБЖ-де бұл «Таблица – Конструктор» режімінде жасалады. Деректерді іздеуге сұраныс. Кез келген ақпараттық жүйенің негізгі міндеті – деректер қорында ақпаратты іздеу. Іздеу пайдаланушының сұранысы бойынша жасалады. ДҚБЖ тілінде, сұраныс бұйрығының құрылымы мынадай болады: .анықтама <шығарылатын өрістердің тізімі> үшін <іздеу шарты> Сұраныстардың орындалу нәтижесінде бұйрықта нұсқалған өрістерден тұратын кесте пайда болады. Бұл кестеге іздеу шартын қанағаттандырған, жазбалардан алынған ақпарат кіреді. Іздеу шарты логикалық өрнек болып табылады. Мұнда біз курстың осы тақырыбының тағы бір іргелі құрамасы – математикалық логика негізімен кезігеміз. Бұл тақырыптың, информатикада қолданбалы пайдалануынан басқа, оқушылар үшін жалпыбілімдік ұлкен мәні бар. Деректер қорына ыңғайластырып, логикалық өрнектің мынадай анықтамасын айтуға болады: Логикалық өрнек – деректер қоры өрістерінің мәндері жайында кейбір пікір; ол пікір әртірлі жазбаларға қатысты, ақиқат немесе жалған болуы мүмкін. Негізгі проблема – оқушыларды іздеу шартын, логикалық өрнек түрінде формалды ұсынуға үйрету. Мысалы, «бесінші сөреден жоғары тұрған барлық кітаптарды табу» фразасынан логикалық – ПОЛКА > 5 өрнегіне келтіру; немесе «физикадан барлық үлгермеушілерді таңдау» – ФИЗИКА < 3; немесе «жауын жауған барлық күндерді таңдау» – ОСАДКИ = дождь түрінде ұсыну. Күрделі логикалық өрнектерде логикалық амалдар болады. Математикалық логиканың үш негізгі амалдары: конъюнкция ЖӘНЕ (И), дизъюнкция НЕМЕСЕ (ИЛИ), терістеу ЕМЕС (НЕ) қарастырылады1. Оқушылармен күрделі іздеу шартын өңдейтін, бірнеше формалды тапсырмаларды орындаған пайдалы. Мысалы, тақтада мына кестені сызыңыз:
жүктеу/скачать 2,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||