Ңг Жоғары оқу орындарының Кауымдастыгы
жүктеу/скачать 23,02 Mb. Pdf көрінісі
|
Жануар кітап
- Бұл бет үшін навигация:
- Жыныс жүйесі. Өрмекшітәрізділер дара жыныстылар. Жыныс 3 3 6
| Сезім мүшелері
жақсы жетілген және әр түрлі. Өрмекшілердін педипальпаларындағы ретімен орналасқан түктері механикалык әсерлерді қабылдайды. Ауа тербелістерін сезетін арнайы түктер трихоботриялар педипальпаларында, аяқтарында және дененін жоғарғы жағында, ал химиялық өзгерістерді сезетін және иіс сез> қызметін атқаратын лира тәрізді мүшелері кутикулада шағын саңылаулар түрінде орналасқан. Олардың түбіндегі жарғақшаларын нерв талшықтары торлап жатады. Көздері қарапайым, баскеуденің дорзальды жағында әдетте бірнеше 12, 8, 6, ал кейде 2 көзі болады. Құршаяндардың жұп ірі көздері баскеуденің ортанғы бөлігінде, ал 2-5 жұп көздері бүйірінде орналасқан. Өрмекшілердің 8 көздері 2 доға түрінде орналасқан, алдыңғы доғаның ортаңғы көздері басқаларына қарағанда ірілеу келеді. Құршаяндар бір-бірін 2-3 см, ал кейбір өрмекшілер 20-30 см қашықтықтан көре алады. Өрмекшітәрізділердің улы және усыз бездері гиподерма клеткаларынан дамыған. Улы бездері өрмекшілерде, құршаяндарда, кейбір жалған құр- шаяндарда және кенелерде болады. Өрмекшілерде олар хелицера- лардың түп жағында орналасып, сыртқа хелицера тырнағының ұшын- да ашылады. Құршаяндарда улы бездері құйрығының ең соңғы бөлі- гінде орналасып, сыртқа арнайы иненің ұшына ашылады. Өрмек бездері тек өрмекшілер отрядының өкілдерінде ғана бар. олар құрсагының төменгі жағында орналасып, сыртқа өрмек сүйел- дерінің төбесінде ашылады. Кресті өрмекшінің (Araneus diadematus) үш жұп өрмек сүйелдері бар (121-сурет). Өрмек бездерінің пішіні әр түрлі: алмұрт, түтік, ампула, бұтақты ағаш тәрізді. Олардан бөлін- ген сұйық зат ауада тез қатады да, өрмек жібіне айналады. Бүларды өрмекшілер тор құру, ұстап алған жемтігін орап тастау, жұмыртқа піллесін жасау үшін қолданады. Жыныс жүйесі. Өрмекшітәрізділер дара жыныстылар. Жыныс 3 3 6 ОМЫРТҚАСЫЗДАР ЗООЛОГИЯСЫ 121-cypem . Өрмекшінің жүру аяғы және өрмек сүйелдері: A - жүру аяғы; 1 - сан, 2 - тізе, 3 - сирақ, 4 - табанның негізгі буыны, 5 - табанның соңғы буыны, 6 - тырнақшалар; Б - өрмекшінің өрмек сүйелдері; 1 - бірінші жұбы, 2 - артқы жұбы, 3 - ішкі жұбы, 4 - аналь тесігі, 5 - стигма безі құрсағында орналасқан және көптеген түрлерінде жұп болады. Көбіне оң және сол гонадалары қосылған. Құршаяндардың аталық- тарында екі ұрық бездері болады (әрқайсысы жалғасқан түтік), ал аналықтарында аналық безі біртұтас. Ол біріккен үш түтіктен тұрады (122-сурет). Өрмекшінің аталық және аналық бездері әдетте жұп болады, кейде аналықтарында ұрық бездері соңғы жағында бүтін гонадаға біріккен. Гонадалардан әрқашан жұп жыныс тармақтары шығады да, олар құрсақтың алдыңғы жағында қосылып жыныс тесігі арқылы сыртқа ашылады. Барлық өрмекшітәрізділердің жыныс тесігі құрсақтың бірінші сегментінде ашылады. Аталықтарында әр түрлі қосымша бездері, аналықтарында ұрық қабылдағышы дамиды. Дамуы. Өрмекшітәрізділердің арғы тегінде болған сырттай ұрықтанумен қатар, оларда іштей үрықтануда дамып қалыптасқан. Қарапайым түрлерінде сперматофора арқылы ұрықтануы болса, күрделі құрылысты формаларында копуляция кездеседі. Сперма- тофор ішінде белгілі бір мөлшерде түқым сұйықтығы бар бөлінген аталық қапшық. Қапшықтың ішіндегі сұйықтық сперманы ауада құрғап кетуден сақтайды. Жалған құршаяндардың және кенелердің көп түрлерінің аталықтары өздерінің сперматофораларын топыраққа тастайды, ал аналықтары оны өзінің сыртқы жыныс мүшесімен іліп алады. Екеуі де сол кезде соған тән қозғалыс жасап “махаббат” биін жүктеу/скачать 23,02 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|