6 0 ОМЫРТҚАСЫЗДАР ЗООЛОГИЯСЫ 129-cypem

ОМЫРТҚАСЫЗДАР ЗООЛОГИЯСЫ
129-cypem .
Кивсяк-Schizophyllum sabulosum: A - денесінің алдыңғы және артқы бөлімі;
1 - акрон, 2 - күрделі көз, 3 - антенна, 4 - иіс және дәм сезу мүшесі,
5 - жоғарғы ерін, 6 - жоғарғы жақ, 7 - жақ, 8 - түрі өзгерген аяқ, 9 - аяқ, 10 - жыныс 
тесігі, 11 - үшінші сегменттің аяғы, 12 - сегментгің қос жұп аяғы, 13 - тельсон,
14 - өсу зонасынан пайда болған сегменттер, 15 - екі сегменттің қосылуы, 16 - улы 
бездерінің сыртқа ашылатын тесіктері, 17 - мойын сегменті, І-ІІІ - “кеуде” сегменттері, 
IV-VTII - “құрсақ,” сегменттері; Б - lulus кивсяктың алтыаяқты личинкасы; 1 - бас,
2 - тельсон, 3 - ұрық аяқтары, 4 - буынаяқтары, 5 - антенна,
I-V - дене сегменттері
сатысы толық түрленіп дамитын насекомдардың личинкасына ұқсас 
(129-сурет).
Экологиясы. 
Көпаяқтылар күндізгі жарықты қаламайтын, 
бұтақтардың, тастардың астында тығылып түнде тіршілік ететін 
жануарлар. Кивсяктар өте баяу қозғалады, ал ерінаяқтылар, керісін- 
ше, шапшаң, ширақ болып келеді.
Көптеген көпаяқтылар ұрпағын сақтауға бейім. Олар жұмырт- 
қаларын арнайы жерге немесе басқа материалдардан жасалған 
арнайы ұяшықтарға салады, немесе шығарған жұмыртқаларының 
үстінде спиральша оралып ұрық шыққанша қоректенбестен жатады.
Көпаяқтылар Қырымда, Кавказда, Орталық Азияда кең тараған. 
Ең ірі, ұзындығы 28 см-ге дейін, жуандығы саусақтай болатын 
сколопендралар мен кивсяктар тропикалық елдерде көп кездеседі.
24—574
361

ОМЫРТҚАСЫЗДАР ЗООЛОГИЯСЫ
Chilopoda класс тармағының өкілдерінен басқа барлық көпаяқ- 
тылар зиянсыз. Ірі ерінаяқтылардың, мысалы Scolopendra-ның шағуы 
аса ауыр болуы мүмкін.
К лассификациям. 
Көпаяқтылар класы 4 класс тармағына 
бөлінеді: симфилалар - Symphyla, пауроподалар 
Pauropoda, ерін- 
аяқтылар - Chilopoda және қосжұпаяқтылар немесе кивсяктар 
Diplopoda.

жүктеу/скачать 23,02 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: