Г. К. Сатыбалдиева а в т о р л а р
жүктеу/скачать 9,38 Mb. Pdf көрінісі
|
| Энтропия жопе тіршиік жаіаы не айтуга болады?
Термодинамиканың бірінші зацына сүйенетін болсак, таби- ғаттағы орбір үдеріс кері бағыгга да, тура бағытта да жүруі мүм- кін. Ал шындығында табиғаттағы үдерістер тек бір бағытта жү- реді. Кері жүрмейді, яғни кайтымды үдеріс емес. Мысалы, жылу жылы денеден суык денеге ауысады, керісінше, болмайды. Ері- ген майда бөлшектер диффузия аркылы жоғары концентрациялы жердей томенгі кониентрациялы оргаға ауысады, одан кері жүр- мейді. Вакуумдегі газ кеңейеді, бірак оздігінен азаймайды, өзі- нін көлемін өзгертпейді. Қайтымдылыксыздыкгын өлшем бірлігі ретінде энтропия деген үғымды Клаузис деген ғатым (1859 жы лы) енгізген. Жоғары деңгейде жүретін кайтымсыз үдеріс энт- ропияның да жоғарылауының сипаты болыи есептеледі. Жабык жүйедегі энтропияның жоғарылауы температураға сәйкес кайт ымды үдеріс мынадай тендеуден күрылады: ds = dQrev/T (Дж/к). dQr; дегеніміз - кайтымды үдерістегі жылу алмасудын саны. Жабық жүйедегі барлык кайтымсыз үдеріс мынадай: dS > dQrcv/T. Окшауланған жүйеде (жылу алмаспаған) энтропия азаюы ешуақытта болмайды, тек оседі (кайтымсыз үдерісте) немесе белгілі шекте түракты күйдс калады (кайтымды үдерісте). Бүл термодинамиканын екінші заңы деп аталады (энтропия заңы). Табиғатта өздігінен жүретін үдеріс тепе-тендікті казыитастыру- ға мүмкіндік туғызады. Мүндай ыктималдық - бөлшектердіц то- менгі реттілік күйі немесе тіршілік күйі. Әрбір реттілік жағдай (әртүрлі концентрация.температура, кысы.м, г.б.) ен томенгі рет- тілікке үмтылады. Сондыктан да термодинамиканын екінші заны 1.8. Tipi ағзадағы аклараттык жүйеніц қызмстінс сішаттама ♦ 37 Больцманнын (1866 ж.) түжыры.мына сойкес былай деп аталады: табиғат ыктималды томснгі күйдсн, ыктималды жоғары күйге карай отуте тырысады. Бүл кагида табнғат үшін де. кез кслген окшауланган жүйе үшін дс ықтнмалдығы жүйсні күраушы бол- шектсрдін санынын коптігінс байланысгы. Термодинамикалык ыктималдык күймсн Q энерғияныи S аралык қатынас тсңдеуі Больцман бойынша мынадай: S=R.bnQ (R = ! .37* 10-"'кДж. к). Сон- дыктан да энтропия ретсіздіктің өлшсмі деп қарастырған жөн. Агзалар - рстсіздіктен ретке келтіруші. Ағзалардың жеке дамуы (онтогенез), сонымен катар эволюциялык даму үдсрісі (фило генез) барысыида бар.тык уакытта жана күрамдар калыптасып, одан да жоғары тіршілік деңгейғе жстеді. Осындай қарама-қарсы- лык көрініс энтроішянын жоғарылау зацымен түсіндіріледі, аг- за - окшаулапған, жабык емес, ашык жүйе, яғни үздіксіз сырткы коршаған ортамен зат және энергия алмасып отырады. Ашык жүйедегі энтропияның озгеруі мынадай боліктерден күралган: 1) үдеріс барысындағы өзгеріс жүйенің озінде (dS), 2) коршаган орта мен зат және энергия алмасуындағы өзгерістен болады (dcS): dS=d S + d S. I e Екінші заң бойынша dS тек он немесе баска жағдайда (кері үдеріс) ноліе тең болуы мүмкін (жүйе энтропия алады) немесе теріс мәнді болуы мүмкін. онда жүйе энгропияны береді: dS > 0; d S<0. е — Осындай өзгеріс барысында энергия dS ашык жүйеде тсріс болуы да ықтимал, атап айтканда, deS<() жэне (d S 1 >1 dS). яг- ни қаитымсыз үдерістен жүйе ішінде пайда болғанға Караганда, жүйеден энтропия коп молшерде шығады. Сташюнарлык күйде өндірілгсн энтропия уакытка карай жогалып кетуі керек. Энтропия ондіру d S/at энтропиянын сыртқы ортаға отуімен бірге жүруі керек (жүйеден. dS/at теріс зацдылык керсетуі ке- рек). Пригожин теориясы бойышна орбір берілген сызыкты ашык жүйеде (сызыкты деп атауымыздын моні агыстар мен оны туын- даушы күш аралығында сызыктык катынас болады, ол үшін Ом зацын мысалға келтіруге болады U=R*J) уакыт түракіы жағдайда ,i 1 -тарау. Био.югиялыкбі.іім беру концепциясы жаіілы... энтропияныц осімі стационарлы минималды күйгс жеткенше тө- мсндеп. динамикалык тепе-тендік калыптасады. жүктеу/скачать 9,38 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|