залар; лиазалар; изомеразалар, лигазалар

184
VIтарау
Лиазалар 
— субстарттан сол немесе баска топты (гидролиздік емес 
жолмен) байланыс тузе отырып немесе керісінше, екілік байланысқа 
топтарды байланыстырушы болып кызмет аткаратын ферментгер.
Изомеразалар
, изомерлену реакциясын катализдеуші, катализденетін 
реакциялар түріне тәуелді Б топшаларға бөлінеді.
Лигазалар
 
(немесе синтездер) аденозинтрифосфор кышкылының 
молекуласы (АТФ) немесе ұқсас трифосфат молекуласындағы пиро- 
фосфатты байланыстың ыдырауымен кабыскан екі молекуланын бай- 
ланысуын катализдейтін ферменттер.
Барлык ферменттер екі үлкен топка бөлінеді: бір компонентті, тек 
акуыздан ғана тұрады және екі компонентті, апофермент деп атала- 
тын акуыздан және простетикалык топ деп аталатын акуызды емес 
бөліктен тұрады. Екі компонентті ферменттін апоферментін сондай-ак 
акуызды тасымалдаушы деп аталады, ал простетикалык топты (кофер- 
мент) активті топ деп атайды. Көптеген ферменттердің простатикалык 
топтары дәрумендер мен нуклеотидтердін туындылары болып табы- 
лады. Биокатализ механизміндегі коферменттердің рөлі соншалыкты 
манызды, оларды кызметінің әртүрлі механизмімен ББЗ жеке тобы 
ретінде карастыру керек.
Энзимдерді гомогенді күйде алу киын болғандыктан, препараттар 
негізгіден бөлек ілеспелі энзимдік белсенділікке ие, өндірістен негізгі 
және басым компоненттері бойынша шығарылатын ферменттерді 
жіктеу тәжірибесі калыптасты: амилатты; липолитті; целлюлозалы; 
протеолитті жэне т.б.
Фермент препараттарынын өндірісі бойынша едәуір дамыған 
өнеркәсіп АҚШ-та, Жапонияда, Ұлыбританияда, Германияда, Дания- 
да, Нидерландыда және Францияда. Ферменттердін өндірісі соңғы 
25 жылда 5—15%-ды кұрайды.
Жоғары тазаланған ферментті препараттар медицинада кенінен 
пайдаланылады. Кдзіргі уакытта медицинада 50-ден аса ферментті 
препараттар колданылады және олардың саны әр жыл сайын көбеюде. 
Ферменттер медицинада келесі бағыттарда пайдаланылады:
• организмдегі бездің ферменггік жеткіліксіздігін жою үшін (алма- 
стырушы терапия);
• каннан зиянды метаболиттерді (жасанды бүйрек, бауыр) жою 
үшін;
• тромбозбен күресу үшін;
• күю мен жараның жазылуы барысындағы эндотоксиндердін жи- 
налуымен күресу үшін;

Ферментті препарапар
1 8 5
• онкологиялык тәжірибеде (диагностикалык максат үшін, клини- 
калык анализдерге);
• кең аукымды антибиотиктер алу үшін.
Ферменггі препараттардын өнеркәсіптік өндірісі үшін колжетімді 
және жоғары белсенділіктегі әрі шығымы жоғары препарат алу үшін 
жоғары мөлшердегі ферменттері бар бастамалары кызығушылык ту- 
дырады. Ферменттерді негізінен жануар және өсімдік шикізаттарынан, 
сондай-ак микроорганизмдер көмегімен алуға болады. Жануар тектес 
ферменттерді каркынды биохимиялык процестер жүретін ағзалардан 
бөлінеді.
Ферментті препараттар алудын едәуір казіргі заманғы технологиясы 
биотехнологиялык әдісі яғни ферменттер, антибиотиктер, дәрумендер, 
алкалоидтар, аминкышкылдары, органикалык кышкылдар, полисаха- 
ридтер және т.б. өндірісін алуға арналған жасушаларды пайдалануға 
негізделген [8, 10, 31].

жүктеу/скачать 9,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: