Г. О. Устенова А. Ш. Амирханова
жүктеу/скачать 9,55 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Extracta fluida)
- (Extracta aguosa), спиртті сығындылар (Extracta spirituosa)
- (Olea medicata)
| 2 .2 . СЫҒЫНДЫЛАР
(EXTRACTA) Сығындылар сүйык концентрлі немесе сулы, сулы-спирттік, спирттік экстрагенттерді жою жолымен коюлатылған немесе өсімдіктен өндірілген биологиялык белсенді заттардың эфирлі сығындысы болып келеді. Концентрациясына карай: 1) сұйык сығындылар (Extracta fluida) — сұйық концентрлі сығынды; 2) кою сығындылар (Extracta spissa) — кұрамында 25% дейін ылғал бар тұтқыр масса; 3) күрғак сығындылар (Extracta sicca) — ылғалдылығы 5%, төгілмелі масса. Тағайындалуына карай концентратты сығынды, сұйык (1:2) және құрғак (1:1 және 1:2) сығындылар тобы ерекшеленеді. Олар тұнбалар және кайнатпалардың дәріханалык жағдайда тез дайындалуына алғашкы материал болып табылады. Сипатына карай сығындылар сулы сығындылар (Extracta aguosa), спиртті сығындылар (Extracta spirituosa), эфирлі сығындылар (Extracta aetherea), майлы сығындылар (Extracta oleosa) болып бөлінеді. Дәрілік күйіне сипаттама Суйык сығындылар — майға қарағанда түрлі концентрациядағы этанолда жиі дайындалатын сұйык концентрлі сығынды. Спирттік сығындылар сығынды ретінде тұнбалардың әрі карай дамуы болып табылады. Сұйык сығындылар тек спирт тектес бола- ды, олардың пайда болуы Парацельса есімімен байланысты. Сұйык сығындылар номенклатурасы үздіксіз өзгеруде, казіргі танда ҚР МФ дәрі-дәрмектердін мемлекеттік тізіміне сұйық сығындылардын 20-дан астам атауы косылған. Этанолда жасалған сұйык сығындылар ерекше нұскаулыктары бол- маса шикізат күрамына тәуелсіз 1:1 катынасында дайындалады, яғни бір салмактағы шикізат бөлігінен бір көлемдегі сұйық сығынды бөлігін алады. Этанолдар, сұйык сығындылдар преколяция, реперколяция, жылдам ағынды реперколяция әдістері аркылы алынады. Ен кең тарағаны Н.А. Чулковтың түрлендірілген реперколяция әдісі. Сүйық сығындыларды 70% этанолда, 40% спиртте (бүрген, калакай, кандышөп, мыңжылдык сығындылары) дайындалады. Шағыр, жебір, тасшөп сығындылары 20-30% этанолда алынады. Кейбір сұйык сығындылар 66 II тарау (жебір, тасшөп) өндіріс кезінде этанолға беткі шиеленісті төмендететін пептизатор агент ретінде глецирин енгізіледі. Сұйық сығындылардың салыстырмалы кен колданылуы шикізатпен дәрі-дәрмектің өзара катынасының ынғайлылығы, бюреткалық қондырғылармен өлшеу мүмкіндігі және өндірудегі қарапайым әдістердің колданылуы болып табылады. Одан бөлек булаусыз алына- тын сұйык сығындылардың белсенді заттары өзгержүзеге ұшырамайды, ұшкыш заттар сығындыда калады. Сұйык сығындылардын басты кемшіліктері: сығынды заттарға каныктығы (25% дейін), балластык косындыларды коса алғанда, наукастардың колдануына ынғайсыздығы, томен тұрактылығына байланысты сактауға арналған катал талаптар және тасымалдаудағы киындыктар айтуға болады. Сұйык сығындылар катарына май және баска сығындылар аркасында дәрілік-өсімдік шикізаттарынан май ыдыратушы заттар алы- натын медициналык майлар (Olea medicata) немесе майлы сығындылар да (Extracta oleosa) жатады. Майлы сығындыларды органикалык еріткіштермен айырып алу аркылы өсімдік майлары, сүйылтылған газдар және жүзім, аскабак, кауын, карбыз дәндерін сұйык престеу аркылы алады. Медициналык тәжірибеде мендуана жапырағы (мендуана майы), шайкурай шөбі, итмүрын жемістері (каротолин), шырғанақ (шырғанак майы), итмүрын жемісінің дәндірі (итмүрын майы), аскабак дәндері және т.б. майлы сығындылар колданылады. Аттас өсімдік шикізаттарын айырып алу колда бар кондырғыларға байланысты, эсер ететін заттардың бөлінуін үлғайту максатында төмендегідей әдістер аркылы жүзеге асырылады: • 60 °С-ка дейін кыздырылған майлармен мацерация әдісі аркылы (каротолин, мендуана майы); • карсы ағынды айырып алу әдісі аркылы (шырғанак майы, карато- лин, мендуана майы); • сокслета аппаратында айналмалы айырып алу әдісі аркылы (итмұрын және шырғанак майы); • сұйылтылған газдармен айырып алу әдісі аркылы (шырғанак майы). Майлы сығындылар номенклатурасы коп емес. Итмұрын, шырғанак майлары, каротолин, аскабак майларын стандарттау кұрамындағы то коферол мен каротиноидтарға байланысты жүргізіледі. Галенді препараттар 67 Мендуана майында атропин тобындағы алколоидтар (0,05% кем емес) кұрамына карай аныктайды. Майлы сығындыларды көбінесе сырткы колданыска жакпамай, ыскылап жағу үшін сұйык жакпа ретінде (мендуана майы), асказан жарасы, он екі елі ішек, өңеш закымдануы кезінде (шырғанак майы) ішкі қолданысқа сирек, ойык жаралы ток ішек талауларында (итмұрын майы) — ректалды түрде және шырғанак майымен тығындар (гемор- ройды емдеу үшін) колданылады [1, 11]. жүктеу/скачать 9,55 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|