Гылыми журналы многопрофильный научный журнал

ВЕТЕРИНАРИЯ
 
 
 
 
21 
5.  EFSA,  2007.  Annual  Report  on  Pesticide 
Residues According to Article 32 of Regulation (EC) 
No. 
396/2005. 
efsajournal/pub/ 305r.htm>. 
6. Baranowska, I., Barchanska, H., Pacak, E., 
2006.  Procedures  of  trophic  chain  samples  prepa-
ration  for  determination  of  triazines  by  HPLC  and 
metals  by  ICP-AES  methods.  Environ.  Pollut.  143, 
206-211. 
7.  EC,  2005.  Regulation  No  396/2005  of  the 
European  Parliament  and  of  the  Council  of  23 
February 2005 on Maximum Residue Levels of Pes-
ticides in or on Food and  Feed of Plant and Animal 
Origin and  Amending Council Directive 91/414/EEC 
as Follows Changes. 
8. BS EN ISO 24333:2009Cereals and cereal 
products. Sampling 
9. Technical  Regulations  "Uniform sanitary  and 
epidemiological  and  hygienic  requirements  for  goods 
subject  to  sanitary-and-epidemiologic  supervision 
(control)"  from  28.05.2010  №299  By  decision  of  the 
Commission 
С
ustoms  Union.  Chapter  2,  section  1 
"Safety and nutritional value of foods" 
 
Авторлар жайлы мәлімет
 
Ибрагимов  Пірімқұл  Шолпанқұлұлы  –
 
ҚР  АШМ  ВБҚК  ШЖҚ  РМК  «Республикалық  ветери
-
нариялық  зертхана»,
 
ветеринария  ғылымдарының  докторы,  профессор,  Астана  қаласы  010011, 
Дулатова к
-
сі 187/2, тел. 8
 701 731 47 58, e-mail: 
nuribragimov@mail.ru
 
Алиханов Қуантар Дәуленұлы 
- 
А.Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университеті, 
ветеринария ғылымдарының магистрі, Қостанай қаласы, Байтұрсынов к
-
сі 47, тел. 8702 671 7
1 87, e-
mail: 
mr.kuantar_87@mail.ru
 
Муратова Динара Ирикқызы 
- 
А.Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университеті
-
нің  магистранты,  Қостанай  қаласы,  Байтұрсынов  к
-
сі  47,  тел.  8
-705-461-89-33,  e-mail:  muratova.di 
@mail.ru 
 
Ибрагимов Примкул Шолпанкулович 
- 
РГП на ПХВ«Республиканская ветеринарная лаборатория» 
КВКиН  МСХ  РК,  доктор
 
ветеринарных  наук,  профессор,  г.  Астана 
010011
,  ул.Дулатова  187/2,  тел. 
8 701 731 47 58, e-mail: 
nuribragimov@mail.ru
 
Алиханов  Куантар  Дауленович 
- 
Костанайский  государственный  университета  имени
 
А. 
Байтурсынова, магистр ветеринарных наук, г. Костанай, ул. Байтурсынова 47, тел. 8702 671 71 87, 
e-
mail: 
mr.kuantar_87@mail.ru 
Муратова  Динара  Ириковна 
- 
магистрант  Костанайского  государственного  университета 
имени
 
А.  Байтурсынова,  г.  Костанай,  ул.  Байтурсынова
  47, 
тел.  8705  461  89  33,  e
-mail:  murato-
va.di@mail.ru 
 
Ibragimov Primkul Sholpankulovich - RSE on the right of business "Republican Veterinary Laboratory", 
Committee of veterinary control and supervision the MA RK, doctor of veterinary sciences, professor, Astana 
010011, str. Dulatova 187/2, tel. 8 701 731 47 58, e-mail: nuribragimov@mail.ru  
Alihanov  Kuantar  Daulenovich  -Kostanay  State  universitet  after  A.Baitursynov,  master  of  veterinary 
science, Kostanai str. Baitursynov 47, tel. 8702 671 71 87, e-mail: mr.kuantar_87 @ mail.ru 
Muratova Dinara Irikovna- masterKostanaystate universitet after A.Baitursynov, Kostanai str. Baitursynov 
47, tel. 8705 461 89 33, e-mail: muratova.di@mail.ru 
 
 
ӘӚЖ 619:637.074
 
 
ЭКСПОРТТАЛАТЫН БАЛЫҚТАРДАН АЛЫНҒАН СЫНАМАЛАР ҚҦРАМЫНДАҒЫ 
ДИОКСИНДЕРДІҢ ҚАЛДЫҚ САНЫН АНЫҚТАУ
 
 
Ибрагимов  П.Ш. 
- 
в.ғ.д.,  профессор,  ҚР  АШМ  ВБҚК  ШЖҚ  РМК  «Республикалық  ветерина
-
риялық зертхана», Астана қ
 
Сбанов  Н.Б. 
- 
в.ғ.к.,  доцент,  ҚР  АШМ  ВБҚК  ШЖҚ  РМК  «Республикалық  ветеринариялық 
зертхана», Астана қ
 
Алиханов Қ.Д. –
 
в.ғ.м., А.Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университеті
 
Ошақбаева Н.М.–
 
в.ғ.м.,А.Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университетінің PhD 
докторанты
 
   
Келтірілген  мақалада,  бүкіл  әлемде  ӛзекті  мәселе  болып  отырған  жоғары  супертоксикантты, 
күрделі химиялық құрамнан тұратын, ірі ӛнеркәсіп ошақтары мен ӛндіріс орындарынан табиғат аясына 
түсіп,  одан  тағам  тізбегі  арқылы  адам  ағзасына  енетін  диоксиндердің  қалдық  санын  анықтау 
жұмыстарының  нәтижелері  кӛрсетілген.  Зерттелген  балық  сынамасының  құрамында  диоксиндер 
тобының кӛрсеткіші тағам қауіпсіздігінің кедендік одақ техникалық регламенті  талабы бойынша 
шектен  тыс  рұқсат  етілген  деңгейден  аспады.  Осы  мақала  барысында  жүргізілген  зерттеулер 

ВЕТЕРИНАРИЯ
 
 
 
 
22 
нәтижесі, елімізде тек қана экспортталатын тағам ӛнімдерін ғана емес, еліміз тұтынатын бар
-
лық азық
-
түлік ӛнімдерінде диоксиндерді анықтауға жол ашып, заманауи қондырғыларда еуропалық 
стандарттарға сай әдістеме құрастыру мен мониторинг жүргізуге ӛзіндік ықпалын тигізеді.
 
Негізгі  сӛздер:  диоксин;  хроматомасспектрометр;  ПХДД/ДФ
;
канцероген;  имунотоксин; 
нейтротоксин;  концентрация
; 
диапозон;  гексан
-
дихлорметан;  иондау;  экстракция;  конгонер; 
матрица; манипуляция; тетрахлордибензо
-
п
-
диоксин.
 
 
 
ОПРЕДЕЛЕНИЕ ОСТАТОЧНЫХ КОЛИЧЕСТВ ДИОКСИНОВ В СОСТАВЕ 
 
ОБРАЗЦАХ ЭКСПОРТИРУЕМЫХ РЫБ
 
 
Ибрагимов П.Ш. 
- 
д
.
в
.
н
., 
профессор, РГП на ПХВ «Республиканская ветеринарная лаборатория» 
КВКиН МСХ РК,
 
г. Астана
 
Сбанов  Н.Б.
- 
к.в.н.,  доцент,  РГП  на  ПХВ«Республиканская  ветеринарная  лаборатория»  КВКиН 
МСХ РК,
 
г. Астана
 
Алиханов К.Д. 
- 
м.в.н., Костанайский государственный университет имени
 
А. Байтурсынова
 
Ошакбаева  Н
.
М
.  - 
м.в.н.,PhD  докторант  Костанайского  государственного
 
университета 
имени А.Байтурсынова
 
В данной  статье, представлены результаты  научных исследований, представляющих во
-
просы исследования ядовитых, биологически высоко активных химических веществ относящихся к 
группе  диоксинов.  Полученные  результаты  исследования,  отраженные  в  данной  статье, 
подтверждают весь объем проделанных работ и в последующем помогут правильно разработать 
методику  для  определения  диоксинов  при  мониторинговых  мероприятиях  на  территории  РК. 
Данные  результатов  исследований  показывают,  что  концентрация  диоксинов  не  превышала  до
-
пустимых значений технического регламента «Единые санитарно
-
эпидемиологические
 
и гигиени
-
ческие требования к товарам, подлежащим санитарно
-
эпидемиологическому надзору (контролю)» 
от
 
28.05.2010 года №299.
 
Ключевые  слова:  диоксин;  хроматомасспектрометр;  ПХДД/ДФ
;
канцероген;  имунотоксин; 
нейтротоксин;  концентрация
; 
диапозон;  гексан
-
дихлорметан;  ионизация;  экстракция;  конгонер; 
матрица; манипуляция; тетрахлордибензо
-
п
-
диоксин.
 
 
 
DETERMINATION RESIDUAL AMOUNT OF DIOXINSIN THE SAMPLE  
COMPOSITION EXPORTED FISH 
 
Ibragimov  P.Sh. 
–
  RSE  on  the  right  of  business  "Republican  Veterinary  Laboratory",  Committee  of 
veterinary control and supervision the MA RK, doctor of veterinary sciences, Astana 
Sbanov  N.B.  -  RSE  on  the  right  of  business  "Republican  Veterinary  Laboratory",  Committee  of 
veterinary control and supervision the MA RK. Candidate of veterinary sciences, Astana 
Alikhanov K.D. - Kostanay State universitet after A.Baitursynov, master of veterinary science 
Oshakbaeva  N.M.  -  master  of  veterinary  science,  PhD  doctoral  Kostanay  state  universitet  after 
A.Baitursynov 
 
This  article  presents  the  results  of research  studies  is  the  question  of toxic,  highly  biologically  active 
chemicals belonging to the group of dioxins. The results of research, as reflected in this article, confirm the 
entire  volume  of  work  done  and  the  following  will  help  to  develop  a  methodology  to  determine  the  dioxin 
monitoring  activities  on  the  territory  of the  Republic  of  Kazakhstan.The  results  do  not  exceed  the  norms  of 
technical  regulation  "Uniform  sanitary  and  epidemiologicaland  hygienic  requirements  for  goods  subject  to 
sanitary-and-
epidemiologic supervision (control)"from 28.05.2010 year №299.
 
Keywords:  dioxin;  hromato-mass-spectrometer;  PCDD/FS;  carcinogen;  imunotoksin;  neytrotoksin; 
concentration;  range;  hexane-dichloromethane;  ionization;  extraction;  kongoner;  matrix;  manipulation; 
tetrachloro-dibenzo-p-dioxin. 
 
Жыл  сайын  металлургия,  мұнай  ӛңдеу 
және химия ӛдірісі кешендерінің қалдықтары мен 
органикалық заттарды ӛрттеудің және тағы басқа 
да  үрдістер  барысында  қоршаған  орта  аясын 
кӛптеген мӛлшерде органикалық қосылыстардың 
дені  ластап  жатады,  солардың  ең  қауіптісі  улы
-
лығы жоғары санаттағы  супер
-
токсикант –
 
диок
-
синдер  болып  табылады.  Олар  қоршаған  орта 
арқылы  мал  азығына  түсіп,  жануарларды  улап, 
мал  ӛнімдері  арқылы  адам  ағзасында  жиналып, 
жан  түршігерлік  түрлі  ауруларға  шалдықтырып, 
ӛлімге дейін апарады. Қазіргі таңда пестицидтер 
мен  диоксиндер  ХДҰ  (ВОЗ)  және  түрлі  әлемдік, 
еуропалық азық
-
түлік қауіпсіздігі саласының одақ 
мүшелері  мамандарын  мазалап  отырған  ӛзекті 
мәселелердің  бірі  болып  отыр.  Диоксиндер  мен 

ВЕТЕРИНАРИЯ
 
 
 
 
23 
пестицидтерге  деген  кӛзқарастың  шиеленісуін 
жыл  сайынғы  ӛткізілетін  әлемдік  биолог
-
эколог
-
тар  мен  белгілі  саясаткерлер  басқосуындағы 
симпозиумдарынан білуімізге болады, бұл басқо
-
суларда негізгі  талқыланатын мәселе 
- 
ең негізгі 
қауіпті қасиеті 
- 
жоғары кӛрсеткіштегі  улылығына 
байланысты,олардың  қазіргі  кезде  кең  таралуы 
және  оны  азайту  шаралары,  жануарлар  мен 
адамдардың
 
улануының  алдын  алу  шаралары, 
алынған әртүрлі сынамаларда анықтау, жүргізіл
-
ген  мониторинг  нәтижелері,  сондай
-
ақ  олармен 
жалпы  күрес  пен  жиынға  қатысушылардың 
берген ұсыныстары қаралады [1].
 
Диоксиндердің  улылығын  ескерсек,  бірінші 
кезекте олардың хроникалық улылығын адам ағ
-
засына күнделікті аздаған мӛлшерде еніп, жоғар
-
ғы  дәрежеде  зияндық  келтіруінде.  Ең  тӛменгі 
кӛрсеткіште,  бір  адам  ағзасын  улауға  жеткілікті 
диоксин  мӛлшері  ауыз  қуысы  арқылы  түскенде 
0,1  микрограмм  (грамның  1миллион  бӛлшегі) 
1 
келі  салмаққа.  Химиялық  кӛрсеткішіне  қарай 
диоксиндер айрықша қауіпті тұрақты органикалық 
ластауыштарға  жатады,  себебі  олар  биоло
-
гиялық және химиялық ыдырауларға ӛте тұрақты 
болып  келеді.  Токсикология  терминінде  "диок
-
син"  қосылыс  ретінде  2,3,7,8
-
тетрахлордибензо
-
пара
-
диоксин,  бұл  ӛз  кезегінде  ең  қауіпті  топ 
ксенобиотиктер мен полициклденген полихлорлы 
қосылыстар қатарына жатады. Нәтижесінде олар 
ұзақ  уақыт  бойы  қоршаған  ортада  сақталады. 
Сонымен  қатар,  диоксиндерде  "әсер  ету  табал
-
дырығы"  ұғымы  жоқ,  демек  бір  молекуланың  ӛзі 
торшалар қызметін бұзып, ағза қызметіне зиянды 
әсер ететін рекция тізбегін тудырады. Адам ағза
-
сына  диоксиндердің  зянды  әсерін  тӛмендету  не
-
месе тоқтату барысында тиімді күресу әдісі олар
-
дың  пайда  болатын  кӛздерінен  бастау,  мысалы 
ірі  ӛндіріс  орындарын  қатаң  бақылауға  алып, 
олардың  қоршаған  ортаға  бӛлетін  диоксин  мӛл
-
шерін  барынша  тӛмендету.  Бұл  ӛкіметтің  негізгі 
міндеті, бірақ бұл үрдістің маңызды екенін ескере 
отырып,
 
"Кодекс  Алиментариус"  комиссиясы 
2001  жылы  тәжірибе  жүзінде  тағам  ӛнімдерінің 
химикаттармен  ластануын,  олардың  пайда  болу 
кӛздеріне  сүйене  отырып  тӛмендету  барысында 
кодексін қабылдады (
CAC/RCP 49-2001) [2,4]. 
2006  жылы  БДСҰ  және  ауылшаруашылық 
және  сауда
-
саттық  ұйымы  (АСҰ)
 
бірлесе 
ФАО/АСҰ  "Кодекс  Алиментариус"  комиссиясы
-
мен
  
серіктесе отырып "Кодекс практики для пре
-
дотвращения  и  снижения  уровня  загрязнения 
пищевых продуктов и кормов диоксинами и диок
-
синоподобными  ПХБ"  (поли  хлорленген  бифе
-
нилдер)  кодексін  жасады.  Осы  құжатты  басшы
-
лыққа ала отырып, кез келген елдің арнайы ұлт
-
тық  және  аумақтық  билік  орындары  сәйкесінше 
шараларды қолдана алады. Ал, қазіргі кезде жа
-
нуар  тектес  азық  құрамындағы  диоксин  мӛлше
-
рінің  деңгейін  анықтауға  арналған  әдістемелік 
құжаттар  мен  стандарттарды  жасау  мәселесі 
кӛтерілуде.  90%  адамдардың  диоксинмен  ула
-
нуы  тағам  ӛнімдері  арқылы,  соның  ішінде  ет
-
сүт 
ӛнімдері,  балық  және  теңіз  жәндіктері  ӛнімде
-
рінен  келетіні  дәлелденген.  Осы  фактілерге  қа
-
рай,  азық
-
түлік  қауіпсіздігі  ӛзекті  мәселе  болып 
табылады.  Сондықтан  да,  диоксиндердің  тара
-
луының  алдын  алуындағы  негізгі  мәселе,  жоға
-
рыда  атап  айтқандай  диоксин  бӛлуші  ӛндіріс 
орындарымен жұмыс жасап, қатаң бақылау жүр
-
гізу  керек.  Азық
-
түлік  қауіпсіздігінде,  уланудың 
алдын  алу  мақсатында  ӛнімдерді  ӛндіру,  қайта 
ӛңдеу,  тарату  және  сату  кезеңінде  дұрыс  қада
-
ғалау  жүргізу  маңызды  мәселе  болып  табылады 
[3]. 
Елімізде  барлық  азық
-
түлік  ӛнімдерін  улы 
заттардың  түрлі  кӛрсеткіштеріне  қарай  зерттеп 
жатады.  Диоксин  тәрізді  тұрақты  улы  токсикант
-
тарға  тексеріс  жүргізу  тек  қана  шет  елдерге 
экспортталатын  тағамдық  шикізатттарға  ғана 
тексеріс жүргізеді. 
 
Тағамдық  шикізат  ӛнімдерінің  ішіндегі  ең 
жиі  тексерілетіні,  балық  және  балық  ӛнімдері. 
Жоғарыдағы  атап  ӛтіп  кеткендегідей  әдеби  шо
-
лулар  барысында,  диоксин  және  диоксин  тәрізді 
тұрақты  улы  токсиканттардың  негізгі  қоршаған 
ортаға  түсу  кӛздерінің  біріне,  мұнай  байыту 
орындары мен, оларды соратын ұңғымаларының 
аумағындағы  су  мен  қоршаған  ортаны  жоғары 
мӛлшерде ластайды. Осыған орай еліміздің қара 
нарықта  «қара  алтын»  аталып  кеткен,  бекіре 
уылдырықтары  мен  теңіз  балықтарының  сұра
-
нысы,  алыс  шетелдер  мен  Еуропада  күн  артқан 
сайын  артуына  байланысты,  оларды  тұтынушы 
ел міндетті түрде ұсынылатын тауардың диоксин 
тобы  токсиканттарының  қалдық  санына  тексе
-
рісін талап етеді. 
 
Зерттеу материалдары мен әдістемесі.
 
Зерттеудің  басты  мақсаты  –
 
Қазақстаннан 
экспортталатын  балықтардан  алынған  сынама
-
лар  құрамындағы  диоксиндер  түрі  мен  олардың
 
бар  жоқтығын  анықтау.  Зерттеу  жұмыстары  ҚР 
АШМ  «Ветеринария  бойынша  ұлттық  референт 
орталығы»  ШЖҚ  РМК
 
азық
-
түлік  қауіпсіздігі 
бӛлімінің зертханасында жүргізілді. 
 
Зерттеу  жұмысы  барысында  балықтардан 
алынған  сынамалар  құрамындағы  диоксиндерді 
анықтау,  қондырғылық  сараптама  жұмыстары 
жоғары  рұқсатты  газды  хромато
-
масс
-
спетро
-
метр
 
Thermo Fisher Scientific DFS™ (АҚШ) құрыл
-
ғысы арқылы іске асырылды.
 
 
Зерттеу  жұмыстарының  әдістемесі:  Сына
-
маларды  жүргізу,  экстракциялау  МЕМСТ  Р 
53184-
2008  «Рыба,  морские  беспозвоночные  и 
продукты  их  переработки.  Определение  содер
-
жания диоксинов и диоксинподобных полихлори
-
рованных  бифенилов  хромато
-
масс
-
спектраль
-
ным  методом»
 
бойынша,  сонымен  қатар,  қон
-
дырғылық  зерттеулер  сараптамасында  амери
-
кандық Method 1613 Tetra
-trought Octa-chlorinated 
Dioxins  and  Furans  by  isotope  Dilution  HRGC/ 
HRMC  (1994- 
Washington)  әдістемесі  қолданыл
-
ды [6,7].
 
ПХДЦ/ДФ
 
экстракциясын жүргізу
- 
ПХДД/ДФ 
үлгісін алу, бағанды экстрациялау әдісімен жүзе
-

ВЕТЕРИНАРИЯ
 
 
 
 
24 
ге асырылды. Бір тектіленген сынама үлгісін 250 
см кӛлемдегі стақанға салып, оған 0,01 г
-
ға дейін 
120-
150 г сусыз Na
2
S0
4
 
салып, оны мұқият шыны 
таяқшамен  араластырады.  Na
2
S0
4
 
салынған 
үлгіні 1 сағат кӛлемінде сақтап, қажет болған жағ
-
дайда  Na
2
S0
4
 
бірнеше  кӛлемін  қайтара  қосып, 
араластырып  отырады.  Шыны  ыдыстағы  алын
-
ған  үлгіні  қажап,  форфор  шыныда  езеді. 
Толығымен  кептірілген  үлгіні  жеңіл  себілетін 
масса ретінде кӛрсетеді [5].
 
Құрамында  тӛменгі  деңгейдегі  липидтері 
бар  15
-
20  г  үлгінің  жыныс  жасушалары  дамитын 
мүшелердің,  бауырдың,  жоғарғы  деңгейдегі  ли
-
пидтері  бар  бұлшық  еттерде  (6
-
8г)  сараптама
-
сында  қолданылды.  Үлгі  экстракциясын  шыны 
бағандарда,  ішкі  диаметрі  30  мм  болатын,  ал 
жұмыс жасау бӛлігінің ұзындығы  30 см болатын, 
ӛзінің  тӛменгі  бӛлігінде  шотта  шыны  сүзгіші  бар 
және де тефлонды краны бар бағандарда жүзеге 
асырылды. 
 
Шыны сүзгіні кварцты дәке қабатымен қап
-
тайды,  КДҚ  және  оны  шыны  таяқшалармен  ты
-
ғындап  қояды.  1/3  кӛлемдегі  массалық  үлгіні  ба
-
ғандарға  орналастырады,  содан  кейін  алғашқы 
1/3  50  мкл  ыдысқа  изотопты
-
таңбаланған  стан
-
дартты  суррогатты  ерітіндіні  құяды  S/S
-
1,  шыны 
таяқшамен  араластырып,  содан  соң  бағандарға 
орналастырады,  осыдан  кейін  бағандарға  сына
-
маның
 
қалған бӛлігі орналастырады да жылжыту 
арқылы бағандарды тығыздайды.
 
Экстракт
-
элюатты  роторлық  буландырғыш 
қондырғыда  50ºС  температурада  50см
3 
мӛлшер
-
де  концентрлейді.  100см
3 
кӛлеміндегі  алмұрт  тә
-
різді  колбаны  ӛлшеп,  оған  сандық  түрдегі  кон
-
центрленген  экстрактты  салады,  баған  қабыр
-
ғаларын  гексан
-
дихлорметан  ертіндісімен  жуады 
(1:1).  1см
3 
кӛлемдегі  экстрактты  буландырғышта 
концентрлейді,  оған  1см
3 
дихлорметан  қосады 
және  бағандық  хроматография  әдісімен  таза
-
лайды.

жүктеу/скачать 6,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: