Гылыми журналы многопрофильный научный журнал

ВЕТЕРИНАРИЯ
 
 
 
 
82 
Ішкі ағзалар
 
Құрсақ қуысы қампиған. Әр түрлі ағзалар 
кӛрінеді
 
Құрсақ қуысы қампиған. Ішкі ағзалар 
сарғайған, бауыр бүйрегі езілген
 
Бұлшық еті
 
Тығыз консистенциялы балық иілмейді, 
еті әзер сүйегінен алынады
 
Әлсіз иіледі ет жеңіл сүйектен 
алынады
 
 
1-
кестеде  кӛрсетілгендей  тексеру  бары
-
сында  тоғышарлардан  таза  балықтарда  тӛмен
-
дегідей  кӛрсеткіштер  анықталды:  бұлшық  етінің 
серпімділігі  айқын  білінуі  (арқа  бұлшық  етінің 
консистенциясы саусақпен басқан кезде қалпына 
тез  арада  келіп,  із  қалмады  керек).  Қабыршық
-
тары  жылтыр,  денеге  жабысып  тығыз  орналас
-
қан,  шырышы  мӛлдір,  қан  араласпаған  және 
бӛгде  иіссіз.  Денесінде  ісіктер  жоқ.  Терісі  дене
-
сіне  жабысқан,  тығыз,  кез  келген  балыққа  тән 
түсті, бӛгде дақтар жоқ.  Қанаттары тұтас, табиғи 
түсті.  Желбезек  қақапақшасы  желбезек  қуысын 
тығыз, толық жауып тұрады. Кӛздері сыртқа шы
-
ғыңқыраған немесе аз ғана түсіңкі, мүйізді қабаты 
мӛлдір,  алдыңғы  камерасында  аз  ғана  қан 
құйылымдар  болуы  мүмкін.  Құрсақ  қуысы  ісінбе
-
ген. Аналь тесігі қалыпты жабылған. Ағып тұрған 
шырыш  байқалмайды.  Кескен  жағдайда  бұлшық 
ет  сүйектеріне  тығыз  жабысқан.  Ішкі  ағзалары 
айқын, табиғи түсті, структуралы, ісіктер жоқ.
 
Тоғышармен  зақымданған  балық  желбе
-
зектері:  сұрғылт,  лайлы  қоймалжың  кілегеймен 
жабылған,  жағымсыз  ӛткір  иісі  бар;  кӛздері:  ӛте 
ойыс  (орбита  деңгейінен  тӛмен),  қанның  боял
-
ғыш  затымен  сіңірілген;  кілегей:  бұлыңғыр,  сұр
-
ғылт, жабысқақ, жағымсыз балық иісі бар; қабыр
-
шақ: майысқан, оңай жұлынады, әлсіз жабысқан; 
құрсақ:  қампиған,  жай  басқан  кезде  анал  тесі
-
гінен сұйықтық бӛлінеді; бұлшықет: босаң, сүйек
-
тен  оңай  бӛлінеді,  спецификалық  иісі  бар;  ішкі 
мүшелері: сұрғылт (қоңыр сұр) түсті, біркелкі мас
-
саға араласқан. Кӛпіршік астында қызыл жіиектің 
пайда  болуы  балықтың  шіруінің  бастапқы  кезеңі 
болып табылады, ішкі мүшелерде анизакид тоғы
-
шарлары  капсула  немесе  еркін  босаған  түрінде 
кездеседі.
 
Таза  және  тоғышарымен  зақымданған  ба
-
лық етінің физикалық
-
химиялық кӛрсеткіштері тӛ
-
мендегі 2
-
ші кестеде келтірілген.
 
 
Кесте 2 –
 
Балық етінің физикалық
-
химиялық кӛрсеткіштері 
 
 
Балық 
сынамалары
 
Еттің физикалық
-
химиялық кӛрсеткіштері
 
Күкірт 
қышқылды 
мыстың
 
5 %-
ды
 
ерітіндісімен 
реакция
 
Күкіртсутекті 
анықтау, 
Н
2
S 
Несслер 
саны
 
Пероксидаза 
сынамасы
 
Бактерио
- 
скопия
 
рН
 
Редуктаза 
сынамасы
 
(М.Я 
Кондратов 
бойынша)
 
Тоғышардан 
таза  балық 
(n-15) 
тұнық, 
ешқандай 
бӛгде 
заттар жоқ
 
теріс
 
0,9±0,03
 
оң 
кӛкшіл 
жасыл түсті
 
15±0,24
 
6,8±0,03
  2,5 
сағаттан 
астам
 
Тоғышармен 
звқымданған 
балық 
(n-5) 
аздаған 
үлпектер 
бар
 
Оң
 
1,3±0,04
 
теріс ерітінді 
түсі 
ӛзгермеді
 
50±0,58
 
7,1±0,01
  45-60 
минут 
ішінде 
түссізденді
 
 
2 кестеде кӛрсетілгендей сорпадағы ақзат
-
тың  алғашқы  ыдырауынан  пайда  болған  заттар
-
ды  анықтау  (күкірт  қышқылды  мыспен  реакция) 
кезінде  тоғышардан  таза  балық  сынамасында 
сорпа  тұнық  болды,  ешқандай  бӛгде  заттар 
болған  жоқ.  Ал  тоғышармен  зақымданған  балық 
сынамасында аздаған үлпектер болды.
 
Редуктазды сынама жүргізу нәтижесінде
 13 
тоғышардан  таза  балық  сынамасы  2,5  сағаттан 
кейін  түссізденсе,  7  тоғышармен  зақымданған 
балық  сынамасы  40
-
60  мин  уақыт  аралығында 
түссізденді. Яғни балықтың микробтармен айтар
-
лықтай ластанғандығын байқатады.
 
Несслер  санын  анықтау.Зерттеу  нәтижесі 
бойынша  тоғышардан  таза  13  балықтағы  несл
-
лер саны  орташа 0,9 болса, тоғышармен зақым
-
данған  7  балықта  несллер  саны  1,3
-
ке  тең 
болды.
 
Пероксидаза  реакциясы  (бензидин  сына
-
масы)
. 
Балық  желбезегі  ең  алдымен  бұзылады. 
Тексеру  барысында  тоғышардан  таза  13  балық 
желбезегінің сүзіндісі кӛк
-
жасыл түске боялды да 
1-
2 минуттан кейін қоңыр түске боялды (оң нәти
-
же), ал тоғышармен зақымданған 
7 
балық сығын
-
дысы  бірден  қоңыр  түске  ауысты,  яғни  перокси
-
даза нәтижесі теріс болды.
 
Бактериоскоптау  жүргізу  кезінде,  заттық 
әйнекке  екі  жұғынды  жасадым:  біреуі  бұлшық  ет 
беткейінің  тері  астынан,  екіншісі  терең  қабатта
-
рынан. 
 
Бұлшық еттің беткейінен алынған тоғышар
-
дан  таза  балық
-
жұғындысында  микробтар  15
-
ке 
дейін  болды,  тоғышармен  зақымданған  балық 
жұғындысында  50
-
ге  дейінгі  микроорганизмдер 
кездесті. 
 

ВЕТЕРИНАРИЯ
 
 
 
 
83 
Сутек иондарының концентрациясын анық
-
тау  (рН).
 
Тоғышардан  таза  балық  етінде  сутек 
индарының концентрациясы 6,8 тең болса, тоғы
-
шармен  зақымданған  балық  етінде  7,1  тең 
болды.
 
Қортынды.
 
Сонымен,  тоғышардан  таза 
балық  еті  мен  тоғышармен  зақымданған  балық 
еттерін  ветеринарлық
-
санитарлық  сараптау  ке
-
зінде  айырмашылықтары  бар  екені  анықталды. 
Анизакид  дернәсілдерімен  зақымдалған  балық 
етінде  және  олардың  ұлпалары  мен  мүшеле
-
рінде  кейбір  тірі  кезінде  болған  деструктивті 
ӛзгерістер  пайда  болды.  Олар  балық  етінде 
постмортальді  ӛзгерістерін  жылдамдатады,  яғни 
оның тағамдық жарамдылығын тӛмендетіп, аула
-
ғаннан кейінгі сақтау  мерзімін қысқартады. Зерт
-
теу нәтижелеріне сәйкес, тоғышармен зақымдан
-
ған  балық  етінің  сезімдік,  физикалық
-
химиялық 
кӛрсеткіштері  тоғышарлардан  таза  балық  етіне
 
қарағанда айтарлықтай ауытқушылығы бар екен
-
дігі  байқалады.  Anisakis  тоғышарымен  зақым
-
данған балық етін шикі түрінде пайдалануға бол
-
майды,  тек  залалсыздандырудан  соң  пайдалану 
керек. 
 
 
Әдебиеттер:
 
1.  Сидоров
, 
Е.  Г.  Экосистемы  водоемов  Ка
-
захстана  и  их  рыбные  ресурсы  /  Е.  Г.  Сидоров  // 
Сборник трудов «Каз НИИ РХ». –
 
Алматы, 1997. 
–
 111-
121 бет.
 
2.  Агапова,  А.  И.  Паразиты  рыб  водоемов 
Казахстана / А. И. Агапова. –
 
Алма
-
Ата : «Наука 
Казахской ССР» –
 1966. 
3
. Головин, Н. А. Ихтиопатология / Н. А. Головин, 
О. Н. Бауэр. –
 
Москва : Мир. –
 2007. 
4. 
Веселов,  Е.  А.  Определитель  пресно
-
водных  рыб  фауны  СССР  /  Е.  А.  Веселов  Посо
-
бие для  учителей. –
 
М.: Просвещение. –
  1977. 
–
 
238 с.
 
5. Быховская
-
Павловская, И. Е.  Определи
-
тель  паразитов  пресноводных  рыб  СССР  /  И.
 
Е. 
Быховская
-
Павловская,  А.  В.  Гусев,
 
М.  Н.  Дуби
-
нина, Н. А. Изюмова, Т. С. Смирнова и др. –
 
под 
общ.  руководством  Б.Е.  Быховского.  –
 
Изд
-
во 
Академия Наук СССР : Москва
- 
Ленинград, 1962. 
–
 
с. 776, с.
 
6.  Грищенко,  Л.  И.  Болезни  рыб  и  основы 
рыбоводства / Л. И. Грищенко, М. Ш. Акбаев,
 
Г. В. 
Васильков. –
  
Москва : Колос, 1999. –
 
с. 464.
 
7. Соторов, П. П. Справочник ветеринарно
-
го врача
-
ихтиопатолога / П. П. Соторов. –Москва, 
1999.  
8.  РМК  «Қазақстан    Республикасының 
Ұлттық  биотехнология  орталығы»  2009  //  Каспий 
теңізіндегі  балықтардың  паразитофаунасы  –
  48-
53 бет.
 
9.  Гаевская  А.В.  Анизакидные  нематоды  и 
заболевания,  вызываемые  ими  у  животных  и 
человека.
- 
Севастополь:  ЭКОСИ
-
Гидрофизика, 
2005.- 
223 с.
 
10. Профилактика и девастация зоонозных 
инвазий в Республике Казахстан,
-
Алматы, 2011,
- 
54  стр.  АО  «Казагроинновация»  Казахский  науч
-
но
-
исследовательский ветеринарный институт.
 
11.  Слямова  А.Е.,  Сарсембаева  Н.Б., 
Паритова  А.Е.  «Балық  етінің  қауіпсіздігі  және 
ветеринарлық
-
санитарлық  сараптауы»  Қазақ 
ұлттық аграрлық университеті. 42
-
48 стр.
 
 
References: 
1.  Sidorov,  E.  G.  Jekosistemy  vodoemov 
Kazahstana  i  ih  rybnye  resursy  /  E.  G.  Sidorov  // 
Sbornik  trudov  «Kaz  NII  RH».  –
  Almaty,  1997. 
–
 
111-121 bet. 
2.  Agapova,  A.  I.  Parazity  ryb  vodoemov  Ka-
zahstana  /  A.  I.  Agapova. 
–
  Alma-
Ata  :  «Nauka 
Kazahskoj SSR» –
 1966. 
3.  Golovin,  N.  A.  Ihtiopatologija  /  N.  A.  Go-
lovin, O. N. Baujer. 
–
 Moskva : Mir. 
–
 2007. 
4.  Veselov,  E.  A.  Opredelitel'  presnovodnyh 
ryb  fauny  SSSR  /  E.  A.  Veselov  Posobie  dlja 
uchitelej. 
–
 M.: Prosveshhenie. 
–
 1977. 
–
 238 s. 
5.  Byhovskaja-Pavlovskaja,  I.  E.    Opredelitel' 
parazitov  presnovodnyh  ryb  SSSR  /  I.  E.  Byhovs-
kaja-Pavlovskaja,  A.  V.  Gusev,  M.  N.  Dubinina,  N. 
A.  Izjumova,  T.  S.  Smirnova  i  dr. 
–
  pod  obshh. 
rukovodstvom B.E. Byhovskogo. 
–
 Izd-vo Akademija 
Nauk SSSR : Moskva- Leningrad, 1962. 
–
 s. 776, s. 
6.  Grishhenko,  L.  I.  Bolezni  ryb  i  osnovy 
rybovodstva / L. I. Grishhenko, M. Sh. Akbaev, G. V. 
Vasil'kov. 
–
  Moskva : Kolos, 1999. 
–
 s. 464. 
7.  Sotorov,  P.  P.  Spravochnik  veterinarnogo 
vracha-ihtiopatologa/ P. P. Sotorov. 
–
Moskva, 1999.  
8.  RMK  «Қazaқstan    Respublikasynyң  Ұlttyқ 
biotehnologija  ortalyғy»  2009  //  Kaspij  teңіzіndegі 
balyқtardyң parazitofaunasy –
 48-53 bet. 
9.  Gaevskaja  A.V.  Anizakidnye  nematody  i 
zabolevanija,  vyzyvaemye  imi  u  zhivotnyh  i 
cheloveka.- Sevastopol': JeKOSI-Gidrofizika, 2005.- 
223 s. 
10.  Profilaktika  i  devastacija  zoonoznyh 
invazij  v  Respublike  Kazahstan,-  Almaty,  2011,-  54 
str.  AO  «Kazagroinnovacija»  Kazahskij  nauchno
-
issledovatel'skij veterinarnyj institut. 
11.  Sljamova  A.E.,  Sarsembaeva  N.B.,  Pari-
tova  A.E.  «Balyқ  etіnің  қauіpsіzdіgі  zhәne  veteri
-
narlyқ
-
sanitarlyқ  saraptauy»  Қazaқ  ұlttyқ  agrarlyқ 
universitetі. 42
-48 str. 
 
Автор туралы мәліметтер
 
Нургалиев  Біржан  Елубайұлы  –
 
ветеринария  ғылымдарының  кандидаты,  «Эпизоотология, 
паразитология және ВСС» доцент м.а, кафедра меңгерушісі, Жәңгір хан атындағы БҚАТУ, тел:8
-
747-162-81-
23, е
-mail: 
nurgaliev.79@mail.ru
 
, мекен
-
жайы: 090000, Орал, Жәңгір хан кӛшесі 43/2, кв 1 
 
Батырбеков  Асылбек  Нұрлыбекұлы,  ветеринария  ғылымдарының  кандидаты,  «Ветерина
-
риялық  санитариялық»  кафедрасының  аға  оқытушысы,  А.Байтурсынов  атындағы  Қостанай 

ВЕТЕРИНАРИЯ
 
 
 
 
84 
мемлекеттік  университеті,  тел.  8
-7141-53-78-
76,е
-mail: 
Asylbek555@mail.ru
,  мекен
-
жайы:  110000, 
Қостанай, Маяковский кӛшесі 9
9/1. 
Тулеуов Асан Мұхамбетұлы –
 
магистрант, «Ветеринарлық медицина және биотехнология» 
факультеті,  Жәңгір  хан  атындағы  БҚАТУ,  тел:  8  (7112)28
-11-
26,  е
-mail: 
aslant_muxa@mail.ru
.,  
мекен
-
жайы: 090000, Орал, Гагарина кӛшесі 52/1
 
 
Нургалиев  Биржан  Елубаевич  –
 
кандидат  ветеринарных  наук,  заведующий  кафедрой,  и.о. 
доцента  «Эпизоотологии,  паразитологии  и  ВСЭ»,  Западно
-
Казахстанский  аграрно
-
технический 
университет  им.  Жангир  хана,  тел:  8
-747-162-81-
23,  е
-mail: 
nurgaliev.79@mail.ru
,  адрес:  090000, 
Уральск, улица Жангир хана 43/2, кв1
 
Батырбеков Асылбек Нурлыбекович, кандидат ветеринарных наук, старший преподаватель 
кафедры  «Ветеринарная  санитария»,  Костанайский  государственный  университет  имени 
А.Байтурсынова
, 
тел.  8
-7141-53-78-
76,е
-mail: 
Asylbek555@mail.ru
,  адрес:  110000,  Костанай,  улица 
Маяковского
 99/1. 
Тулеуов  Аслан  Мухамбетович
- 
магистрант  факультета  «Ветеринарной  медицины  и 
биотехнологии» Западно
-
Казахстанский аграрно
-
технический университет им. Жангир хана, тел: 
8 (7112)28-11-
26, е
-mail: 
aslant_muxa@mail.ru
.,  адрес: 090000, Уральск, улица Гагарина 52/1
 
 
Nurgaliyev  Birzhan  Elubayevich 
–
  the  candidate  of  veterinary  sciences,  the  head  of  the  department, 
the  acting  associate  professor  "Epizootologiya,  parasitology  and  VSE",  the  West  Kazakhstan  agrarian  and 
technical  university  of  Zhangir  of  the  khan,  ph.  8-747-162-81-23.,  e-mail: 
nurgaliev.79@mail.ru
,  address: 
090000, Uralsk, Zhangir Street of the khan 43/2, 1 
Batyrbekov 
А
sylbek Nurlybekovich, Senior Lecturer, Candidate of Veterinary Sciences, Department of 
Veterinary  Sanitary,  Baytursinov  Kostanay  State  University,  Phone:  8-7141-53-78-
76,  е
-mail: 
Asylbek555@mail.ru
, address: 110000, Kostanay, Mayakovskii street 99/1. 
Tuleuov Aslan Mukhambetovich-the undergraduate of faculty "Veterinary medicine and biotechnology" 
the West Kazakhstan agrarian and technical university of Zhangir of the khan, ph. 8 (7112)28-11-26, e-mail: 
aslant_muxa@mail.ru
, address: 090000, Uralsk, Gagarin Street 52/1. 
 
 
 
УДК 619:615.032:617.58:636.2 (574.21)
 
 
 
СИЫР ТҦЯҒЫНЫҢ ІРІҢДІ –
 
НЕКРОТИКАЛЫҚ ЗАҚЫМДАНУЛАРЫНДА
 
ЖАҢА ҦРПАҚТАҒЫ «ПЕДИЛАЙН» ПОЛИКОМПОЗИЦИЯЛЫҚ ЕРІТІНДІСІНІҢ 
ТЕРАПЕВТТІК ТИІМДІЛІГІ 
 
 
Рагатова А.Ж. 
- 
магистр, аға оқытушысы, А.Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік 
университеті
 
Мустафин  М.К. 
- 
доктор,  профессор,  А.Байтұрсынов  атындағы  Қостанай  мемлекеттік 
университеті
 
Байкенов  М.Т.  –
 
в.ғ.к.,  доцент,  А.Байтұрсынов  атындағы
 
Қостанай  мемлекеттік  универси
-
теті
 
 
Мал  шаруашылығында  барлық  тұяқ  ауруларының  ішінде  сиыр  тұяғының  іріңді  –
 
некротикалық зақымдануларының үдеуі аса жиі кездесіп, маңызды орын алып отыр. Бұл аурулармен 
малдың кӛп саны ауыратындығы айқын, атап айтсақ ірі қара малдарда ӛте кӛп кездеседі. Аталып 
отырған  патология  тек  қана  біздің  елімізде  ғана  емес  шетелдерінде  де  кеңінен  таралуы  және 
байқалуының жоғары жиілігімен қарқынды экономикалық зиян келтіруде.
 
Сиырларда тұяқтың іріңді –
 
некротикалық зақымдануларын дер кезінде емдеудің әдістерімен 
құралдарын  іздестіру  ӛзектілігі  келесі  талаптарды 
- 
сауығу  мерзімінің  қысқартылуын,  емдеу 
уақытын  азайтып,  емдік  процедураларын  орындау  техникасының  қауіпсіздігімен  қарапайымды
-
лығын және т.б. осы уақытқа дейін сараптаушы және
 
клиникалық зерттеулердің үлкен мӛлшеріне 
қарамастан  қанағаттандырар  еді.  Сондықтан,  мұның  барлығы  сиырларда  тұяқтың  іріңді  –
 
некротикалық  зақымдануларын  дер  кезінде  емдеудің  әдістерімен  құралдарының  қажеттілігін  дә
-
лелдейді.  Қарастырылып  отырған  тұрғыда  сиырларда  тұяқтың  іріңді  –
 
некротикалық  зақым
-
дануларында жаңа ұрпақтағы «Педилайн» поликомпозициялық ерітіндісі қызығушылық туғызады.
  
Ұсынылып отырған жұмыс сиырларда тұяқтың іріңді –
 
некротикалық зақымдануларында осы 
препараттың  қолданылуының  оптималды  параметрлерін  ӛңдеу  бойынша  зерттеу  жүргізуге 
арналған.Бұл зат әсер етудің кең шоғырымен бірегей құрамына ие. 
 

жүктеу/скачать 6,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: