Гуманитарлық факультет

Қазақ инновациялық гуманитарлық - заң университеті 

Гуманитарлық факультет 

 

Әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдар кафедрасы 

 

 

 

 

 

 

 

«Бекітемін» 

Кафедра меңгерушісі  ф.ғ.к   

М.М Түйебаев ________   

 «____»___________2015  ж 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Силлабус 

Пән атауы:  Ежелгі  Қазақстан тарихы 

Курс:           1 

Мамандық: 5В01400, «Тарих» 

Құрастырушы:       аға оқытушы Жолдыбалина Г.А 

Кредит саны: 2 

Эмтихан+, семестр  ІІ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Семей қаласы  2015ж 

 

2 

Пән бойынша силлабус оқу жұмыс бағдарлама негізінде құрастырылды. 

аға оқытушы Жолдыбалина Г.А 

 (Құрастырушылардың аты-жөні, ғылыми атағы, дәрежесі) 

Тарихы кафедрасының мәжілісінде талқыланып бекітілді 

Хаттама № __«____» _____________ 20  ж                              

Кафедра меңгерушісі                ф.ғ.к  М.М Түйебаев            

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 

1.

 

Оқытушы туралы мәлімет 

Аға оқытушы Жолдыбалина Г.А 

Шмидта  көшесі, №3 ғимарат, № 30 кабинет  

2.Пән пререквизиті 

«Ежелгі Қазақстан тарихы» пәнін оқытуға мүмкіндік берген бұрынғы пәндер: Мектеп бағдарламасы 

курсындағы  Қазақстан  тарихы,  жалпы  тарих,  қоғамтану,  алғашқы  қауым  тарихи  пәндері  және 

арнайы тарихи пәндер. Сонымен қатар, Археология, Ежелгі дүние тарихы пәндері. 

3.Пән постреквизиті: 

Ортағасырлардағы  Қазақстан  тарихы,  Қазақстанның  жаза  заман  тарихы,  Қазіргі  кездегі  Қазақстан 

тарихы. 

4.  Пәннің қысқаша сипаттамасы: 

Курс мазмұны: Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігін алу объективті тарих жасау 

қажеттілігі  туралы  мәселені  аса  өзекті  етіп  отыр.  Бұл  жалпы  ұлттық  бірліктің  қалыптасуын, 

мемлекеттік  құрылымның  нығаюының,  тәуелсіздігіміздің  орнығуының,  азаматтықты  және 

патриотизмді  дұрыс  түсінудің  факторларының  бірі  болып  табылады.  Қазақстан  тарихын 

дүниежүзілік  тарихи  процесстер  бастауында,  ал  қазақ  этносын  адамзат  өркениетін  дамытуға 

қайталанбас  ерекше  үлес  қосушы  деп  қарауда  анықтаушы  бағытқа  айналуда.  Ал  бұл  болашақ 

мамандардың Отан тарихынан жан-жақты білімге ие болуын қажет етеді.  

Тарих  мамандығын  алатын  студенттер  Қазақстан  тарихының  барлық  кезеңдерін  оқитыны 

белгілі.  Тас  кезеңінен  бастап    Қазақстан  территориясын  жайлаған  тайпалар  мен  қағанаттардың 

тарихы  мен  сол  кезеңнің  айтулы  оқиғаларын  оқып  білуге  аталған  курс  мүмкіндік  береді.  Курс 

барысында  төмендегі  оқиғалардың  тарихи  заңдылықтарын,  Ежелгі  Қазақстан  тарихының 

ерекшеліктерін,  содай-ақ  басқа  кезңдерден  өзгешелігі  мен  ұқсастықтарын  салыстырмалы  танып 

білуге жол ашады. 

 «Ежелгі Қазақстан  тарихы» курсы – Қазақстан және Орта Азия жеріндегі алғашқы көшпелі 

мемлекеттердің пайда болуын, қалыптасуын, ежелгі мәдениеттердің пайда болуын, дамуын, 

дүниежүзілік тарихтағы орнын және тарихи оқиғаларды объективті түрде нақты деректер негізінде 

қарастырады. 

Курстың  мақсаты:  Қазақстан  территориясында  ежелгі  дәуірдің  негізгі  кезеңдері  және 

ерекшеліктері  туралы  толық  түсініктер  беру.  Тиянақты  түрде  және  санқырлы  негізде  қазақ 

халқының  шығу  тегі  мәселесін  ашу,  қазақ  мемлекеттілігінің  шығуының  және  оның  дамуының, 

этникалық  территориясының  қалыптасуының  және  ұлттық  мәдениетінің  қайталанбас  ерекшелігін 

ашып көрсету. 

 

Осыған байланысты ынандай міндеттер қойылады: 

-

 

- Қазақстанның  қазіргі тарих  ғылымдарының жетістіктеріне сүйене отырып, хронологиялық 

тұрғыдан студенттерге мол материалдармен таныстыру; 

-

 

-  Қазақстанның  ежелгі  дәуірдегі  және  ортағасырлардағы  тарихи,  этномәдени  процестердің 

негізгі кезеңдерін және өзіндік сипатын анықтау; 

-

 

- «көшпенілік өркениет» феноменінің мазмұнын ашу; 

-

 

- Түркі мемлекеттерінің қалыптасуының ерекшеліктерін анықтау; 

-

 

-  Қазақ  халқының  этногенезінде  маңызды  рль  атқарған  ерте  темір  дәуіріндегі  тайпалық 

одақтардың этникалық және саяси тарихын көрсету; 

-

 

Қазақтардың  ұлттық  мәдениетінің  қалыптасуының  өзіндік  ерекшеліктерін  көрсету  және 

студенттерді  қазақтардың  бай  материалдық,  рухани  мәдениетімен,  сондай-ақ  ауыз 

әдебиетімен таныстыру; 

Курсты  оқып-үйрену  студенттерге  қажетті  білімді,  дағдыны  және  білгірлікті  беруі  тиіс. 

Студенттер мынаны білулері керек:  

Курсты оқып үйреннен кейін студенттердің төмендегідей білікті меңгеруі қажет: 

-  Тарихи  эволюция  заңдарын  түсіндіру,  тарихилық  принцип  негізінде  тарихи  өткенімізді  талдай 

білу; 

- Қазақстанның ежелгі заман тарихының қалыптасуындағы антропогенез, техногенез, факторларды 

жақсы білу және оларды дұрыс талдай білуге дағдылану; 

 

4 

-  Қазақстанның  ежелгі  заман  тарихының  түрлі  кезеңдерін  сипаттау  барысында    ғылыми  зерттеу 

еңбектерге өз бетінше сын көзбен талдау жасай білу,  

- Қазақстанның ежелгі заман тарихының жазбаша тарихи деректерін талдай білу; 

-  Қазақстанның  ежелгі  заман  тарихы  пәнінен  алған  білімін  күнделікті  өмірде  практикалық 

шешімдерді негіздеуге қолдана білу. 

-Тарихи  деректер  мен  құжаттар,  тарихнамалық  әдебиеттермен  жұмыс  жүргізуді  және  оны 

сараптауды меңгеруі қажет. 

- Жазбаша жұмыстарды жаза білу және оларды дұрыс рәсімдей білуге дағдылану; 

- Семинарларға дайындалу барысында қолда  бар ғылыми  әдебиетке  өз бетінше сын көзбен талдау 

жасай білу. 

 

 

4.1 Сабақ түрлері бойынша сағаттарды бөлу 

 

№ 

Тақырыптардың атаулары 

Сағат саны 

 Дәріс 

сағат 

саны 

Тәжір

ибе 

сағат 

саны 

ОЖ

СӨ

Ж 

СӨЖ 

1.

 

 

Кіріспе. Қазақстан адамзаттың ежелгі дәуірі кезінде 

 

1

 

1

 

 

4 

2.

 

 

Қазақстан территориясындағы тас ғасыры  

 

1

 

1

 

 

4 

3.

 

 

Қазақстан территориясындағы тас ғасыры мәдениеті 

1

 

1

 

 

4 

4.

 

 

Қола дәуіріндегі Қазақстан археологиялык есерткіштері

 

1

 

1

 

 

3 

5.

 

 

Қазақстан  территориясындағы  қола  дәуіріндегі  шаруа 

шылық түрлері

 

1

 

1

 

 

4 

6.

 

 

Қола дәуіріндегі көшпелілік пен мал шаруашылығы 

1

 

1

 

 

3 

7.

 

 

Қазақстан  территориясындағы  ерте  темір  дәуіріндегі 

тайпалар туралы деректер 

1

 

1

 

 

3 

8.

 

 

Қазақстан  территориясындағы  тайпалық  одақтар: 

сақтайпаларының 

орналасуы, 

құрамы, 

Сақтар 

патшалығы. 

1

 

1

 

 

4 

9.

 

 

Ежелгі Қазақстан териториясындағы Үйсін Ордасы 

1

 

1

 

 

4 

10.

 

 

 

Ежелгі Қазақстан териториясындағы қаңлылар Ордасы 

1

 

1

 

 

4 

11.

 

 

Ғұндардың шығу  тегі және ғұндар туралы деректер. 

Ғұн    патшалығының  саяси  тарихы,  шаруашылығы  мен 

мәдениеті. 

1

 

1

 

 

3 

12.

 

 

Қола дәуіріндегі Қазақстан  

Көшпелілік генезисі 

 

 

2

 

3 

13.

 

 

Үйсіндер, Ғұндар Қаңлылар туралы қытай деректері 

 

 

3 

 

14.

 

 

Ерте  темір  дәуіріндегі  тайпалық  одақтар:  Сақтар. 

Сарматтар. 

 

 

3 

 

15.

 

 

Қазақстан  территориясындағы  тайпалық  одақтар: 

Үйсіндер мен қаңлылар. Ғұндар 

 

 

3 

 

 

5 

16.

 

 

Қазақстан  жеріндегі  тас  дәуірі  археологиясы,  зерттелу 

тарихы. 

 

 

 

2 

17.

 

 

Қазақстан жеріндегі қола дәуір археологиясы. Андронов 

мәдениеті. Беғазы-Дәндібай мәдениеті. 

 

 

 

2

 

18.

 

 

Қазақстан  территориясындағы  ерте  темір  дәуіріндегі 

тайпалар. Бесшатыр қорғандары 

Есік  қорғаны  «Алтын  адам»  ескерткішінің  зерттелу 

тарихы 

 

 

 

 

2

 

19.

 

 

Савроматтардың археологиялық мәдениеті 

 

 

 

 

3 

20.

 

 

Көне үйсін, қаңғұй, ғұн  ескерткіштерінің зерттелуі. 

 

 

 

 

3 

21.

 

 

Ежелгі түркілер археологиясы 

 

 

 

3 

 

Барлығы:  15 

15 

15 

90 

 

 

6. Пәннің мазмұны 

Дәріс сабақтары 

1.Қазақстан территолриясындағы тас ғасыры. 2 сағат дәріс. 

1.

 

Тарихқа дейінгі адамның мәдениеті. 

2.

 

Ерте палеолит кезеңіндегі өнер мен діни танымның қалыптаса бастауы 

3.

 

Мезолит, неолит, энеолит дәуіріндегі тіл, таным, діни түсініктің дамуы. 

4.

 

Қазақстан территориясындағы палеолит, мезолит кезеңіндегі археоллогиялық ескерткіштер. 

5.

 

Қазақстан жеріндегі неолит және энеолит дәуіріндегі археологиялық мәдениеттер

.  

2.Қазақстан территориясындағы қола дәуірі. 2 сағат дәріс. 

1.

 

Егіншілік. Мал шаруашылығы. Аңшылық.  

2.

 

Көшу тәсілдері мен көлік түрлері.Мал табындарының құрамы. 

3.

 

Материалдық мәдениет.  

4.

 

Қоныстар мен тұрғын үйлер.  

5.

 

Андрондық мәдениет және Андрон мәдени бірлігі 

6.

 

Орталық Қазақстанның Беғазы-Дәндібай мәдениеті 

3.Қазақстан территориясындағы ерте темір дәуірі. 2 сағат дәріс. 

1.

 

Ертетемірдің дәуірнамасы мен сипаттамасы. 

2.

 

Ертетемір мәдениеттері 

3.

 

Ерте темір дәуіріндегі археологиялық мәдениеттері 

4.Қазақстан территориясындағы тайпалық одақтар. Сақтар. 2 сағат дәріс. 

1.

 

Сақтардың саяси тарихы.  

2.

 

Шаруашылығы мен қоғамы. 

3.

 

Сақтар туралы жазба деректер және археологиялық зерттеулер. 

4.

 

Ежелгі грек және парсы деректері. 

5. Қазақстан территориясындағы Ғұндар. 2 сағат дәріс. 

1.

 

Ғұндар туралы деректер. 

2.

 

Ғұн қоғамының дамуы.  

3.

 

Ғұн шаньюйі Мөде және Бұмын және Естеми, Үш елік қағандар 

4.

 

Ғұндардың кәсібі мен мәдениеті. 

5.

 

Ғұндардың шығу тегі және этникалық тарихы. 

 6. Қазақстан территориясындағы Үйсіндер.  2 сағат дәріс. 

1.

 

Үйсіндер мемлекетінің пайда болуы.  

2.

 

Үйсіндер және қаңлы тайпалары туралы жазба деректер. 

3.

 

Үйсіндер қоғамының  дамуы. Шаруашылығы мен мәдениеті. 

 

6 

4.

 

Үйсіндердің рухани мәдениеті мен діни нанымдары 

7. Қазақстан территориясындағы Қаңлы мемлекеті.  2 сағат дәріс. 

1.

 

Қаңлы мемлекетінің саяси тарихы. 

2.

 

Қаңалы тайпасы, қоғамдық құрылысы. 

3.

 

Қаңлы тайпаларының  материалдық және рухани мәдениеті. 

4.

 

Қаңлы мемлекетінің  шаруашылығы мен кәсібі. 

8. Қазақстан территориясындағы Сарматтар мемлекеті.  1 сағат дәріс. 

1.

 

Сарматтар мемлекетінің саяси тарихы.  

2.

 

Сарматтардың қоғамдық құрлысы. 

3.

 

Шаруашылығы, кәсібі. Мәдениеті 

 

Семинар тақырыптары: 

1. Кіріспе. Адамзат өркениетінің басталуы. 1 сағат семинар 

1.

 

«Тарихқа дейінгі» терминіне түсінік.Көне дәуір кезеңдері туралы пікірлер. 

2.

 

Адамзат  дамуының  үш  бағыты:  антропогенез,  техногенез,  социогенез  және  рухани 

мәдениеттің дамуы. 

3.

 

Адамдардың шығу тегі мәселесі және әр кезең адамдарына сипаттама  

4.

 

Антропогенездегі жаңа ашылулар және қазіргі көзқарастар. 

2.  Қазақстан территориясындағы тас ғасыры. 2 сағат семинар 

1.

 

Техногенез немесе еңбек құралдарын дайындау техникасының дамуы 

2.

 

Археологиялық кезеңдерге бөлу: палеолит, мезолит, неолит, энеолит. 

3.

 

Ерте палеолит кезеңіндегі өнер мен діни танымның қалыптаса бастауы.  

4.

 

Тасқа сурет салу өнері – петроглифтер.  

3. Қола дәуіріндегі Қазақстан. 2 сағат семинар 

1.

 

Қола ғасыры мәдениетінің таралу ауқымы және пайда болу мәселесі. 

2.

 

Қола ғасыры ескерткіштерінің хронологиясы мен кезеңдері.  

3.

 

Андронов мәдениеті.  

4.

 

Беғазы-Дәндібай мәдениеті.   

5.

 

Қазақстан территориясындағы қола дәуіріндегі шаруашылық түрлері 

4.  Қазақстан  территориясындағы  ерте  темір  дәуіріндегі  тайпалар  туралы  деректер.  2  сағат 

семинар 

1.

 

Ерте темір дәуіріндегі археологиялық мәдениеттер 

2.

 

Сақ дәуірі археологиялық есккерткіштерінің хронологиясы мен кезеңдері. 

3.

 

Сақ  тайпаларының  қоныстануы  туралы  антикалық  жазба  деректер  мен  көне  парсы  сына 

жазбаларын дағы мәліметтер.  

4.

 

Ежелгі грек және парсы деректері. 

5. Қазақстан территориясындағы тайпалық одақтар: сақ тайпаларының орналасуы, құрамы, 

Сақтар патшалығы. 2 сағат семинар 

1.

 

Сақтар. Массагеттер. Савроматтар мен Сарматтар. 

 

2.

 

Сақ тайпаларының саяси тарихы. Қоғамдық құрылысы. 

3.

 

«Скифтік-сібірлік аң стилі»- декоративті-қолданбалы өнері: шығу тегі және семанти касы.  

4.

 

Арал-Каспий дараларындағы көшпелілердің антропоморфты монументалды өнері. 

6. Ежелгі Қазақстан териториясындағы Үйсін Ордасы. 2 сағат семинар 

1.

 

Үйсіндердің шығу тегі.  

2.

 

Үйсіндер туралы қытай жазба деректерінің мәліметтері.  

3.

 

Археологиялық зерттеулердің мәліметтері.  

4.

 

Үйсіндердің этникалық және тілдік құрылымы мәселелері. 

5.

 

Жетісу мен Тян-Шаньдағы үйсіндердің этносаяси бірлестіктері.  

7. Ежелгі Қазақстан териториясындағы қаңлылар.Кангюй Ордасы. 2 сағат семинар 

1.

 

Қаңлылар.Қаңлы (Кангюй) Ордасы жайлы қытай деректерінің мәліметтері.  

 

2.

 

Қаңлылардың шығу тегі және этникалық тарихы.  

 

7 

3.

 

Б.з.д.  II  ғ.-  б.з.  V  ғасырдың  бірінші  ширегіндегі  қаңлыларды  территориясы  мен  көші-қон 

жерлері 

4.

 

Қоғамдық құрылысы.  

5.

 

Материалдық және рухани мәдениеті. 

8. Ғұндардың  

шығу    тегі  және  ғұндар  туралы  деректер.  Ғұндардың(сюннулардың) 

көшпелі империясы. 2 сағат семинар  

1.

 

Ғүндардың   шығу  тегі және ғұндар туралы деректер  

2.

 

Сюнну туралы қытай деректеріндегі мәліметтер.  

3.

 

Ғұн империясының саяси тарихы. .«Халықтардың ұлы қоныс аударуы».  

 

4.

 

Қазақстан жеріндегі ғұндар (сюннулар) миграциясының кезеңдері.    

 

5.

 

Қоғамдық құрылысы мен меншік қатынастары.Әскери-патестарлық жүйе. 

 

 Пәні бойынша ОЖСӨЖ тапсырмаларды орындау және  тапсыру кесетесі  

 

№ 

Тапсырма тақыры   тапсырма 

Әдебиеттер  

Бақылау 

түрі 

Орынд 

мерзімі 

Макб

алл 

1 

І – Модуль. 

Қазақстанның көне 

тарихы. Қазақстан 

адамзатының ежелгі 

дәуірі кезеңінде. 

Қазақстан 

территориясындағы 

тас ғасыры. 

Қазақстан 

моңғол 

империясы 

 

және 

Шыңғысхан 

ұрпақтарының 

ұлыстары  құрамында 

талдау жасау 

Бромлей 

Ю.В 

Очереки  теории 

этноса. М., 1983 

Гумелев 

Л. 

Этносфера 

истории  людей 

истории 

приподы. 

 

Пікір 

талас 

2-апта  

3 

2 

Қазақстан  жеріндегі 

қола ғасыры (б.з.б ІІ-

І мың жылдық). 

Моңғолдардың 

Қазақстан  мен  Орта 

Азияны  жаулап  алу 

саясаты 

туралы 

салыстырмалы  талдау 

жасау 

Байпаков 

К. 

Средневеровые 

города 

на 

Великом 

Шелковым пути 

А., 1990  

Дөңгелек 

стол 

4-апта  

3

 

3 

Қазақстан 

территориясындағы 

ерте 

темір 

дәуіріндегі тайпалар. 

Бесшатыр 

қорғандары 

Есік қорғаны 

Есік алтын адамы 

 

Қазақстан 

Алтын 

Орданың 

құрамына 

енуі  туралы  сараптама 

жасау. 

Гумелев 

Л. 

Древние  тюрки 

М., 1998  

Аманжолов  К., 

Рахметов 

Қ. 

Түркі 

халықтарының 

тарихы А., 1994 

Баяндама   6-апта  

3

 

4 

Қазақстан 

территориясындағы 

ерте  ортағасырлық 

мемлекеттер. 

Оңтүстік 

және 

Оңтүстік 

Шығыс 

Қазақстан 

Шағатай 

ұлысын 

құрылуын 

талдау, 

сараптама 

жасау.  

Акинжанова 

С.М. 

История 

культуры 

Казахстана.А., 

1996  

Байпаков 

К., 

Нұржанов 

А., 

Ұлы 

Жібек 

жолы 

және 

ортағасырлық 

Қазақстан.  А., 

1992. 

Коллокви

ум 

 

2-апта  

3

 

 

8 

5 

ІІ – Модуль. 

Қазақстан моңғол 

империясы  және 

Шыңғысхан 

ұрпақтарының 

ұлыстары 

құрамында. 

Моңғол жаулаулығы 

қарсаңындағы 

Қазақстан. 

ХІІІ-ХҮ ғғ. 

Қазақстанның рухани 

мәдениетіне тоқтала 

отырып,   

ХІІІ-ХҮ 

ғғ. 

Қазақстанның  рухани 

мәдениеті,соның 

ішінде дін мен өнердің 

дамуы  туралы  талдау 

жасау. 

Аспендияров  С. 

Қазақстан 

тарихының 

очректері. 

А., 

1994. 

Ахинжанов 

С.М.  Кипчаки  в 

истории 

средневекового 

Казахстана  А-

А., 1989. 

Абусеитова 

М.К.  Казахстан 

и 

ентральная 

Азия  в  ХҮ-

ХҮІІІ 

вв. 

А.,1998. 

 

Реферат  

3-апта  

3

 

6 

Моңғолдардың 

Қазақстан мен Орта 

Азияны жаулауы. 

 

 

Талдау жасау 

Қоңыратбаев Т., 

Қоңыратбаев  Ә, 

Көне  мәдениет 

жазбалары 

Библиогр

афиялық 

көрсеткіш 

3-апта  

3

 

 

 

Қазақстанның  орта  ғасырлар  тарихы  пәні  бойынша  СӨЖ  тапсырмаларды  орындау  және  

тапсыру кесетесі