Х а б а р ш ы с ы в е с т н и к государственного
жүктеу/скачать 7,62 Mb. Pdf көрінісі
|
| Часть видов в Боровском массиве связана с гранитными выходами - это споровые Asplenium
septentrionale, Gymnocarpium dryopteris, Polypodium vulgare, Woodsia ilvensis, Huperzia selago. К этой же группе относится можжевельник обыкновенный Juniperus communis, встречающийся у вершины Кокшетау и на гранитных выходах на склонах горы Жеке-Батыр. Немного степных видов - Koeleria cristata, Androsace septentrionalis, Artemisia dracunculus, Artemisia frigida, Galium verum. Довольно много сорняков -Artemisia absinthium, Descurainia sophia, Draba nemorosa, Erodium cicutarium, Erysimum cheiranthoides, Euphrasia pectinata, Fallopia convolvulus, Melandrium album, Chenopodium hybridum, Cirsium vulgare, Cynoglossum officinale. 3.Палеарктический. Группа палеарктических видов во флоре ГНПП «Бурабай» также многочисленна - 121 вид (18,8 %). Среди них много лесных мезофильных растений (Dactylis glomerata, Filipendula ulmaria, Geranium pratense, Lathyrus pratensis, Populus tremula, Serratula coronata, Vicia cracca). Значительно число луговых и лугово-лесных - Agrostis gigantea, Agrostis tenuis, Alopecurus pratensis, Anemone sylvestris, Calamagrostis epigeios, Carum carvi, Elytrigia repens, Poa angustifolia, Rumex confertus, Stellaria graminea, Thalictrum simplex, Veronica longifolia. Есть виды, предпочитающие переувлаженные местообитания - Carex lasiocarpa, Cicuta virosa, Galium uliginosum, Lycopus europaeus, Ranunculus lingua. Много рудеральных видов - Carduus crispus, Chelidonium majus, Chenopodium polyspermum, Ch. urbicum, Cirsium setosum. Среди водных растений следует отметить такие виды как Ceratophyllum demersum, Elatine alsinastrum, Nuphar lutea, N. pumila, Persicaria amphibia. 4.Южнопалеарктический. Большинство видов в этой группе являются степными и лугово- степными (Galium ruthenicum, Iris humilis, Otites wolgensis, Oxytropis pilosa, Potentilla nudicaulis, Scorzonera austriaca, S. purpurea, Thymus marschallianus, Veronica incana). Часть видов характерна для сосновых лесов (Viola arenaria, Aster alpinus, Hieracium virosum, Juniperus sabina, Trommsdorffia maculata). Выделяется группа видов, обитающих на сырых солонцеватых лугах по берегам озер - Artemisia laciniata, Astragalus sulcatus, Geranium collinum, Plantago cornuti. 5.Восточно-палеарктический. Преобладают мезофитные и ксеромезофитные виды различной ценотической приуроченности. Часть видов характерна для степных и петрофитных сообществ (Dianthus versicolor, Gypsophila paniculata, Orostachys spinosa, Achillea asiatica, Chamaerhodos erecta, Vincetoxicum sibiricum, Carex pediformis, Castilleja pallida, Thesium refractum, Galatella macrosciadia). Такие виды, как Iris lactea и Carex songorica, растут на солонцеватых почвах по берегам озер. В сосновых и сосново-березовых лесах встречаются Iris ruthenica, Silene repens. Есть во флоре и сорные виды - Artemisia sieversiana, Leptopyrum fumarioides, Salsola collina. 6.Западнопалеарктический. К довольно многочисленной группе лесных и лугово-лесных растений относятся некоторые древесные и кустарниковые виды - Alnus glutinosa, Frangula alnus, Rhamnus cathartica, Salix cinerea, Viburnum opulus, Betula pendula, многолетние травянистые - Adenophora liliifolia, Solidago virgaurea, Succisa pratensis, Tephroseris integrifolia, Veronica spicata, Calamagrostis canescens, Artemisia pontica, Lysimachia vulgaris. Для степных сообществ характерны Achillea nobilis, Arabidopsis thaliana, Astragalus onobrychis, Erysimum canescens, Fragaria viridis, Helictotrichon desertorum, Pilosella echioides, Potentilla canescens, Stipa pennata, Verbascum phoeniceum. Много рудеральных видов -Artemisia absinthium, Atriplex tatarica, Cirsium incanum, Cynoglossum officinale, Lepidium ruderale, Lithospermum officinale, Melilotus officinalis. Среди водных растений следует отметить такие виды как Ceratophyllum submersum, Elatine hydropiper из прибрежно-водных растений Carex acutiformis, C. riparia, Oenanthe aquatica. 7.Евросибирский. Видов с таким типом ареала во флоре ГНПП «Бурабай» - 68 (10,5 %). Преобладают мезофильные лесные и лугово-лесные растения - Angelica palustris, Asparagus officinalis, Chaerophyllum prescottii, Polemonium caeruleum, Ribes nigrum, Rosa majalis, Salix pentandra, Salix rosmarinifolia, Silene nutans, Carex vesicaria, Cenolophium denudatum, Heracleum sibiricum, Sedum telephium. Небольшое число видов степных сообществ - Berteroa incana, Camelina microcarpa, 203 Campanula sibirica, Carex praecox, Otites baschkirorum, Ranunculus polyrhizos. Некоторые виды харак- терны для болот и заболоченных берегов - Dactylorhiza cruenta, D. fuchsii, D. russowii. 8.Общесредиземный. Таких видов во флоре ГНПП «Бурабай» немного, и представлены они галофитными (Limonium gmelinii, Saussurea salsa, Scorzonera parviflora, Carex melanostachya) и степными видами (Salvia stepposa, Echinops ritro, Lepidium affine, Scorzonera crispa, Kochia prostrata). 9.Западносредиземный. Во флоре всего 7 (1,1 %) видов. Среди них галофильные Frankenia hirsuta, Plantago maritima, степные Alyssum tortuosum, Stipa capillata, Valeriana tuberosa и рудеральные Artemisia scoparia и Fumaria officinalis. 10.Восточносредиземный. Виды этой группы в изучаемой флоре также немногочисленны - 8 (1,2 %). Среди них галофильнолуговые Hordeum brevisubulatum, Leymus paboanus, Glycyrrhiza uralensis, Psathyrostachys juncea, а также некоторые степные виды - Poa stepposa, Potentilla approximata. 11.Центральносредиземный. Представлен во флоре ГНПП «Бурабай» одним видом – Allium hymenorhizum, встречающимся в заболоченных березовых лесах на территории парка. 12.Панноно-причерноморско-казахстанский. В подавляющем большинстве это степные виды Spiraea crenata, Plantago urvillei, Euphorbia virgatа, Adonis wolgensis, Carex supina, Ephedra distachya, Eryngium planum, Onobrychis arenaria, Cerasus fruticosa. 13.Причерноморско-казахстанский. Во флоре Боровского массива таких видов 18 (2,8 %). Большей частью это степные растения - Galatella biflora, Pedicularis dasystachys, Plantago maxima, Jurinea multiflora, Scorzonera stricta, Festuca valesiaca, Pilosella asiatica. Limonium caspium растет на засоленных почвах, Fritillaria meleagroides - на солонцеватых лугах. 14.Причерноморско-центральноказахстанский. Такой вид во флоре национального парка только один - Scorzonera hispanica, обитающая на каменистых степных склонах горы Кокшетау. 15.Восточнопричерноморско-казахстанский. Во флоре Боровского массива это степные виды Galatella angustissima, Onosma simplicissima, Stipa zalesskii, Allium globosum. 16.Заволжско-казахстанский. Это типичные степные и петрофитно-степные растения (Centaurea sibirica, Tulipa patens, Seseli ledebourii, Dianthus acicularis, Eremogone koriniana, Pedicularis physocalyx, Scabiosa isetensis, Galatella divaricata). 17.Заволжско-центральноказахстанский. Таких видов в исследуемой флоре немного. Это Euphorbia subcordata, Lappula stricta, Salix caspica, Thymus stepposus. 18.Казахстанский. Такой тип ареала во флоре Боровского массива имеют 9 видов (1,2 %). Это степные Seseli strictum, Lappula tenuis, Scorzonera pubescens, Linaria altaica, Iris glaucescens, Euphorbia microcarpa, Gentiana fetisowii, Dianthus ramosissimus, Thymus asiaticus. 19.Эндемичный - кокчетавский тип ареала имеет только Clausia robusta. 20.Восточноказахстанский. Такой тип ареала имеет только один вид - Peucedanum morisonii. 21.Причерноморско-казахстанско-монгольский. Во флоре ГНПП «Бурабай» таких видов только 4 - это Cirsium esculentum, Allium lineare, Androsace maxima, Atraphaxis frutescens. 22.Восточнопричерноморско-казахстанско-монгольский. Это малочисленная группа - Polygala hybridа, Saussurea amara, Cleistogenes squarrosa, Silene sibirica. 23.Заволжско-казахстанско-монгольский. Таких видов в нашей флоре 21 (3,3 %). В основном это степные растения (Alyssum lenense, Pulsatilla flavescens, Serratula cardunculus, Artemisia sericea, Clausia aprica, Goniolimon speciosum), есть и мезофильные луговые (Iris halophila, Gentiana riparia, Primula longiscapa, Pedicularis karoi). 24.Центральноказахстанско-монгольский. Таких видов 6 (0,9 %) - Oxytropis glabra, Vicia megalotropis, Oxytropis ampullata, Artemisia commutata, Sedum hybridum, Ziziphora clinopodioides. 25.Казахстанско-северотуранский. Данный тип ареала имеет только Artemisia nitrosa. 26.Казахстанско-центральноазиатский. Такой тип ареала имеют степные кустарники Ribes saxatile, Rosa laxa, Grossularia acicularis, Crataegus altaica, петрофильно-степные Allium pallasii, Potentilla virgata, галофильные Kalidium foliatum, Nitraria sibirica. 27.Казахстанско-турано-среднеазиатский. Таких видов во флоре национального парка немного. Это степные Spiraea hypericifolia, Dracocephalum thymiflorum, Phlomoides agraria, Elisanthe viscosa, прибрежно-водные Sium sisaroideum, Carex enervis, и вид, встречающийся по солонцеватым берегам озер, - Carex diluta. 28.Казахстанско-среднеазиатский. Такой вид во флоре ГНПП «Бурабай» только один - Stellaria brachypetala, встречающийся в степных сообществах по гранитным выходам. 204 29.Казахстанско-южносибирский - виды, распространенные на территории южных районов Сибири, заходящие в северную часть Казахского мелкосопочника (Geranium bifolium, Ligularia sibirica, Veronica krylovii). Во флоре ГНПП «Бурабай» значительная доля видов (300 - 46,6 %) имеет протяженные ареалы - космополитный, голарктический, палеарктический. Наиболее крупными по числу видов являются голарктический - 145 видов (22,5 %), палеарктический - 121 вид (18,8 %) типы. К числу ведущих типов ареалов относятся западнопалеарктический - 78 видов (12,1 %) и евросибирский - 68 (10,5 %). Доля видов, распространенных в пределах Причерноморско-Казахстанской подобласти, невелика - 63 (7,6 %). Большей частью это степные виды -Stipa zalesskii, Adonis wolgensis, а также виды, обитающие на солончаках (Artemisia schrenkiana). Примерно столько же видов (53 - 8,0 %), имеющих распространение от Волги до восточной границы Центрально-Азиатской степной подобласти. Это также в основном степные и обитающие на засоленных местообитаниях виды. Очень небольшой оказалась группа видов, распространенных на территории Заволжско-Казахстанской провинции - 11 (1,6 %). Небольшая, но интересная группа видов связана в своем распространении с пустынями Турана и отчасти с горами Средней Азии - 8 видов (1,2 %). Еще одна группа видов имеет сибирский тип ареала (казахстано-южносибирский). Незначительно участие во флоре эндемичных видов. В целом количество видов, распространенных в гумидных областях (472 вида, или 73,0 %), превышает число видов, свойственных аридным областям (172 вида, или 27,0 %). Гумидные элементы флоры в растительном покрове Боровского массива обычно занимают экологические позиции, связанные с особыми, дополнительно увлажненными местообитаниями, и образуют сообщества сосновых и мелколиственных лесов, лугов, комплексы прибрежноводной растительности и болотные ценокомплексы. Аридные элементы флоры принимают участие в формировании степей, петрофитных сообществ на гранитных выходах, а также формируют растительный покров солонцов, солончаков. Таким образом, во флоре ГНПП «Бурабай» преобладают широкоареальные голарктические виды при значительном участии евросибирских и видов, распространенных в Евроазиатской степной области. Литература 1. Ареалы растений флоры СССР/под ред. А.И. Толмачева. – Л.: ЛГУ, 1965. – С. 324 [текст] 2. Карамышева, З.В. Ботаническая география степной части Центрального Казахстана/ З.В. 3. Флора Казахстана Т. 1-9/под ред. Н.В. Павлова. – Алма-Ата: АН КазССР, 1956-1966. [текст] 4. Флора СССР Т. 1-30/под ред. В.Л.Комарова – Л.; М.: АН СССР, 1934-1964. [текст] «БУРАБАЙ» ТАБИҒИ ПАРКІНДЕГІ ФЛОРАСЫНА ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ТАЛДАУ Г.Ж.Сұлтанғазина Мақалада «Бурабай» мемлекеттік ұлттық табиғи паркіндегі флорасының зерттеу нәтижелері келтірілген. Түтікті өсімдіктер флорасының географиялық талдау қарастырылады. Материалдар (2010-2014 жж.) далалық зерттеулер нәтижесінде алынған, әдеби мәліметтер ескерілді. GEOGRAPHICAL ANALYSIS OF FLORA OF THE NATURAL PARK "BURABAY" G. J.Sultangazina This article includes the research results of flora of the state national natural park «Burabay». The geographical analysis of vascular plants flora are considered. Materials are received as a result of field researches (2010-2014), the literary data is taken into consideration. 205 УДК 635.63 А.Т. Биманбаева, С.М. Сейлгазина, Г.Н. Садықова Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті ҚИЯР СОРТТАРЫН ЖЫЛЫЖАЙДА ӨСІРУ Аннотация: Қияр көкөнісі жарық, ылғалды және жылы жерлерде жақсы өседі.Қияр сорттарын бір жерде бір уақытта өсірседе зозуля және три танкиста сорттары вегетациялық өсу ерекшелігіне байланысты әр түрлі болып келетіндігі байқалды. Түйін сөздер: сорт, жеміс, көшет, температура , гүл, жапырақ, тұқымдас, арамшөп, жылыжай. Қияр-асқабақ тұқымдасына жататын бір жылдық көкөніс дақылы. Жарық, ылғалды және жылы жерлерде жақсы өседі. Суыққа төзімсіз. Сабағы жатаған не өрмелегіш, бес қырлы, ұзындығы 1,5 м-дей. Жапырағы кезектесіп орналасқан, ұзын сағақты, түкті. Гүлі сары, дара жынысты. Жемісі- қияр. Қиярды үзіп алысымен де, кейін тұздалған күйінде де жеуге болады.Құрамында 95-96% су, 4- 5% құрғақ зат, құрғақ зат құрамында 2-25% қант, 1%белок, 0,1% май, 0,7% клетчатка, С, В тобындағы витаминдер, каротин, органикалық қышқылдар, эфир майы бар. Қиярдың дұрыс күтімі топырағын қопсыту, арамшөптерін жұлу, жаңа өскен сабақтарын қыстыру және дұрыс суаруда. Ең алғаш топырақ қопсыту жұмыстарын топырақ бетінен сабақтары шыққан соң істей беруге болады. Кейіннен мұны әр 10 күн сайын қайталап тұрады. Қопсыту жұмыстарымен бірге арамшөптерін жұлған абзал. Бірақ тамыр сабағына абай болу керек. Қиярды бірқалыпты, мол суарады. Судың жетіспеушілігі қиярдың тез өсуіне кедергі болады. Қиярды кешке қарай, бойы күн астында тұрған сумен суғарған жөн. Бұл қиярдың тамырларының суып кетуіне жол бермейді. Жеміс піскен кезде әрбір 2 апта сайын минералды тыңайтқыштармен тыңайту керек. Көшет. Отырғызар кезде көшетте 3-4 шынайы жапырақ болу керек. Қысқы мезгілдерде бұндай көшетті өсіруге, жағдайға байланысты, 3-4 апта қажет болады. Дәндердің шығуы кезіндегі оңтайлы температура 26-28°С. Жарып шыққан соң, алғашқы 17 күнде тәуліктік орташа температура 23°С болу керек. Түнгі (21°С) және күндізгі (26°С) температура арасында айырмашылықты ұстану өте маңызды. Бұл өсімдіктердің генеративті дамуын қастамасыз етеді. Бірінші айналымға арналған көшетті өсіру кезінде қосымша жарықтату ұсынылады. Сеппе көшеттердің жеті үлесасты буындарының пайда болу кезінен қосымша жарықтандыруды (200-250 Вт/м²) пайдалану керек. Қосымша жарықтандыру 2-3 тәулік бойына үздіксіз жүргізіледі. Содан соң көшет тәулігіне 18 сағат 80-200 Вт/м² қуатымен қосымша жарықтандырылады. Ауаныңоңтайлыарақатынастыылғалдығы-шамамен 70 %. Өсіру шарттары. Жылыжайда көшетті отырғызғаннан соң ( 1-2 күн) күндізгі температура мен түнгі температура бірдей болу керек-22-23°С. Бірінші айналымды оңтайлы отырғызу қалыңдығы 1 м²-қа 1,4-1,6 өсімдік.Екі күннен соң түнгі температура 21°С, ал күндізгі 23°С (шуақты күндері 1- 2°Сжоғары). Өсімдік қысымнан (2 метр) 50 см-ге төмен болғанда түнгі температураны 19°С-ға дейін түсіреді, ал күндізгі 22-23°С. Өсімдік жемістерге толған кезде (бірінші жинаудан бір апта бұрын) түнгі температураны 18°С-ға дейін түсіреді, ал күндізгіні -21°С-ға дейін. Көшетті отырғызар кезде субстрат температурасы 24-25°С болу керек, бір аптадан соң оны 21-22°С-ға төмендетуге болады. Таңертең ауаның оңтайлы ылғалдығы 75-80% , және 14:00-денсоң 80% болу керек. Ешқандай жағдайда да салыстырмалы ылғалдықтың 100 % -ға дейін көтерілуіне және конденсаттың пайда болуына жол бермеу керек, себебі ол аурудың таралуына алып келеді. Ылғалдықты төмендету үшін жылыжайдағы ауаны күн шыққанға дейін көтеріп, мүмкіндігінше жылыжайды желдету керек. Ұзынжемісті қиярларды минералдық мақтада өсіру кезінде ерітінді концетрациясын, шуақты күндері субстраттан сығылған сұйықтықтың электрөткізгіштігі 2,0-3,0 мСм/см, бұлтты күндері 3,0- 4,0 мСм/см болатындай етіп саралау керек. рН-ты 5,5-6,0 шамасында ұстап тұруға тырысу қажет. Минералдық мақтада өсіруге арналған сеппе көшеттерді минералдық мақтада өсіру орынды. Егу алдында субстрат, электрөткізгіштігі 1,5-2,5 мСм/см тең ерітіндімен суарылады. Көшетті өсіру соңында құйатын ерітінді концентрациясын кішкене көтеру керек(3,0 мСм/см дейін). Текшелерде электрөткізгіштікті 3,5 мСм/см -ден асырмаған жөн. Суару суының рН-ы 5-6 болу керек. 206 Зозуля: Тез піседі, жемісін өскін пайда болғаннан 46-48 күн өткен соң береді. Партенокарпты гибриді, көк түйіні цилиндр пішіндес. Сәл бұдырлы, көлденең қиығы домалақ үшқырлы, орташа массасы 156-250 г. Қиярдың ұзындығы 14-22 см. Жемісін бір мезгілде байлайды, өнімділігі және дәмдік сапасы жоғары. Көктемдік жылыжайларға ұсынылады. Ерекшелігі: Қиярдың ұзындығы 14-22 см. Три танкиста: Тез піседі, жемісін өскін пайда болғаннан 40-43 күн өткен соң береді. Партенокарпты гибриді, көк түйіні цилиндр пішіндес. орташа массасы 90-110г. Қиярдың ұзындығы 10-12 см ,диаметрі 3.1-3.4. Жемісін бір мезгілде байлайды, өнімділігі және дәмдік сапасы жоғары. Вирустық ауруларға төзімді, соның ішінде мозайка және тамыр шірігі. Ерекшелігі: Қиярдың ұзындығы 10-12 см.Бір сабағында шоғырланып үш түйнек түзеді. Қалыптасуы. Өсімдікті қалыптастырудың шатырлы жүйесін жиірек пайдаланады. Ең ерте сатысында, өсімдіктің жоғарысындағы 2 соңғысын санамағанда, жандарындағы барлық өркендерін алып тастайды. Жерден 0,8-1,0 метр биіктігі деңгейіне дейін басқы сабағында жемісті қалыптастыруға болмайды. Өсімдік шпалерден 15 см-ге өсіп кеткенде өсу нүктесі алынып тасталады және өсімдік шпалерге бекітіледі. Шпалер астында қалыптасқан екі жанындағы өркені үстіне лақтырылады. 60-80 см өркендері будандастырылады, және жаңа өркендер дамиды. Осы мезгілден бастап барлық жаңадан дамып келе жатқан жандарындағы өркендері, шамамен 6-жапырақтан соң будандастырылуы керек( кесте 1). Кесте 1 Қияр өсімдігінің өсіру уақыты Қияр сорттары Жылы жайға көшеттерді көшіру Три танкиста Зузуля 19.11.2014 13 тұқымды егілді 11 тұқымды егілді 28.12.2014 Ағашқы жапырақ Алғашқы жапырақ 03.12.2014 3 өскін, 1 см 5 өсікін, 1,5 см 19.12.2014 05.01.2014 207 16.01.2014 жыл Жылыжайдың мөлдектеріне отырғызу Қорытынды: қорыта келгенде қияр сорттарын жылыжайда өсіріп, салыстырмалы көрсеткіштерін анықтау үшін бақылау жүргізілді. Қияр сорттарын бір жерде бір уақытты өсірседе, зозуля және три танкиста сорттары вегетациялық өсу ерекшелігіне байланысты әр түрлі болып келді. Зозуля сортты вегетациялық өсу кезеңі жағынан екі аптаға кешікті. Зозуля сортты гүлдеп, түйін түзе бастағанда, тританкист сортты жеміс беріп, 5 см түйін түзді.Тританкиста сорты жемісін бір мезгілде байлайды, өнімділігі және дәмдік сапасы жоғары. Вирустық ауруларға төзімді, соның ішінде мозайка және тамыр шірігіне.Қиярдың ұзындығы 10-12 см.Бір сабағында шоғырланып үш түйнек түзеді. Әдебиеттер 1 Щепетков Н.Г., Ысқақов М.А. Жеміс- көкөніс шаруашылығы. –Алматы «Дәуір», 2011.-536 бет. 2 Абдырахманұлы О. Өсімдіктер систематикасы. 3 басылым – Астана : Фолиант, 2012.- 528бет. 3 Власова Наталья ., Огурцы и многие другие ваши любимцы. Москва: Эксмо 2012.-46, [1] б,(dvs.rsl.ru) ВЫРАЩИВАНИЕ СОРТОВ ОГУРЦА В УСЛОВИЯХ ТЕПЛИЦЫ Биманбаева А.Т.Сейлгазина С. М., Садыкова. Г.Н. Огурцы - свето и теплолюбивые растения. Наблюдалось, что несмотря на выращивание сортов огурца Зозуля и Три танкиста в теплице в одно время, их вегетационные периоды оказались разными. GROWING OF SORTS OF CUCUMBER IN THE CONDITIONS OF HOTHOUSE жүктеу/скачать 7,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|