«БУРАБАЙ» АҒАШ-БҰТАЛЫ ФЛОРАСЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ
Е.Ю. Петрова, Г.Ж. Сұлтанғазина
Мақалада «Бурабай» мемлекеттік ұлттық табиғи паркіндегі дендрофлораны зерттеу
нәтижелері келтірілген. Ағаш-бұталы флорасының тіршілік және эстетикалық жағдайына
талдау қарастырылады. Парктың арборифлорасының жүйелік құрылымы және құрамы туралы
мәліметтер келтіріледі. Материалдар далалық зерттеулер (2010-2014 жж.) нәтижесінде
алынған, әдеби мәліметтер ескерілді.
181
УДК 619:616.995
С.М. Тугамбаева
Государственный университет имени Шакарима г. Семей
ВИДЫ ЭЙМЕРИЙ И ГЕЛЬМИНТОВ ПАРАЗИТИРУЮЩИХ В ПИЩЕВАРИТЕЛЬНОМ
ТРАКТЕ ОВЕЦ
Аннотация: Выявлены различные ассоциативные инвазии у овец в районах прилегающих к
бывшему семипалатинскому ядерному полигону. В кишечнике больных ассоциативной инвазией овец
отмечаются значительные патоморфологические изменения.
Ключевые слова: инвазии, паразитоценоз, эймериозы, мониезиозы, ооцисты,интрикаты,
гематоксилин-эозин.
Изучение паразитоценозов приобретают важное значение для понимания общей патологии,
правильной диагностики и разработки научно обоснованных лечебно-профилактических
мероприятий.
Наибольший теоретический и практический интерес представляет изучение паразитоценозов
желудочно-кишечного тракта овец, который заселен различными видами гельминтов [1,2,3].
В овцеводческих хозяйствах Восточно-Казахстанской области из инвазионных болезней часто
встречаются эймериозы и мониезиозы, которые являются компонентами паразитоценозов
называемых ассоциативными инвазиями у животных. У овец чаще формируется микропаразитоценоз
пищеварительного тракта. В Восточно- Казахстанской области до настоящего времени явления
паразитоценозов при ассоциации эймерий, интрикаты и нематод, стронгилят у овец не достаточно
изучены. В связи с этим в овцеводческих хозяйствах 3 районов Аксуатский, Бородулихинский (зоны
минимального радиационного заражения Семипалатинского ядерного полигона) и Жанасемейский
район (чрезвычайной зоны заражения) впервые нами изучалась микроструктура кишечника овец при
зараженности паразитоценозами
.
В целях определения видового состава гельминтов были проведены гельминтологические
исследования (по методу Дарлинга). Критериями отнесения ооцисты к тому или другому виду
являются морфологические признаки ооцист, сроки препатентного и патентного периодов, а также
сроки споруляции эймерий при определенных условиях внешней среды. Для изучения
патоморфологических изменений был взят патологический материал из разных отделов кишечника у
исследуемых животных. Материал фиксировали в 10% растворе формалина .Срезы готовили
толщиной 5-7 мкм на санном микротоме, окрашивали гематоксилин- эозином и по Ван-Гизону.
Проведенными исследованиями установлена зараженность эймериями и гельминтами овец
разного возраста. На востоке и северо-востоке Казахстана ассоциативная эймериозно-гельминтозная
инвазия встречается повсеместно. Экстенсивность инвазии при ассоциации эймерий и нематодир у
ягнят составляет 11±0,8 - 66±1,9 %, у молодняка- 4±0,4-56±1,9%, у овцематок-13±0,6-58±1,4%
соответственно при ассоциации эймерий и стронгилоидесов-16±1,3-39,5±3,3 %, 5±0,4-47±1,6 %,9±0,5-
26±0,6 % при ассоциации эймерий и мониезий- 15,5±1,3-54±4,5 %, 8±0,5-42±2 %,10±0,6-24±1,9 при
ассоциации эймерий и стронгилят 5±0,2-80±0,9 %, 20±0,9-71±2,7 %,33,5±2,4-78,5±1,7 %.
Эймерии и гельминты паразитируя в кишечнике создают сообщество- паразитоценоз
кишечника. Компонентами паразитоценоза при ассоциативной инвазии овец выявлены следующие
виды эймерий. (Рис 1.)
Таблица 1. Виды эймерий овец
№
Виды
Длина (мкм)
Ширина (мкм)
Индекс формы
1
Eimeria ninaekohliakimovi
28.3
20.2
1.40
2
Eimeria faurei
29.7
21.6
1.37
3
Eimeria arloingi
30.0
20.9
1.43
4
Eimeria farva
13.5
12.8
1.05
5
Eimeria intricata
45.0
30.4
1.48
182
Рис. 1,2 Различные виды эймерий и гельминтов у исследованных животных при
ассоциативной инвазии (х400).
В результате проведенных нами гистологических исследований установлено, что слизистая
оболочка у овец была покрыта слизью с примесью лейкоцитов и разрушенных эпителиальных клеток.
Ворсинки увеличены и несколько деформированы. В некоторых участках кишечника на верхушках
ворсинок эпителий слущен, строма ворсинок отечна, бокаловидные клетки расширены. Строма
слизистой оболочки набухшая, покрасневшая и обильно инфильтрирована лимфоидными клетками и
нейтрофильными лейкоцитами. Крупные и мелкие сосуды кишечных стенок, капилляры и венозные
синусы ворсинок кровенаполнены. (Рис 1). Следует отметить, что в стенке отдельных желез и
ворсинок некоторые эпителиальные клетки находятся в состоянии гидропической и слизистой
дистрофии (Рис.2).
Рис. 1. Гиперемия капилляров и венозных синусов, кровоизлияние в слизистой оболочке
кишечника (окраска гематоксилин-эозин, х400)
Рис. 2. Эпителиальные клетки в состоянии гидропичесой и слизистой дистрофии (окраска
гематоксилин-эозин, х400)
183
При ассоциативной эймериозно-гельминтозной инвазии овец высокое лечебное действие
оказывает панакур, нафтамон микрокапсулированный, цидектин в сочетании с химкокцидом-7 и
сульфамонометоксином в дозах: панакур 15 мг/кг, нафтамон микрокапсулированный 0,24 мг/кг по
АДВ внутрь, однократно; цидектин 0,5 мл на 1 голову подкожно однократно; химиокцид-7, 430 мг/кг;
сульфамонометоксин 50 мг/кг массы тела животного в течении двух пятидневных курсов с
интервалом 3 дня.
Таким образом, нашими исследованиями было установлено, что овцы заражаются эймериями,
мониезиями, трихоцефалами, стронгилоидами и стронгилятами желудочно-кишечного тракта,
которые образуют ассоциации, динамично изменяющиеся по сезонам года и с возрастом животных.
Литература
1. Муслимова Р.И. Изучение жизненного цикла кокцидии мелкого рогатого скота//1Х конференции
Украинского паразитологического общества.-Киев,1980.-Ч.З.-С.90-91
2.Петров Ю.П. Паразитоценозы и ассоциативные болезни сельскохозяйственных животных. Л.,1988.
С.174-178
3. Искаков М.М. «Эймериоз сельскохозяйственных животных» г.Семей, 2011. С- 220
ЭЙМЕРИЯ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ҚОЙЛАРДЫҢ ІШЕГІНДЕГІ ПАРАЗИТТІК
ГЕЛЬМИНТТЕР
С.М.Тугамбаева
Бұрынғы Семей ядролық полигоны аудандарында қойлардың түрлі ассоциативтік
инвазиялар табылды. Ассоциативтік инвазиямен ауырған қойлардың ішегінде
потоморфологиялық өзгерістер байқалады.
KIND EIMERITS AND HELMINTS OF METECIOUS IN DIGESTIVE TRACT SHEEP
S.M. Tugambaeva
The different associative are educed to the invasion for sheep in the districts of adherent to the
former семипалатинскому nuclear ground. In the bowels of patients the associative invasion of sheep is
mark considerable potomorfological changes.
УДК 595.7
С.С. Толеутаев, У. Каман
Павлодарский государственный университет им. С. Торайгырова
СОВРЕМЕННОЕ СОСТОЯНИЕ ИЗУЧЕННОСТИ КОРОТКОНАДКРЫЛЫХ
ЖУКОВ STAPHYLINIDAE (COLEOPTERA)
КАЗАХСТАНСКОГО АЛТАЯ
Аннотация: В статье приведены краткая история исследования коротконадкрылых жуков
staphylinidae (coleoptera) Казахстанского Алтая
Ключевые слова: коротконадкрылые жуки, копробионты, Казахстанский Алтай, почвенные
беспозвоночные, фаунистические исследования
Интересная и чрезвычайно разнообразная фауна Алтая обратила внимание исследователей с
давнего времени.
Около 90% всех видов и биомассы животных суши приходится на почвенный ярус,
основными обитателями которого являются беспозвоночные. Степень изученности почвенных
животных во всех природных зонах намного ниже, по сравнению с обитателями наземно-воздушной
среды.
Начало фаунистических исследований насекомых на Алтае связано с поездками в эту горную
страну энтомолога, естествоиспытателя широкого профиля, описав много новых видов жуков, и
184
положил тем самым начало строго научному изучению Алтайской энтомологической фауны.
Научные интересы Ф. Геблера [13] охватывали широкий круг вопросов, связанных с Алтаям:
география, ботаника, энтомология и т.д. Большой вклад внес в исследовании фауны насекомых
Алтая, с его именем связаны многие новые виды насекомых Алтая.
К настоящему времени в Казахстане выявлено более 15 тысяч видов насекомых, в их числе
около 1500 новых для науки. Описано более 100 новых для науки родов. В Казахстане значительно
хуже изучены свободноживущие беспозвоночные. Здесь преимущественно внимание уделяется
видам, имеющим хозяйственное значение. Многие таксономические группы насекомых на
территории Казахстана не были охвачены изучением (или отдельные группы изучались и изучаются
преимущественно зарубежными учеными). Это показывает актуальность исследования почвенных
беспозвоночных Казахстана, в том числе коротконадкрылых жуков staphylinidae (coleoptera).
До начала нашей работы специальные почвенно-зоологические исследования в
Казахстанском Алтае не проводились и, в связи с этим, почвенная мезофауна во всех работах не
рассматривалась в сфере вопросов почвенной зоологии.
Фаунистические исследования касались преимущественно насекомых. Остальные группы
мезопедобионтов рассматриваемых регионов до сих пор не были предметом специального изучения.
Вопросы экологии и биологии почвообитающих видов этих регионов в настоящее время мало
освещены в литературе или данные по ним совершенно отсутствуют.
Рассмотрим степень изученности коротконадкрылых жуков стафилинид, которые
использованы нами для характеристики животного населения почв Казахстанской части южного
Алтая и Саура.
Жесткокрылые или жуки (Coleoptera) составляют преобладающее большинство почвенной
фауны насекомых. Мировая фауна жесткокрылых насчитывает около 400 тыс. видов, что составляет
свыше 40 % всех ныне известных видов насекомых. Около 62 % всего видового богатства
жесткокрылых составляют представители 6 семейств: Curculionidae, Staphylinidae, Carabidae,
Scarabaeidae, Chrysomelidae, Elateridae. Личинки и куколки большинства видов этих жуков в течение
нескольких лет пребывают в почве. период их преимагинальной жизни, представленный почвенными
фазами, значительно больше, чем фазы имаго, не связанные с почвой. Многие виды жужелиц и
стафилинид в течение всей жизни связаны с почвой, на поверхности которой обитают их имаго,
проникают они и несколько глубже в подстилку или гумусовый слой.
Степень изученности жуков горных массивов Южного Алтая и Саура для разных семейств
различна и в большинстве случаев степень изученности определяется хозяйственным значением
видов того или иного семейства.
Фаунистические исследования жесткокрылых Центральной Азии и Казахстана начинаются со
второй половины XIX века. Первые сведения о жуках Алтая, Тарбагатая и Илийского Алатау связаны
с именем П.П. Семенов-Тянь-Шанского. В дальнейшем фаунистические исследования насекомых
проводили А.П. Федченко (1868-1871 гг.), Г.С. Карелин (1883), А.П. Семенов-Тянь-Шанский (1888;
1889), В.Ф. Ошанин (1876-1878), В.И. Робловский (1893-1895) и др..
Среди педобионтов большую биоценотическую роль играют коротконадкрылые жуки или
стафилиниды (Staphylinidae). Будучи в основном хищниками и составляя значительную часть
почвообитающих беспозвоночных, они имеют существенное значение в цепях питания, регулируя
численность многих, в том числе, вредных для лесного и сельского хозяйства видов животных.
Обычно они обитают в верхних слоях почвы, в подстилке под камнями и поваленными деревьями.
Многие виды являются копробионтами – обитают в навозе травоядных животных и, питаясь, там
уничтожают значительное количество личинок мух, навозников и др. беспозвоночных.
Данные о нахождении представителей этого семейства на Алтае появились в конце XIX века.
Более полные сведения о фауне стафилинид Алтая с подробным указанием на географическое
распространение видов имеются в каталоге Г.Г. Якобсона [12]. Фаунистическому составу и составу
копробионтных групп стафилинид Казахстанской части Алтая посвящены работы В.А. Кащеева [9] и
А.М. Псарева [11]. Для Южного Алтая В.А. Кащеев указывает 115 видов стафилинид, относящихся к
31 родам.
К видовому составу и экологическим особенностям стафилинид Юго-Западного и Южного
Алтая касались работы А.С. Бабенко [1-6] и наши некоторые работы [7,8]. Сведения по фауне,
экологии и распространению стафилинид Казахстана обобщены В.А. Кащеевым [10]. По его
рассмотрению в Казахстане обитают не менее 2500 видов этого семейства. Для Южного Алтая он
указывает 239 видов стафилинид, относящихся к 67 родам и 10 семействам.
185
Литература
1. Бабенко А.С. Жесткокрылые подсемейства Staphylininae из предгорий Западного Алтая. – Тр. биол.
ин–та СО АН СССР, 43: 1980. – С. 33–41.
2. Бабенко А.С. Коротконадкрылые жуки подсемейства Paederinae (Col., Staph.) предгорной части
Западного Алтая. – Фауна и экол. наземных членистоногих Сибири: 1981. – С. 21–26.
3. Бабенко А.С. Биотопическое размещение стафилинид (Col., Staph.) в предгорьях Западного Алтая.
– Ландшафт. экол. насек., Новосибирск: 1988. – С. 69–74.
4. Бабенко А. С. 1991. Экология стафилинид Кузнецкого Алатау, Томск, Изд-во Том. ун-та.
5. Бабенко А. С., Богатырева Л. А. 1981. Стафилиниды (Col., Staph.) – обитатели шляпочных грибов в
подтаежной зоне Западной Сибири - Труды ВЭО. 63: 1991. – С. 64-65.
6. Бабенко А.С., Бубнова Т.В. Видовой состав и распределение стафилинид (Col., Staph.) по
вертикально–поясным зонам и биотопам Западного Алтая. – Заметки по фауне и флоре Сибири,
Томск: 1984. – С. 63–66.
7. Буркитбаева У.Д., Каман У., Толеутаев С.С. Некоторые итоги изучения фаунистического состава
почвообитающих жесткокрылых (Coleoptera) в основных биотопах Казахстанского Алтая. – Вопросы
образования и науки теоретический и методический аспекты: матер. Междунар. науч.-практ. конф. –
Тамбов: ООО «Консалтинговая Компания Юком», 2014. – Ч.6. – С. 15-17
8. Буркитбаева У.Д., Кащеев В.А., Каман У., Толеутаев С.С Фауна и население стратобионтных
стафилинид (Coleoptera, Staphylinidae) перевала Бурхат юго-западный Алтай. – Матер. 16
Всероссийского Совещания по почвенной зоологии. Р-на-Дону, 2011. – С. 19-20
9. Кащеев В.А. Копробионтные стафилиниды (Col., Staph.) юго-западного Алтая. - Selevinia, : 1998-
99. – С. 55-60.
10. Кащеев В.А. Стафилиниды (Coleoptera, Staphylinidae) побережий горных водотоков Казахстана -
Изв. АН КазССР, сер. биол., №4. 1992. – С. 46-53.
11. Псарев А.М. Копрофильные Tachinus (Coleoptera, Staphylinidae) горного Алтая. – Вестник ТГПУ.
– Вып.3. - №93 – 2010. - С. 32-35
12. Якобсон Г.Г. Жуки России и Западной Европы. Петербург, изд–во Девриена: 1905-15. – С. 1–1024.
13. Gebler F. A. Verzeichniss der im Kolywano–Woskresenskischen Huttenbezirke Sud–West Sibiriens
beobachteten Kaefer mil Bemerkungen und Beschreibungen. – Nouv. Mem. Soc. Imp. Nat. Moscou, 21(2):
1848. – Р. 3–85.
ҚАЗАҚСТАН АЛТАЙЫНЫҢ ШОЛАҚҚАНАТТЫ ҚОҢЫЗДАРЫНЫҢ
STAPHYLINIDAE (COLEOPTERA) ЗЕРТТЕЛУІНІҢ ЗАМАНАУИ ЖАҒДАЙЫ
С.С. Төлеутаев, У. Қаман
Бұл жұмыста Қазақстан Алтайының шолаққанатты қоңыздарының staphylinidae
(coleoptera), ең алғашқы табиғат зерттеушілерінің жалпы топырақ фаунасының өкілдерін
зерттеген еңбектерінен бастап, қазіргі таңдағы нақты шолаққанатты қоңыздар бойынша
маманданған ғалымдардың Қазақстан Алтайының шолаққанатты қоңыздарының staphylinidae
(coleoptera), зерттелу жағдайы қарастырылған.
MODERN STATE OF STUDIED OF STAPHYLINIDAE (COLEOPTERA)
KAZAKHSTAN ALTAI
S.S. Toleutayev, U. Kaman
This article discusses іn hired examined the modern state of studied beetles of staphylinidae
(coleoptera) of Kazakhstan Altai from times of the first researchers of travellers that investigated all
representatives of pedofauna of Kazakhstan Altai generalized, to the scientists, by the being
representatives of present time that was exactly specialized on the beetles of staphylinidae (coleoptera).
186
ӘОЖ:543.26:66.013(574.25)(045)
Г.Е. Саспугаева, Г.С. Айдарханова, Н.Ж. Анапина
С.Сейфуллин атындағы Қазақ Агротехникалық университеті
ПАВЛОДАР МҰНАЙ-ХИМИЯ ЗАУЫТЫНЫҢ «САРЫМСАҚ» АҒЫНДЫ СУ
ЖИНАУЫШҚА ЛАҚТЫРЫЛАТЫН ЗИЯНДЫ ЗАТТАР КОНЦЕНТРАЦИЯСЫН БАҒАЛАУ
Аннотация: Бұл мақалада жер асты суларының сапасын бақылау кезінде мұнай өңдеу
кәсіпорындарына тән ластаушы заттар: сульфаттар, сульфидтер, хлоридтер, фенолдар,
нитраттар, нитриттер, фосфаттар, аммоний азоты концентрация мөлшерін анықтау арқылы
бағалау және олардың мөлшерін азайту жолдары қарастырылған.
Түйін сөздер: Павлодар мұнай-химия зауыты, ағынды су жинауыш, қоршаған орта,
шығарындылар, жер асты сулар.
Жұмыс мақсаты. Павлодар мұнай-химия зауыты «Сарымсақ» ағынды су жинауышқа
лақтырылатын зиянды заттар концентрациясын анықтау, олардың мөлшерін азайту жолдарын ұсыну.
Мұнай өңдеу зауыттары таза және айналмалы суды жоғары дәрежеде пайдаланатын өндіріс
орындарына жатады. Олар көбінесе әр түрлі мақсаттарда, соның ішінде адам қажеттіліктеріне
қолданылатын су қоймалар жанында орналасады. Ол мұнай өңдеу өндірісінің қалдықтарынан су
ресурстарын қорғауды ерекше өзекті мәселеге айналдырады [1].
Павлодар
мұнай-химия зауыты (ПМХЗ) – мұнай өңдеу кәсіпорны
1978
жылы іске қосылған.
Технологиясы
жағынан
Қазақстанда
ғана емес,
ТМД
елдеріндегі соңғы үлгімен жабдықталған
кәсіпорындардың бірі.
Зауыт
отандық нұсқа бойынша мұнай өндіреді, өңдеу тереңдігін 85%-ға дейін
қамтамасыз етеді, мұның өзі мұнай өнімдерін өндірушілердің әлемдік таңдаулы деңгейіне сай келеді.
Мұнай
өңдеудің жобалық қуаты бойынша зауыт еліміздегі аса ірі кәсіпорын болып табылады,
жылына 7,5 т мұнай өндіреді. Өнімінің негізгі түрлері: этилдендірілмеген бензиндер, А-76, АИ-80,
АИ-92, АИ-93, АИ-95, АИ-98, көліктер үшін жанармай, жазғы және қысқы дизельді отын, мазут М-
40, М-100, құрылыс, жол, төбелік битумдар, мұнай кокстары, техникалық көміртек
үшін
шикізат
,
сұйытылған газ
[2].
«ПМХЗ» ЖШС су құбыры және канализацияның келесі жүйелері қарастырылған.
Шаруашылық – ауыз су құбыры;
Техникалық судың құбыры;
Шаруашылық-фекалды канализация;
I және II –ші жүйенің өндірістік канализациясы;
Жергілікті дренаждық жүйе;
Өндіріс сызықты канализация;
Сумен қайтара қамту желісі.
Өндірістің шаруашылық – ауыз сумен қамтамасыз ету көздері № 0004.7.10.4/4215.06
09.12.2010 жылдан келімсім-шарт бойынша «Павлодар – Водоканал» ЖШС желілері болып
табылады.
Техникалық су - кәсіпорын цехтарында технологиялық жабдықтарын суытуға арналған сумен
қайтара қамту блогын қанықтыру үшін және өндірістік қажеттіліктерге берілген. Сумен қайтара
қамту блогы айналмалы суытылған суды үздіксіз беруге арналған.
Техникалық жабдықтарды суыту үшін вентиляторлық салқындатқышта жылынған суды
суытумен 3 бөлек сумен қайтара қамту жүйелері (I, II, II «А») бар.
I сумен қайтара қамту жүйесі түрлі қондырғыларды және орталық конденсатты станцияны
суытылған сумен қамтамасыз етеді. Ыстық су мұнай бөлшектеуіштерден алдын ала өтіп, № 2, 5, 6,
10, 11 вентиляторлық салқындатқышқа жіберіледі. Суытудан кейін су сорғыштар арқылы қайтадан
технологиялық процеске қайтады.
II сумен қайтара қамту жүйесі, сутегі өндіру қондырғысы, күкірт өндіру қондырғысы (КӨҚ),
авариялық – газды торап, аудандық және орталық конденсатты станцияларды суытылған сумен
қамтамасыз етеді, ыстық су № 4, 7, 9 вентиляторлық салқындатқышқа жіберіледі. Суытудан кейін су
сорғылар көмегімен қайтадан технологиялық процеске жіберіледі.
187
II «А» сумен қайтара қамту жүйесі әуе – компрессорлық станцияны, азот – көміртекті
станция, ЛК-6У қондырғыны суытылған сумен қамтамасыз етеді. Ыстық су № 1, 3, 8 вентиляторлық
салқындатқышқа жіберіледі. Суытудан кейін су сорғылар арқылы қайтадан технологиялық процеске
қайтады.
Қазіргі уақытта жұмысқа қосылған 6 вентиляторлық салқындатқыш бар. Сумен қайтара
жүйесін қанықтыру үшін жаңа техникалық су және кәсіпорынның тазалау құрылыстарынан
тазалаудан өткен I канализация жүйесінің суы бар.
Айналмалы су тұйық циклда қолданылады. 2010 жылы айналмалы судың шығыны 93814,5
мың м
3
.
«ПМХЗ» ЖШС аумағында зауыттан шығатын ағынды сулардың келесі түрлері пайда болады:
Шаруашылық – тұрмыстық;
Өндірістік;
Жауын шашынды;
Дренажды сулар.
Кәсіпорында 2 канализация жүйесі бар: I және II.
I канализация жүйесінде аса ластанбаған сулар жиналып тазаланады. Механикалық және
биологиялық тазалаудан кейін, пайдаланылған судың басым көлемі шығындарын толтыру үшін
сумен қайтара қамту жүйесіне және жартысы II канализация жүйесіне соңына дейін тазалануға
қайтарылады.
II канализация жүйесіне көбірек ластанған, пайдаланылған сулар жиналады және олар
қайтадан пайдаланылады. Тазалаудан кейін олар «Сарымсақ» ағынды су жинауышқа тасталынады.
«ПМХЗ» ЖШС пайдаланылған сулары механикалық, физикалық – химиялық және
биологиялық тазалаудың толық циклын өтеді де, «Сарымсақ» ағынды су жинауышқа жіберіледі. 2014
жылы «Сарымсақ» ағынды су жинауышқа пайдаланылған сулар 2055,683 мың м
3
көлемінде
жіберілді.
Жергілікті дренаждық жүйе (ЖДЖ) жобасын 2002 жылы «Концерн Ай-Су» ЖШС
құрастырған және 2004 жылдың желтоқсан айында пайдалануға жіберілді.
Зауыт аумағында ЖДЖ құрастыру қойма – тұндырғыштар орналасқан жерде жерасты
сулардың мұнай өнімдермен ластанумен және «ПМХЗ» ЖШС алаңында он екі жылдық кезең
бойынша жер астындағы сулар деңгейінің көтерілуі бақыланады.
Кәсіпорынның өндіріс алаңында гидрогеологиялық жағдайларға сәйкес 3 дренаждық жүйе
қолданылады.
1 жүйе зауыттың орталық бөлігінде сумен қайтара қамту алаңын есепке ала отырып
орналасқан. Жер астындағы суларды ұстап қалуға арналған.
2 дренажды жүйе кәсіпорынның авариялық қоймалар мен шламтұндырғыштар аумағында
орналасқан тазалау құрылыстарының алаңында құрылған.
3 дренажды жүйе жерасты сулардың мұнаймен ластануын шектеуге арналған. Ол
кәсіпорынның батыс шарбағын бойлай №53 скважина ауданында 280 – 300 м қашықтықта
орналасқан [3].
2014 жылы дренажды сулардың жалпы көлемі 580,3 мың м
3
құрады. Соның ішінде:
-
1 дренажды жүйе – 262,8 мың м
3
;
-
2 дренажды жүйе – 155,6 мың м
3
;
-
3 дренажды жүйе – 161,9 мың м
3
.
Достарыңызбен бөлісу: |