Өзін-өзі басқарудың қатысушылары дегеніміз кімдер талдаңыз. Өзін-өзі басқару Жергілікті билік органдарының өз құзыретіне жатқызылған мәселелерді өз бетінше шешуге Конституциямен немесе өзге мемлекеттік актілермен берілген құқығы;
Жергілікті билік органдарының өздеріне берілген өкілеттіліктерін жүзеге асыру бойынша қызметі;
Сайланбалылықтың демократия принциптеріне және басшылықтың сайлау негізіндегі ауыспалылығына сүйенетін мемлекеттік және қоғамдық ұйымдардың ағымдағы әкімшілдік, шаруашылық, кадр, т.б. мәселелерді шешу тәжірибесі.
Басқару үгымының мөнін ашып түсіндіру үшін оны келесі соған туыс үғым — өзін-өзі басқарумен салыстыру керек. Өзін- өзі басқару мен өзін-өзі реттеудің тек қоғамда ғана емес, биологиялық жүйелерде де орын алатыны белгілі. Ол сондай-ақ адамзат қолымен жасалған жасанды механизмдер мен машиналарға да тән.
Өзінің фундаменталды мағынасында өзін-өзі басқару жүйенің ®зі іске асыратын басқару түрінде көрінеді, яғни бұл екі үғым- ның арасындағы функционалды қырларында айырмашылық бол- майды: екі жағдайда да біз басқарумен жұмыс істейміз.
Бірақ сонымен бір мезгілде бұл ұғымдарды біріктіру дұрыс емее. Басқару туралы айтқанда, біз екі жай жүйенің — басқа- рушы мен басқарылушының бар екенін ескереміз. Басқарушы жақ адамдардың іс-әрекетін реттеуде анағұрлым белсенді жөне бастамашыл. Бұл жағдайда ол қоғамның немесе ұжымның өзінің өкілеттілігіне сүйенеді. Мұның соңғы жағдайында, биліктің көзі түрғысынан алғанда ол өзін-өзі басқарудың элементі түрінде көрінеді. Бірақ функционалды тұрғыда, яғни өрекеттің мазмү- ны бойынша, ол өзін-өзі басқарудың жай жүйесінен айрықша- ланады: өзін-өзі басқарудың өрбір қатардағы қатысушысы бас- қаруға тек ішінара қатысса, жекелеген функцияларды іске асыруға өзінің үлесін қосумен шектелсе, ал ол өзіне басқару- шы функциялардың үлкен көлемін алады. Әдетте өзін-өзі бас- қарудың қатысушылары ең алдымен басқарушылықпен емес, кәсіби қызметімен айналысады. Басқару олар үшін ең бастысы емес. Мысал үшін айтар болсақ, оқытушылар, шеберлер өзін- өзі басқарудың субъектілері болып табылады. Бірақ олардың негізгі жүмыстары — ғылыми-педагогикалық қызмет, оның өзінде де басым көпшілігінде аса маңызды шешімдер қабылдауға бай- ланысты жекелеген міндеттерді ғана өз мойындарына алады. Оқушылардың (студентердің) өзіндік басқаруына қатысушылар да оқу орнын басқаруға ішінара қатысады. Олардың басты жүмысы — оқу. Ал ректор мен оның басқарушылары үшін негізгі жүмыс — басқару. Өзін-өзі басқару үйымның өзінің еркі мен мүдделерін де қамтиды.
Қазіргі қоғамдағы өзін-өзі басқарудың ерекшеліктерінің бірі, оның нормативті-қүқықтық негізде іске асырылатындығымен, заңдармен және ережелермен, нүсқаулармен жөне қағидалар- мен реттелетіндігімен сипатталады.
