РЕЗЮМЕ  Решение вторых ограниченных задач для параболических уравнений с   изменяемым направлением

 
DELPHI-ДІҢ АНИМАЦИЯЛЫҚ МҤМКІНДІКТЕРІН ПАЙДАЛАНА 
ОТЫРЫП «ЖЫЛУЛЫҚ ПРОЦЕССТЕРДIҢ ҚАЙТЫМДЫЛЫҒЫ. 
 
Нуримов М.Б., Ержанов Н., Кожабаев С.Е. 
 
Энергияның  сақталу  заңы,  оның  мӛлшерiнiң  ӛзгермейтiндiгiн 
жариялағанымен,  бҧнда  қандай  энергетикалық  тҥрленулердiң  шын  мәнiнде 
мҥмкiн  болатындығын  кӛрсетпейдi.  Табиғаттағы  процесстердiң  барлығы  тек 
белгiлi  бiр  бағытта  ғана  ӛтедi.  Олар  ӛз  бетiнше  керi  бағытта  жҥзеге 
асырылмайды.Ӛз  бетiнше  тек  бiр  бағытта  ғана  ӛтетiн  процестердi 
қайтымсыз  процестер  деп  атайды;  керi  бағытта  олар  ӛздерiн  тек  қана 
күрделiрек процесстер тiзбегiнiң бiр звеносы ретiнде ғана кӛрсете алады.  
 
 
1-сурет 
2-сурет 
 
Термодинамиканың  екiншi  заңы.  Термодинамиканың  екiншi  заңы 
энергетикалық  тҥрленулердiң  бар  болу  мҥмкiндiгiнiң  бағытын  кӛрсетедi. 
Салқынырақ денеден ыстығырақ денеге жылуды тасымалдау, екi жүйеде де 
немесе қоршаған ортада бiр мезгiлде басқа ӛзгерiстер жасамайынша, мүмкiн 
емес.  
Жылу  двигателi.  Iс-әрекетi  жҧмыс  атқарушы  дененiң  механикалық 
энергиясын  iшкi  энергияға  тҥрлендiруге  негiзделген  двигательдер  жылу 
двигателдерi деп аталады (1, 2, 3 - суреттер).  

 
 
3-сурет 
4-сурет 
 
 
 
Кез-келген  дененiң  (қыздырғыштың)  iшкi  энергиясын,  қыздырғыштың 
жылуын  басқа  температурасы  тӛменiрек  денеге(тоңазтқышқа)  бергенде  ғана, 
яғни  тек  жылу  алмасу  процесi  кезiнде  ғана,  iшiнара  механикалық  энергияға 
айналдыруға болады.  
Ең  алғаш  рет  бҧл  мәселенi,  идеалды  жылу  машинасын  ойлап  тапқан 
француз ғалымы 
С.Карно
 зерттедi. Ондай машинаны қҧрастыру ҥшiн жоғарғы 
температурадағы  қыздырғыш,  мейлiнше  тӛмен  температурадағы  тоңазтқыш 
және  жҧмыс  атқарушы  дене  болуы  керек  (4  -  сурет).  Барлық  жылу 
машиналарындағы  жҧмыс  атқаратын  дене,  ӛзi  ҧлғайған  кезде  жҧмыс 
жасайтын,  газ  болып  табылады.  Тоңазтқыш  ретiнде  атмосфера,  не  болмаса 
конденсатор  деп  аталатын  салқындатуға  арналған  арнайы  қондырғылар 
алынады.  
Карно  циклi.  Жҧмыс  атқарушы  дене  қыздырғыштан  Q
Қ
  жылу  мӛлшерiн 
алады да, тоңазытқышқа Q
T
 жылу мӛлшерiн бередi, ал (Q
Қ
 - Q
T
) айырымын Aұ 
жҧмысқа  айналдырады.  Жҧмыс  атқарушы  дене  ҧлғайған  кезде  ӛзiнiң  барлық 
iшкi  энергиясын  жҧмыс  жасауға  берiп  жiбере  алмайды.  Жылудың  едәуiр 
бӛлiгi мiндеттi тҥрде жҧмысын атқарған газбен бiрге тоңазытқышқа берiледi. 
Iшкi энергияның бҧл бӛлiгi қайтарылмай, бiржола жоғалады.  
Карно  машинасындағы  жҧмыс  атқарушы  дене,  ӛз  кҥйiнiң  ӛзгеру  циклiн 
периодты  тҥрде  қайталап  тҧратын,  идеалды  газ  болып  табылады.  Бҧл  цикл 
Карно  циклi  деген  атақ  алды,  осыған  ҧқсас  процесстер  айналмалы  немесе 
циклдық процесстер деп аталады. 
 
 
5-сурет 

  
Карно  машинасында  ҥйкелiске  және  қоршаған  ортамен  жылу  алмасуға 
кеткен  энергиялардың  шығындары  ескерiлмейдi,  сондықтан  бҧл  машинаны 
Карноның идеалды жылу машинасы деп атайды (5 - сурет).  
Айналмалы процесс немесе цикл деп бiрнеше кҥйлер қкатарынан ӛтiп 
ӛзiнiң бастапқы кҥйiне қайтып келетiн жҥйе процесiн айтады.  
 
 
6-сурет 
7-сурет 
 
 
Егер айналмалы процесс сағат тiлi бойынша жҥретiн болса (6-сурет), онда 
жҧмыс оң болады және цикл- тура цикл деп аталады.  
Егер айналмалы процесс сағат тiлiне қарсы жҥретiн болса (7-сурет), онда 
жҧмыс терiс болады , ал цикл- керi цикл деп аталады.  
Жылу двигателiнiң пайдалы әсер коэффициентi (ПӘК)- η деп тура 
циклдық процесс кезiндегi жҧмыс атқарушы дененiң жасаған жҧмысы Aҧ-тың 
қыздырғыштан алынған жылу мӛлшерiне қатынасын айтады:  
(1)  
Барлық  двигательдердегi  жылудың  кейбiр  мӛлшерi  тоңазтқышқа 
берiлетiн болғандықтан, η<1.  
Жылу двигателiнiң ПӘК-i қыздырғыштың Т
1
 және тоңазтқыштың Т
2
 
температураларының айырымына тура пропорционал.  
Карноның идеалды жылу машинасының ПӘК –i мынадай мәнге ие:  
(2)  
Карно дәлелдеп бергенiндей, осы формуланың мәнi мынада: кез келген нақты 
жылу машинасының ПӘК-i, идеалды жылу машинасының ПӘК – iнен артық 
болмайды.  
Борланд дельфи программалау тілінде жасалған анимация 
procedure TForm1.BitBtn4Click(Sender: TObject); 
begin 
 
randomize; 
xx:=random(6)+1; 
x:=random(5)+1; 
form5.Label2.Caption :='жауабын'; 
   case x of 
  1:begin form4.Label3.Caption :='578149'; 
  form5.Label1.Caption :='Мен'; 

  form5.Image1.Visible :=true; 
  form5.Image2.Visible :=false; 
  form5.Image3.visible :=false; 
  form5.Image4.visible :=false; 
  form5.Image5.visible :=false; 
  end; 
  2:begin form4.Label3.Caption :='531649'; 
  form5.Label1.Caption :='Мен'; 
  form5.Image2.Visible :=true; 
  form5.Image1.Visible :=false; 
  form5.Image3.visible :=false; 
  form5.Image4.visible :=false; 
  form5.Image5.visible :=false; 
  end; 
  3:begin form4.Label3.Caption :='568594'; 
    form5.Label1.Caption :='Біз'; 
  form5.Image3.Visible :=true; 
  form5.Image2.Visible :=false; 
  form5.Image1.visible :=false; 
  form5.Image4.visible :=false; 
  form5.Image5.visible :=false; 
  end; 
  4:begin form4.Label3.Caption :='241459'; 
    form5.Label1.Caption :='Біз'; 
  form5.Image4.Visible :=true; 
  form5.Image2.Visible :=false; 
  form5.Image3.visible :=false; 
  form5.Image1.visible :=false; 
  form5.Image5.visible :=false; 
  end; 
  5:begin form4.Label3.Caption :='505050'; 
    form5.Label1.Caption :='Мен'; 
  form5.Image5.Visible :=true; 
  form5.Image2.Visible :=false; 
  form5.Image3.visible :=false; 
  form5.Image4.visible :=false; 
  form5.Image1.visible :=false; 
  end; 
   end; 
case xx of 
   1: begin 
   if  (x=3)  or  (x=4)  then        form5.Label3.Caption  :=''  else        form5.Label3.Caption 
:=''; 
   form5.Label4.Caption :=''; 
        form5.Label4.Visible :=true; 

   form5.DBText4.Visible :=false; 
   end; 
   2: begin 
//   table1.Active:=false; 
   form5.DBText4.DataSource:=DataSource1; 
   form5.DBText4.DataField :='jau4'; 
   if  (x=3)  or  (x=4)  then        form5.Label3.Caption  :=''  else        form5.Label3.Caption 
:=''; 
   form5.Label2.Visible :=false; 
  // table1.Active :=true; 
   form5.DBText4.Visible :=true; 
        form5.Label4.Visible :=false; 
   end; 
   else 
   begin 
   //table1.Active:=false; 
     form5.Label4.Visible :=false; 
   form5.DBText4.DataSource:=DataSource1; 
   form5.DBText4.DataField :='jau1'; 
 if  (x=3)  or  (x=4)  then        form5.Label3.Caption  :=  '  else        form5.Label3.Caption 
:='; 
   form5.Label2.Visible :=false; 
   form5.DBText4.Visible :=true; 
   //table1.Active :=true; 
   end; 
   end; //end case 
      form5.Label2.Visible :=true; 
form4.Timer1.Interval :=100; 
bitbtn4.Enabled :=false; 
form4.show; 
end; 
 
Резюме 
 
В  этой  статье  расматриваеться  использование  возможностей  анимации  Delphi 
при создании электронных книг на тему «Обратимость тепловых процессов. Прямые 
и  повторные  циклы.  Тепловой    двигатель.  Цикл  Карно.  Второй  закон 
термодинамики.» 
 
 
Summary 
 
This article rasmatrivaetsya utilization of Delphi animation when creating e-book on 
"The  reversibility  of  thermal  processes.  Direct  and  repeated  cycles.  Heat  engine.  Carnot 
cycle. The second law of thermodynamics. " 

 
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 
 
1.
 
Б.Кронгарт, В.Кем, Н.Қойшыбаев  ФИЗИКА 11 сынып  Жаратылыстану –  
математика бағыты Алматы «Мектеп»  2007 жыл 
2.
 
Б.А.Кронгарт, В.И.Кем ФИЗИКА Әдістемелік нҧсқау 11 сынып Алматы 
«Мектеп»  2007 жыл
 
3.
 
Теория и методика обучения физике в школе / Под ред. С.Е.Каменецкого. М.: 
Академия, 2000. Ч. 2. С. 120-139.
 
4.
 
 МПФ в 8-10 классах ср.школы. Ч. 2 / Под ред. В.П, Орехова, А.В. Усовой. М.: 
Просвещение БУФ, 1980. Гл.4. С.40-46.
 
5.
 
Свитков Л.П. Термодинамика и молекулярная физика. Факультативный курс, 
М.: Просвещение, 1986. Гл. 1-3. С.8-80. 
 
 
УДК 37.013.41 
ДӘСТҤРЛІ ЕМЕС САБАҚТАРДЫ ҦЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ САБАҚ 
ПРОЦЕСІНДЕ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯ ӘДІСТЕРІН ҚОЛДАНУ 
Камал Б.Е., Абрахманов Ж. 
Аймақтық әлеуметтік - инновациялық университеті 
Шымкент қаласы 
 
 
Ерте кезден бастап-ақ, ойшылдар білім мен ақыл-ой тәрбиесінің ара қатынасын, 
олардың  бала  дамуына  ӛсерін  зерттей  бастаған.  Бізге  белгілі  алғашқы 
дидактиктердың бірі Квинтилиан мектеп алдына баланың қабілеттеріне, ақылының 
қасиеттеріне,  мінез-қҧлық  ерекшеліктерге  сҥйене  отырьш,  оның  ойының  және 
тілінің дамуын қамтамасыз етуді қойған. 
XVII  ғасырдағы  Я.  А.  Коменскийдің  дидактикалық  жҥйесінің  негізгі 
қағидаларының  бірінде  де  баланың  ақыл-ой  кҥшін,  қабілеттерін  дамыту  олардың 
білімге деген қҧштарлығын оятып, лаулата тҥседі делінген. 
И.  Т.  Песталоцци  баланың  ақыл-ойын  барлық  қабілет-қасиеттерін  дамыту 
идеясымен арқауланған бастауышта оқыту әдістемесін жасауға әрекет етеді. 
Дамыта оқыту ҧлы неміс педагогы А. Дистервегтің әйгілі "Неміс мҧғалімдерінің 
білім беру ісіне басшылық" (Руководство к образованию немецких учителей) атты 
еңбегінің  де  негізі  болып  табылады.  Дамыта  оқыту  деп  ол  баланың  білім  алуға 
әрекет етуін ҧйымдастыратын оқытуды атаған. "Жаман" мҧғалім ақиқатты ӛзі айтып 
береді, ал жақсы мҧғалім оқушының ӛзін ізденуге жетелейді" — деген. 
Орыстың  ҧлы  ағартушысы  К.  Д.  Ушинский  де  ӛз  дидактикалық  еңбектерінде 
бастауыш мектеп жасындағы балаларды оқыта отырып дамыту мәселелеріне ерекше 
тоқталып, арнайы әдістеме жасаған. 
Осылай  бола  тҧрғанмен,  "дамыта  оқыту"  деген  терминге  кӛзқарастар  мен 
пікірлер әртҥрлі. Себебі "дамыта оқыту" ҧғымына берілген тҥсініктер әртҥрлі және 
"дамытпайтын оқыту бола ма? деген сҧрақтар жиі қойылады. 

Алайда  дәстҥрлі  оқыту  бала  дамуына  тек  қондырғы  болып,  дамуға  стихиялы 
әсер  етсе,  "дамудың  соңында  жҥрсе",  ал  екінші  жағдайда  "окыту  дамуды  ӛзімен 
бірге  ала  жҥреді"  деген  Л.  С.  Выготскийдің  пікірінен  кӛп  нәрсе  аңғаруға  болады. 
Алғашқыда, оқытудың тиімділігі алынған білімінің кӛлемімен, сапасымен ӛлшенсе, 
соңғыда  білімнің  тиімділігі  қабілеттің  деңгейімен,  әрекеттің  негізгі  тҥрлерінің 
қаншалықты дамығандығымен ӛлшенеді. 
"Дамыта оқыту' деген термин психология ғылымының қойнауында туып, 
баланың  дамуын  қарастырған  (Ж.  Пиаже),  ойлаудың  әртҥрлі  деңгейін, 
типтерін (Л. В. Выготский, А. Н. Леонтьев, С. Л. Рубинштейн) және басқа да 
психиканың  функциясын  зерттеген  (Б.  Г.  Ананьев,  Г.  С.  Костюк,  A.  A. 
Люблинская,  Н.  А.  Менчинская)  және  т.б.,  іс-әрекет  теориясының 
психологиясын жасаған (А. Н. Леонтьев, П. Я. Галъперин) еңбектерінде жан-
жақты  талданды.  Нәтижеде  дамыта  оқыту  проблемасына  арналған  екі  іргелі 
эксперимент жасалып, оның бірін Д. Б. Эльконин, В. В. Давыдов, ал екіншісін 
Л. В. Занков басқарады. 
Біз  осы  заманғы  білім  беру  жҥйесінсіз, әрі  алысты  барлап,  кең  ауқымды 
ойлайбілетін  осы  заманғы  мҧғалімдерсіз инновациялық  экономика  қҧра 
алмаймыз.Н.Ә.  НазарбаевҚазіргі  уақытта  Қазақстанда  білім  берудің  ӛзіндік 
ҧлттық  ҥлесі  қалыптасуда. Бҧл  процесс  білім  программасының  ӛзгеруімен 
қатар  жҥреді.  Білім  берудегі  ескі  мазмҧнның  орнына  жаңасы  келуде.  Ол 
балаға ӛзін-ӛзі ӛзектілендіруге, ӛзін толықтыруға және ӛзін-ӛзі жҥзеге асыруға 
ҧмтылатын  дамушы  тҧлға  ретінде  қалыптастыруға  бағытталған.  Дене 
Декарттың  трактатында:  «Ӛзін-ӛзі  тану  жолындағы  еңбек  –  ең қҧнды  еңбек» 
деп кӛрсетілген. Жаңа білім парадигмасы бірінші орынға баланың білім, білік, 
дағдысын емес, оның тҧлғасын, білім арқылы дамуын қамтып отыр.  
Қазіргі  уақытта  педагогика  ғылымының  бір  ерекшелігі  –  баланың 
тҧлғалық  дамуына  бағытталған  жаңа  оқыту  технологияларын  шығарып,  оқу 
ҥрдісіне  еңгізу.  АҚШ-та,  Ҧлыбританияда,  Ресейде  т.б  мемлекеттерде 
жҥргізілген  зерттеулерде  оқытудың  технологиялық  тәсілінің  тиімділігі 
дәлелденген.  Елімізде  оқыту  мазмҧны  жаңартылып,  12  жылдық  білім  беру 
жҥйесіне  кӛшу  мақсатында  жаңа  буын  оқулықтарының  негізінде  жасалған 
бағдарламалар  бастауыш  мектептің  жаңа  жҥйеге  кӛшуін,  әрбір  мҧғалімнен 
жаңаша  жҧмыс  істеуін,  батыл  шығармашылық  ізденісін,  оқушылардың 
белсенділігі мен қызығушылығын арттыруды талап етеді. Сондықтан, мҧғалім 
ӛз  білімін  жан-жақты  жетілдіре  отырып,  оқушыны  қызықтырып оқыту  керек 
екені  сӛзсіз.  Ҧлы  неміс  педагогы  А.  А.Дистервег:  «Жаман  мҧғалім  ақиқатты 
ӛзі  айтып  береді,  ал  жақсы  оқушының  ӛзін  ізденуге  жетелейді,  ойлауға 
ҥйретеді» – деген.  
Президентіміз  Н.  Ә.  Назарбаев  айтқандай,  сапалы  білім  беру 
Қазақстанның  индустрияландырылуының  және  инновациялануының  негізіне 
айналуы  тиіс.  Бҧл  мәселе  жалпы  білім  беретін  мектептерге  байланысты 
айтылып  тҧрғандығы  белгілі.  Еліміздің  болашағы  орта  мектептен  толық- 
қанды  сапалы  білім  алған,  оның  бағдарламасын  толық  меңгерген  баладан, 
яғни,  оқушыдан  шығары  анық,  ӛйткені,  ертеңгі  ел  тізгінін  ҧстар  азаматтар- 
бҥгінгі  мектеп  оқушысы.    Мектепте  жҧмыс  атқаратын  әрбір  мҧғалімнің 

алдына қазіргі таңда қойылатын талап ӛте ҥлкен болып отыр. Мҧғалім ӛзінің 
инновациялық  іс  -әрекетін  қалыптастырып,  оны  меңгеріп,  сол  жаңа 
педагогикалық  технологияларды  оқу-тәрбие  ҥрдісінде  жҥйелі  пайдалану 
арқылы оқушылардың білім сапасын арттыруы қажет.  
Сонда  ғана  жаңа  педагогикалық  технологияларды  меңгерген,  ӛз 
практикасында  қолданған  әрбір  мҧғалім  ӛз  сабағын  нәтижелі  даму  жағынан 
кӛре  алады.Ғылым  мен  техниканың  шарықтай  дамып,  адамзат  баласы 
ғаламдану  ҥрдісі  жӛніндегі  пікірлерін  ортаға  салып,  қоғам  мҥшелері  соңғы 
ҥлгідегі техника жетістіктерін пайдаланып жҥрген тҧста білім беру жҥйесі де 
осы  ӛзгерістерге  сай  жаңашылдық  пен  әлемдік  білім  кеңістігіндегі  соны 
ізденістерге сай сабақ жҥргізудің уақыт міндеттеп отырған талап екенін айқын 
сезінуде. Ал бҧл міндеттерді жҥзеге асыру – ӛз ісінің шебері болумен қатар ӛз 
мамандығын  сҥйіп,  адал  да  аппақ  жҥрекпен  қоғамға  қызмет  етуді  мақсат 
тҧтқан  ҧстаздың  ғана  еншісінде.Сабақ  –  мҧғалім  мен  оқушының  ӛз 
қажеттілігіне орай оқу әрекеттерін яғни білімді меңгерту мен меңгеру, машық 
дағдыны  қалыптастыру,ізденіске  баулу,шығармашылық  пен  талапты  ҧштап, 
дамытуды  қажет  еткен  мақсат  міндеттер  тҧрғысынан  бірлесе  жҧмыс  істейтін 
ынтымақтастық  алаңы.  Сабақ  тек  жалаң  білім  беруге  қҧралмай,  оқушының 
шынайы  қызығуы  мен  ӛз  қажеттілігі  мен  сҧранысын  қамтамасыз  етерлік 
шығармашылық  ізденіс  танымына  орай  қҧрылуы  қажет.Ҧстаз  алдындағы 
басты мақсат – сапалы білім мен саналы тәрбие беру, тҧлғаның заман талабы 
мен ағымына сай қалыптасуына ықпал ету.  
Тҧлғаның  жан-жақты  жетілдірілуінде  таным  баспалдақтарына  жетелер 
дағды  қалыптастыруға  жол  ашатын  оқыту  мен  тәрбие  технологиясын  жете 
білу,  меңгеру,  біліктілігін  арттыру,  әлемдік  даму  ҥрдісіне  қатысар  тҧлға 
даярлау мҧғалім мақсатының бастау кӛздері.Біздің елімізде қазіргі кезде білім 
берудің  жаңа  ҥлгісі  қалыптасуда.  Бҧл  бағдарламаның  негізгі  ерекшелігі  – 
оқытудың дәстҥрлі тҥрінен жаңа педагогикалық технологияларға ауысу.«Білім 
беру  жҥйесін  жаңғырту  барысында  біз  ҥшін  келесі  іс-шараларды  жҥзеге 
асырудың  маңызы  зор.  Біріншіден,  оқыту  ҥдерісіне  қазіргі  заманғы 
әдістемелер  мен  технологияларды  енгізу.  Бҥгінде  халықаралық  стандарттар 
негізінде  Назарбаев  Университеті  мен  Зияткерлік  мектептер  табысты  жҧмыс 
істеуде.  Олардың  тәжірибесін  бҥкіл  қазақстандық  білім  беру  жҥйесіне 
таратып,  барлық  білім  беру  мекемелерін  солардың  деңгейіне  тарту  қажет. 
Екіншіден,  педагогтар  қҧрамының  сапасын  арттырудың  маңызы  зор. 
Арқаулық  педагогтік  білім  берудің ҥлгі-қалыптарын,  мектептер  мен  жобалар 
оқытушыларының  біліктілігін  арттыруға  талаптарды  кҥшейту  қажет»  – 
делінген  Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ә.Назарбаевтың 
Қазақстан  халқына  2010  жылғы  «Әлеуметтік-экономикалық  жаңғырту  – 
Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Жолдауында. 
Шын  мәнінде,  қазіргі  кезеңде  қоғамның  ӛркендеп  ӛсуі  білім  жҥйесінің 
сапасын  жақсартуды,  жаңа  технологияларды  кеңінен  қолдануды,  жаңа 
формациядағы  ҧстаздар  дайындау  арқылы  еліміздің  білім  жҥйесін 
халықаралық 
стандарт  деңгейіне 
жеткізуді,  нарық 
экономикасына 
бейімделген, бәсекеге қабілетті білімді де білікті мамандар дайындауды негізгі 

стратегиялық  межеге  жатқызады.  Бҧл  мақсаттар  еліміздегі  білім  беру 
жҥйесінің  алдына  жаңа  инновациялық,  технологиялық  әдістерді  қолдануды 
игеру, оқытудың жаңа модельдерін іздестіру және оны ҥнемі жетілдіріп отыру 
міндеттерін  кҥн  тәртібіне  ендірді.  Осы  бағытта  Қазақстанның  әлемдік 
қоғамдастыққа  ықпалдасуы  ҥшін  шетелдік  тәжірибелерді  зерделеп,  енгізу 
талабы  туындап  отыр.  Әрбір  мемлекеттің  интеллектуалдық,  экономикалық, 
парасаттық және мәдени қарымы білім сапасының кҥйін, оның прогрессивтік 
даму тарихын айқындайды. Осы тҧрғыдан алғанда, егемен Қазақ елінің білімі 
мен  ғылымының  стратегиясы,  білім  беру  жҥйесінің  ҧлттық  білім  мен  тәрбие 
идеяларын  сақтай  отырып,  әлемдік  білім  кеңістігіне  кірігуімен  анықталады. 
Қазіргі  мектептердегі  оқушылардың  бойындағы  функциональды  сауаттылық 
пен  ӛмірге  қажетті  қҧзырлылықтар  жиынтығын  дамытуға  басты  назар 
аударылып отыр. Сондықтан әрбір ҧстаз жаңа кезең мҧғалімінің қызметіне сай 
болу  ҥшін  педагогикалық  ҥрдістің  бірізділігін  және  оқу  мен  тәрбиенің  бір 
тҧтастығын  сақтай отырып,  оқушының  рухани  ӛсуіне  жағдай  туғыза  алатын, 
жаңалықтарды  қабылдауға  қҧмбыл,  ӛз  әрекетіне  ӛзгеріс  енгізе  алатын, 
ӛзгермелі  ӛмірге  оқушыны  да,  ӛзін  де  даярлай  білетін  шығармашыл  тҧлға 
болуы  тиіс.  Қазіргі  талаптың  басты  міндеті  –  педагог  мамандардың  кәсіби 
қҧзырлылығын  қалыптастыру  мен  біліктілігін  ҥздіксіз  арттыруды,  ғылыми-
әдістемелік  қызметтің  жаңашылдығын,  тҥрлері  мен  әдістерін  іздестіруді 
қамтамасыз  ету,  оны  ҥйлестіре  білу  болып  отыр.  Осы  мақсатта 
республикамызда  бҧрын-соңды  болмаған  мектеп  мҧғалімдері  біліктілігін 
арттырудың  1-2-ші  және  3-ші  деңгейі  бойынша  3  айлық  курстар  іске 
асырылуда. 
Бҧл  Бағдарлама  нендей  мақсаттарды  кӛздейді?  Біз  неге  дәстҥрлі  оқыту 
ҥрдісінен  бас  тартуға  тиіспіз?Бағдарламаның  мақсаты  –  оқушылар  ӛздерінің 
қалай  оқу  керектігіне  назар  аудара  отырып,  олардың  ӛз  ойлары  мен 
дәлелдемелерін  нақты  жеткізе  алатын,  яғни  ойға  жҥйрік,  тілге  шешен,  әрі 
жазбаша  тҥрде  еркін,  кӛркем  бейнелеп  жазуға  тӛселген,  бірнеше  тілді  қатар 
меңгерген  бәсекеге  қабілетті  жан-жақты  жетілген  жеке  тҧлға  қалыптастыру 
болып  табылады.  Ондай  «тҧлға»  болашаққа  сенімді,  ынталы,  сыни  пікір 
кӛзқарастары  жҥйелі  дамыған,  қазіргі  сандық  технологияларды,  ӛмірде  ӛз 
білімін қалыптан тыс жағдайда да еркін әрі терең пайдалана білетін жан болуы 
тиіс.  
Оқытудағы  «Кембридж  тәсілінің»  теориялық  негіздерінде  тҥрлі  тәсілдер 
қарастырылғанына  қарамастан,  орта  білім  беру  жҥйелерінде  әлемдік  жоғары 
деңгейге  қол  жеткізген  анағҧрлым  танымал  оқыту  әдістемелері  арасында 
сындарлы  (конструктивті)  теориялық  оқыту  тәсіліне  басымдылық  берілген. 
Бҧл оқытудың басты бағыты – ойлауды дамыту болып табылады. Яғни, оқушы 
ӛзінде  бар  білімді  тҥрлі  дерек  кӛздері  арқылы,  мҧғалімнен,  оқулықтан, 
достарынан  алған  білімдермен  біріктіре  отырып  іске  асырады  .Ал  осыған 
дейін  біздер  қолданып  келген  «дәстҥрлі  оқыту»  қандай  оқыту?  Ол  –  қазіргі 
мҧғалімнің  45  минуттағы  іс-әрекеті.  Мҧғалім  кіреді,  сабақ  сҧрайды,  сабақ 
тҥсіндіреді.  4-5  оқушыны  бағалайды,  қалғандары  сол  қалпында  қалады.  Бҧл 
жердегі  мҧғалім  тарапынан  берілген  дайын  білімге  оқушылар  ӛздігінен  ары 

қарай  дамыту,  іздену,  ойласу,  ат  салысу,  салыстыру,  пікір  алмасу,  пікір 
таластыру  т.б.  жайлар  қолға  алынбайды.  Мҧндай  білімнің  аясы  тар,  кӛбіне 
жаттанды есте сақтауға алып келеді.  
Сондықтан кӛбіне санада механикалық есте сақтау арқылы алынған білім 
ойлаудың тӛменгі деңгейінде ғана жҥзеге асырылады. Ары қарай терең ойлану 
ҥрдісі іске асырылмайды. Ал сындарлы («конструктивті») оқытуда керісінше, 
мҧнда  басты  басымдылық  оқушыға  беріледі.  Мҧғалімнен  гӛрі  оқушы  кӛп 
ойланып,  кӛп  талқылап,  достарымен  кӛп  сӛйлесіп,  әрекеттенуі  керек.  Ал 
мҧғалімнен  ӛз  сабақтарын  оқушының  идеясын,  білім-біліктілігін  дамытуға 
ықпал  ететін  міндеттерге  сай  етіп  ҧйымдастыру  талап  етіледі.  Мҧндай 
міндеттер  оқушылардың  оқыған  тақырып  бойынша  білімдерін  ӛз  деңгейінде 
кӛрсетіп,  кейбір  болжамдар  бойынша  кҥмәнды  ойларын  білдіре  алатындай 
пікір-кӛзқарастарын 
нақтылап, 
жаңа 
ҧғым-тҥсініктерін 
ӛрістетуге 
орайластырылып  қҧрылады.  Барлық  оқыту  ҥдерісін  ҧйымдастырып, 
кӛшбасшылық  жасайтын  мҧғалім  болғандықтан,  бағдарлама  ең  алдымен, 
мҧғалімге  қарай  бағытталады.  Ӛйткені  мҧғалімдер  ойлау  қабілеттері  жоғары 
деңгейде  дамыған  оқушыларды  қалыптастырғылары  келсе,  онда  алдымен 
ӛздерінің  де  терең  ойлау  қабілеттерін  дамытқан  жӛн.  Сонда  ғана  біржақты, 
«тек  менікі  дҧрыс»  деген  сенімнен  гӛрі,  жаңашыл  идеяларға  деген  кӛңіл 
кӛкжиектері ашылып, жаңаша қалыптасуы мҥмкін.Бағдарламаның басты жаңа 
бағыты  –  іс-әрекет  арқылы  зерттеу  болып  табылады.  Ағылшын  ғалымдары 
теориялық  білімдерін  міндетті  тҥрде  мектептерде  қолданып,  оның  дҧрыс-
бҧрыс  жақтарына  терең  талдау  жасап  отырады  екен.  Осы  бағытта  әрбір 
жаңашыл мҧғалімнен ӛзі сабағында қолданған жаңа тәсілдердің дҧрыс-бҧрыс 
жағын терең талдап, зерттеу жҥргізу талап етіледі. 

жүктеу/скачать 3,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: