Хабаршы №5 филологиялық Ғылымдар әож 81'366-512. 1 11/13

әйелдердің  заңды  мҥдделері  мен  қҧқықтарын  қорғауда  оң  нәтижеге  қол  жеткізді.  Мемлекетіміз 
1997 жылдан бастап әйелдердің ар-намысын қорғайтын, қҧқықтары мен бостандықтарына кепілдік 
беретін, бірдей конституциялық қағидаларды жҥзеге асыруды кӛздейтін, әйелдердің жағдайларын 
жақсарту туралы мемлекеттік саяси Концепциясын іске асыруда. 
Еліміз 1998 жылы 29 маусымда Біріккен Ҧлттар Ҧйымының «Әйелдерге қатысты кемсітудің 
барлық  нысандарын  жою  туралы»  Конвенциясына  қосылды.  Осылайша,  ӛзіне  Қазақстандағы 
әйелдерді  қорлаудың  барлық  тҥрінен  қорғауға  міндеттеме  алды.  Нақ  осы  жылдың  22 
желтоқсанында Қазақстан Республикасы Президентінің бастамасымен әйелдер және отбасы істері 
жӛніндегі  Ҧлттық  Комиссия  қҧрылды.  Елбасымызбен  Ҧлттық  комиссия  қызметінің  негізгі 
бағыттары: әйелдердің саяси, эканомикалық  және мәдини тҧрғыдан алға басуы, әйелдердің және 
олардың отбасының денсаулығын жақсарту, сондай-ақ, әйелдерге қатысты кемістушіліктің барлық 
тҥрін жою туралы атап кӛрсетілді.  Осыған сәйкес, Президенттің тікелей нҧсқауымен 1999 жылы 
19  ақпанда  Ішкі  істер  министрлігінде  әйелдерді  зорлық-зомбылықтан  қорғау  жӛніндегі  бӛлім 
қҧрылды.  Бҧл  бӛлімнің  басты  қызметі  –  әйелдердің  конституциялық  қҧқықтарын,  заңды 
мҥдделерін  қҧқыққа  қайшы  әрекеттерден  қорғауды  қамтамасыз  ету,  әйелдерге  қатысты  зорлық-
зомбылықты ескерту және жолдарын кесу болып табылады. 
Қазақстан Республикасының Конституциясында адамды және оның абыройын қорғау жайлы 
қағида бар. Соған орай 17- бапта:  «Ешкім зорлықты, азапты, басқа да қатаң адамның абыройына 
кір  келтіретін  қарым-қатынасты  немесе  жазаны  шекпеуі  тиіс»  деп  жазылған.  Кӛптеген 
мемлекеттерде  тҧрмыстық  зорлық-зомбылықты  болдырмау  бағытында  заңдар  қабылданған.  2009 
жылы  желтоқсанда  тҧрмыстық  зорлық-зомбылықты  алдын  алу  әдістерін  әрі  қарай  жетілдіру 
мақсатында  дайындалған  «Тҧрмыстағы  зорлық-зомбылықтың  алды  алу  туралы»  Заңы  кҥшіне 
енеді. Қазіргі кезде әйелдерді зорлық-зомбылықтан қорғау жӛніндегі бӛлімше Заң қабылданғаннан 
бастап тҧрмыстық зорлық-зомбылықтың барлық тҥрлерінен зардап шеккен әйелдердің мәселесіне 
кӛңіл  бӛлінуде.  Сондай-ақ,  заң  қабылданғалы  әйелдерді  зорлық-зомбылықтан  қорғау  бӛлімшесі, 
Ішкі  істер  басқармасының  бір  субъектісі  ретінде  тҥрлі  тҧрмыстық  зорлыққа  ҧшыраған  әйелдер 
мәселесіне ерекше кӛңіл бӛледі. Соңғы 16 жыл бойы әйел және отбасы мәселесімен айналысатын 
бӛлімше  жҧмысын  басқа  ішкі  істер  қызметі,  мемлекеттік  және  қоғамдық  ҧйымдармен  біріге 
отырып  іске  асыруда.  Отбасы-тҧрмыстық  қарым-қатынас  саласындағы  қылмыстардың  негізгі 
алдын алу шаралары әйелдерді қорғау екенін ешкімге дау тудырмасы анық. Айта кететін тағы бір 
жайт, отбасындағы зорлық-зомбылық барлық әлеуметтік топтар мен ҧлысқа, тҥрлі жас деңгейіне, 
қала  мен  ауылға  бірдей  дәрежеде  қатысты.  Бҧл  мәселе  әйел  мен  ер  адамның,  ҥлкендер  мен 
кішілердің  отбасы  қҧруындағы  бірінші  кезеңдерінде  уақыт  ӛте  пайда  болуы  мҥмкін.  Тҧрмыстық 
қарым-қатынас  аясындағы  қылмыстардың  отбасындағы  ҧрыс-керіс,  қызғаныштан  туған  жанжал 
мен бір-бірін тҥсінбеушілік, шиеленіскен қарым-қатынас, психикалық аурудың асқынуы, сонымен 
қатар,  ішімдік  пайдаланған  жерде  бой  кӛтеретіні  белгілі.  Отбасы-тҧрмыстық  қатынас  саласы 
бойынша  келіп  тҥскен  ӛтініштердің  95  пайызында  зардап  шегуші  –  әйел  адамдар.  Әйелдерге 
қатысты  зорлықтың  шарттары  мен  себептерін  ескере  отырып,  олардың  алдын  алу  шаралары 
ҧйымдастырылады.  Мәселен,  әкімшілік  жауапкершілікке  тарту,  қорғаныс  жарлығын  қабылдау, 
алдын алу сҧхбаттарын жҥргізу, уақытша панаға орналастыру және қҧқықтық сҧрақтар бойынша 
кеңес беру. Ерлі-зайыптылар, туысқандар, бірге тҧратын адамдар арасында нәзік жандарға зорлық 
кӛрсетудің  ең  негізгі  себебі  –  маскҥнемдік  болып  табылады.  Осындай  жағдайларда  жиі 
туындайтын бір мәселе бар. Ол – тҧрмыста зорлық кӛрген әйелдер ӛзіне қол жҧмсаған адаммен бір 
шаңырақтың  астында  тҧрғылары  келмейтіндігі.  Заңнамаға  енгізілген  ӛзгерістер  мен 
толықтыруларға  сәйкес,  жеке  тҧлғаның  тәртібі  арнайы  талаптарды  қажет  еткен  жағдайда, 
тҧрмыстық зорлық-зомбылық кӛрсеткен, әкімшілік қҧқық бҧзған адамға зардап шегуші және оның 
отбасы  мҥшелерін  қорғау  ҥшін  соттың,  тҧрмыстық  зорлық  кӛрсеткен  адамға  жеке  ҥйде,  пәтерде 
және басқа да панада зардап шегушімен бірге тҧруға 30 кҥнге дейін тыйым салу қҧқығы бар. Ал, 
ақшасыз қаңғып қалғысы келмейтін әйелдердің дені қорқыныштан, болмаса, баспанасыз қалмауы 
ҥшін, тҥптеп келгенде, отбасы берекесін сақтап, балаларының болашағы ҥшін кӛбіне сол зорлыққа 
шыдауға  бел  байлайды.  Ең  бастысы  жҧбайларына  материалды  тәуелді  болған  нәзік  жандар 
зорлық-зомбылыққа  шыдайды.  Зорлықтан  зардап  шегушілердің  кӛбісі  тҥрлі  себептерге 

байланысты полицияға хабарласуға асықпайды. Бірі отбасы жағдайының тӛмендігін ойласа, енді 
бірі бҧл қадамы онсыз да берекесі кеткен шаңырағын одан ары шайқалтып кетер деп қауіптенеді. 
Ал  ҥшіншілері  араздасудың  ақыры  ақшасыз  қалдырар,  далада  қалармын  деген  кҥдікпен  кӛмек 
сҧрамайды.  Отбасындағы  зорлық-зомбылықтың  алдын  алудағы  тағы  бір  әдісі  –  тҧрмысы  тӛмен 
отбасылармен  тҧрмыстық-сауықтыру  жҧмыстарын  атқару,  отбасы  институтын  берік  ҧстау, 
отбасылық  қатынас  қҧндылықтарын,  ҥздік  салт-  дәстҥрлерін,  тәрбие  және  жастардың  отбасы 
қҧруын,  отбасылық  ӛмірге  дайындық  курстарын,  отбасы  психологиялық  институттарын  дамыту. 
Тҧрмыстық  зорлық  мәселесі  бҧл  қоғам  мәселесі  және  барлық  алдын  алу  субъектілерінің  бірігіп 
жҧмыс атқаруы арқасында ғана оң нәтиже кӛрсетеді. 
Елбасы Нҧрсҧлтан Әбішҧлы  Назарбаев бір сӛзінде: «Отбасы мен неке институтын нығайту 
керек,  оның  беделін  кӛтеріп,  ішкі  қҧндылықтарын  жандандыру  керек.  Отбасы,  бала  және 
отбасының  қҧндылықтары  мен  дәстҥрлері  әрқашан  болған  және  біздің  қоғамымызбен 
мәдинетіміздің  басты  негізгі  кӛзі  болып  қала  береді»,  –  деді.  Саясаттың  осы  бағыты  тҧрмыстық 
зорлық-зомбылықтың алдын алудағы негізі болып табылады. 
 
Тҥйін 
Бҧл  мақалада    Тҧрмыстық  саладағы  қылмыстардың  криминологиялық  сипаттамасы  және 
олардың алдын-алудағы қҧқық қорғау органдарының рӛлі 
жайында  қарастырылған.  Еліміз  егемендігін  алғалы  бері  тҧрмыстық  қылмыстардың  алдын 
алу  саласында  және  әйелдердің  заңды  мҥдделері  мен  қҧқықтарын  қорғауда  оң  нәтижеге  қол 
жеткізді.  Мемлекетіміз  1997  жылдан  бастап  әйелдердің  ар-намысын  қорғайтын,  қҧқықтары  мен 
бостандықтарына  кепілдік  беретін,  бірдей  конституциялық  қағидаларды  жҥзеге  асыруды 
кӛздейтін,  әйелдердің  жағдайларын  жақсарту  туралы  мемлекеттік  саяси  Концепциясын  іске 
асыруда. 
Abstract 
In  this  article,  domestic  crimes  in  the  field  of  criminological  characteristics  and  the  role  of  law 
enforcement  agencies  in  the  prevention  of  аbout  envisaged.  Since  the  sovereignty  of  the  country  and 
living in the field of crime prevention and the protection of the rights and legitimate interests of women 
has achieved positive results. Since 1997, the state to protect women's dignity, rights and freedoms, which 
provides  the  same  constitutional  provisions  guaranteeing  the  implementation  of  the  political 
implementation of the concept on how to improve the status of women 
Key  words:  higher  court  activities,  fact,  democracy,  law,  responsibility,  constitution,  confidence, 
judicial problems, crime process.  
 
Пайдаланған әдебиеттер: 
1.
 
«KR KIGK»  Almati 2012. 
2.
 
«KR KK»  Almati 2008. 
3.
 
«KR Prokurorski nadzor».  
4.
 
Нормативтік - қҧқықтық актілер 
5.
 
Қазақстан  Республикасының  Конституциясы.  1995  ж.  30  тамыз  //Алматы:  Жеті  жарғы,  -  100 
бет. 
6.
 
Қазақстан – 2030: Барлық қазақстандықтардың ӛсіп ӛркендеуі, қауіпсідігі және әл-ауқатының 
артуы. Ел Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. Алматы: Білім, 2001. – 96 бет. 
7.
 
Мемлекет  басшысының  «Қазақстан  халқының  әл-ауқатын  арттыру  –  мемлекеттік  саясаттың 
басты мақсаты» атты 2008 ж. 6 ақпандағы Қазақстан халқына Жолдауы. 
8.
 
Қазақстан  Республикасының  Қылмыстық  Кодексi.  2003  ж.  25  қыркҥйектегі  №484  Кодексі. 
//Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы. 2003 ж. - № 15-16, 211 - қҧжат 
9.
 
Қазақстан Республикасының Әкімшілік қҧқық бҧзушылық туралы Кодексі. 
10.
 
2001ж. 30 қаңтардағы №155 Кодексі. Егемен Қазақстан. 2001 ж. 13 ақпандағы. - №31-34. 
11.
 
«Қазақстан Республикасының қаржы полициясы органдары туралы» 2002ж. 4 шілдедегі №336 
Заңы. //Егемен Қазақстан. – 2002ж. 12 шілдедегі. - №158 - 159. 

12.
 
Қазақстан  Республикасының  «Сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  кҥрес  туралы»  1998  ж.  2 
шілдедегі №267 - 1 Заңы. //Казахстанская правда. - 1998 ж. 9 шілдедегі. - №132. 
13.
 
Ӛзгерістер  мен  толықтырулар  еңгізілген  Қазақстан  Республикасының  «Сыбайлас 
жемқорлыққа қарсы кҥрес туралы» 2007 ж. 21 шілдедегі - №308 Заңы. //Казахстанская правда. 
– 2007 ж.- 27 шілдедегі .- №315. 
 
 
ӘОЖ: 347.131. 
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ МАМАНДАНДЫРЫЛҒАН КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ 
БАҚЫЛАУДЫҢ ҚАЛЫПТАСУ МӘСЕЛЕЛЕРІ 
магистрант Жораева Ж.А.,  з.ғ.к., аға оқытушы Жаналиева А. 
Аймақты әлеуметтік – инновациялық университеті , 
ҚР, ОҚО, Шымкент қ. 
 
«Қазақстан  Республикасының  Конституциялық  Кеңесі  туралы»  Конституциялық  заң 
қабылданып,  соған  сәйкес  Негізгі  Заңның  ҧлықтығын  қамтамасыз  ететін  жаңа  конституциялық 
бақылау органы – Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі қҧрылған болатын. Биыл 
2016 жылдың 29 желтоқсанында 21 жыл толады. 
Мемлекет  қҧрылысы  тарихында  конституциялық  бақылаудың  пайда  болуы  конс-
титуциялардың  ӛмірге  келуімен,  олардың  іске  асырылуын  және  қорғалуын  қамтамасыз  ету 
қажеттігімен  ҥздіксіз  байланысты  болып  келеді.  ХХ  ғасырдың   басына  дейін  ол  Еуропа  ҥшін 
бейтаныс  болатын.  Қазіргі  дәуірде  ол  әмбебап  сипатқа  ие  болды.  Конституциялық  бақылау  – 
қазіргі тҥрінде биліктің бӛлінуі жҥйесінде маңызды элемент болып табылады. 
Қазақ  КСР-інің  1978  жылғы  Конституциясына  Конституциялық  қадағалау  комитетін  қҧру 
кӛзделген  ӛзгерістер  мен  толықтырулар  енгізілгеннен  кейін,  Қазақстанда  конституциялық 
юстиция органын қҧру процесі 1989 жылы басталды, алайда қызмет істейтін орган ретінде ол сол 
кҥйінде қҧрылмай қалды. 
Конституцияны  сот  арқылы  қорғаудың  алғашқы  жоғары  органы  –  Конституциялық  Сот 
«Қазақстан  Республикасының  мемлекеттік  тәуелсіздігі  туралы»  1991  жылғы  16  желтоқсандағы 
Конституциялық заңға сәйкес қҧрылды. Осы конституциялық акт негізінде 1992 жылы «Қазақстан 
Республикасының  Конституциялық  Соты  туралы»  және  «Қазақстан  Республикасындағы 
конституциялық  іс  жҥргізу  туралы»  заңдар  қабылданды.  Аталған  актілер  қабылданған  соң, 
Республика  Президенті  Н.Ә.Назарбаевтың  ҧсынуы  бойынша,  Жоғарғы  Кеңес  ізінше  Конститу-
циялық  Соттың тӛрағасын, орынбасарын және тоғыз мҥшесін сайлады. Конституциялық  Соттың 
ӛкілеттік  ауқымы  заңдардың  және  ӛзге  де  қҧқықтық  актілердің конституциялығы  туралы  істерді 
шешуді,  азаматтардың  конституциялық  қҧқықтарына  қатысты  қҧқық  қолдану  практикасын  және 
ӛзге  де  мәселелерді  қамтыды.  1995  жылғы  30  тамызда  республикалық  референдумда 
қолданыстағы  Конституция  қабылдануына  байланысты  жаңа  конституциялық  бақылау  органы  – 
Конституциялық Кеңес қҧрылды. 
Конституциялық  Кеңестің  қҧқықтық  мәртебесін  айқындайтын  негізгі  ережелер  Негізгі 
Заңның  «Конституциялық  Кеңес»  деп  аталатын  VI  бӛлімінде  бекітіліп,  Кеңестің  қҧзыреті,  бҧл 
органға  ӛтініш  беру  субъектілері  және  оның  салдары,  Кеңестің  қҧрамын  қалыптастыру  тәртібі, 
шешімдерінің  заңдық  кҥші  мен  сипаты  анықталған.  Конституциялық  Кеңестің  қҧрылуы  мен 
қызметі 
мәселелері 
«Қазақстан 
Республикасының 
Конституциялық 
Кеңесі 
туралы» 
Конституциялық  заңмен  нақтырақ  реттеледі.  Конституциялық  іс  жҥргізудің  бірқатар  мәселелері, 
сондай-ақ  Республиканың  процессуалдық  және  ӛзге  де  заңдарында  қарастырылады. 
Конституциялық  іс  жҥргізуді  қозғау  және  материалдарды  қарауға  дайындау  тәртібі,  ӛтініштерді 
отырыстарда қарау, шешімдер қабылдау тәртібі және ӛзге де мәселелер Конституциялық Кеңестің 
қаулысымен бекітілген Регламентпен реттеледі. 
 
Тҥйін 

Бҧл  мақалада    Қазақстандағы  мамандандырылған  конституциялық  бақылаудың  қалыптасу 
мәселелері  қарастырылған.  Мемлекет  қҧрылысы  тарихында  конституциялық  бақылаудың  пайда 
болуы конституциялардың ӛмірге келуімен, олардың іске асырылуын және қорғалуын қамтамасыз 
ету қажеттігімен ҥздіксіз байланысты болып келеді. ХХ ғасырдың  басына дейін ол Еуропа ҥшін 
бейтаныс  болатын.  Қазіргі  дәуірде  ол  әмбебап  сипатқа  ие  болды.  Конституциялық  бақылау  – 
қазіргі тҥрінде биліктің бӛлінуі жҥйесінде маңызды элемент болып табылады. 
 
Abstract 
Considered the issues of the formation of this article, specialized constitutional control. The birth of 
the  emergence  of  the  constitutional  control  in  the  history  of  the  construction  of  the  state  constitutions, 
their implementation and is related to the need to ensure continuous protection. 
 It  was  unknown  to  Europe  until  the  beginning  of  the  twentieth  century.  In  modern  times  it  has  a 
universal character.  
In the form of constitutional control is an important element in the system of separation of powers. 
Key  words:  higher  court  activities,  fact,  democracy,  law,  responsibility,  constitution,  confidence, 
judicial problems, crime process.  
 
Пайдаланған әдебиеттер: 
1.
 
«KR KIGK»  Almati 2012. 
2.
 
«KR KK»  Almati 2008. 
3.
 
«KR Prokurorski nadzor».  
4.
 
Нормативтік - қҧқықтық актілер 
5.
 
Қазақстан  Республикасының  Конституциясы.  1995  ж.  30  тамыз  //Алматы:  Жеті  жарғы,  -  100 
бет. 
6.
 
Қазақстан – 2030: Барлық қазақстандықтардың ӛсіп ӛркендеуі, қауіпсідігі және әл-ауқатының 
артуы. Ел Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. Алматы: Білім, 2001. – 96 бет. 
7.
 
Мемлекет  басшысының  «Қазақстан  халқының  әл-ауқатын  арттыру  –  мемлекеттік  саясаттың 
басты мақсаты» атты 2008 ж. 6 ақпандағы Қазақстан халқына Жолдауы. 
8.
 
Қазақстан  Республикасының  Қылмыстық  Кодексi.  2003  ж.  25  қыркҥйектегі  №484  Кодексі. 
//Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы. 2003 ж. - № 15-16, 211 - қҧжат 
9.
 
Қазақстан Республикасының Әкімшілік қҧқық бҧзушылық туралы Кодексі. 
10.
 
2001 ж. 30 қаңтардағы №155 Кодексі. //Егемен Қазақстан.2001ж. 13 ақпандағы. №31-34. 
11.
 
«Қазақстан Республикасының қаржы полициясы органдары туралы» 2002ж. 4 шілдедегі №336 
Заңы. //Егемен Қазақстан. – 2002ж. 12 шілдедегі. - №158 - 159. 
12.
 
Қазақстан  Республикасының  «Сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  кҥрес  туралы»  1998  ж.  2 
шілдедегі №267 - 1 Заңы. //Казахстанская правда. - 1998 ж. 9 шілдедегі. - №132. 
13.
 
Ӛзгерістер  мен  толықтырулар  еңгізілген  Қазақстан  Республикасының  «Сыбайлас 
жемқорлыққа қарсы кҥрес туралы» 2007 ж. 21 шілдедегі - №308 Заңы. //Казахстанская правда. 
– 2007 ж.- 27 шілдедегі .- №315. 
 
 
ӘОЖ: 347.131. 
АЗАМАТТЫҚ ҚҦҚЫҚТЫҚ ЖАУАПКЕРШІЛІКТІ ЖҤЗЕГЕ АСЫРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ 
магистрант Боранкулова А.А,  з.ғ.к., аға оқытушы Бекмуратов Е.П.  
Аймақты әлеуметтік – инновациялық университеті ,  
ҚР, ОҚО, Шымкент қ.  
 
Жауапкершілік  барлық  қҧқық  қатынастарына  тән  нәрсе.  Азаматтық  қҧқықтық  қатынастың 
негізгі бӛлігін міндеттеме қҧрайтын болғандықтан жауапкершілік жӛніндегі мәселе міндеттемелік 
қҧқықтың жалпы ережелерінде қаралады. Бірақ та бҧл  арада айтылған мәселе  міндеттемелерден 
тыс қҧқық қатынастарына да қатысты. Жалпы алғанда, жауапкершілік дегеніміз  – заңмен немесе 
шартпен  қаралған  ретте  ӛзіне  жҥктелген  міндетті  бҧзатын  азаматтық  қҧқықтық  қатынастардың 

субьектілеріне қолданылатын мҥліктік  ӛндіртіп алу немесе мҥліктік салмақ салу болып табылады. 
Оған бҧзылған қҧқыққа орай ӛкілетті тҧлғаның мҥліктік шығынының орнын толтыру да жатады. 
Азаматтық-қҧқықтық жауапкершіліктің ӛзіне тән қасиеттері: 
А) борышқордың міндеттемені бҧзғанынан туындаған мҥліктік шығындарды несие берушіге 
қайтару; 
Ә) борышқордың міндеттемені тиісті дәрежеде орындауын қадағалау; 
Б)  борышқорды  міндеттемесін  орындамағаны  немесе  тиісті  дәрежеде   орындамағаны  ҥшін 
жазалау; 
В)  белгілі  бір  дәрежеде  несие  берушінің  міндеттемеге  қатысуына  тҥрткә  болу  (ӛйткені, 
контрагенттің дҧрыс болмауынан пайла болатын шығынды ӛтеуді қамтамасыз етеді); 
Г)  борышқордың  тәртіпсіздік  фактілерін  басқа  тҧлғалардың  кӛзінше  айғақтау  болып 
табылады. 
Ықпалы  әр  тҥрлі   деңгейде  бола  тҧрса  да,  міндеттемелердің  бәрінде  жауапкершіліктің 
мҧндай  қасиеттері  кездеседі.  Мҧндай  жауапкершіліктің  қажеттілігі  міндеттеменің  бҧзылмауын 
реттейтін  заңнан  әр  жақтың  ӛзара  жасасқан  шарттарынан,  міндеттеменің  келісілген 
жағдайларынан  туындайды.  Жауапкершілікті  белгілеу  қосымша  келісімдер  арқылы  да  жҥзеге 
асады.  Мысалы,  оған  міндеттеменің  мерзімін  бҧзғаны  ҥшін  салынатын  айыпқа  орай  жасалатын 
келісімді жатқызуға болады. 
Азаматтық-қҧқықтық  жауапкершілік  –  Азаматтық  қҧқықтың  Жалпы  бӛлімінің  институты 
болып  табылады,  ӛйткені,  жалпы  ереже  бойынша  азаматтық-қҧқықтық  қатынастардың  барлық 
тҥрінде ӛзіне тән қасиеттер кездеседі. 
Азаматтық  қҧқықтық  жауапкершілік  қҧқық  бҧзушылықты  жою      шарасы   ретінде 
қолданылады. Азамматтық қҧқықтық қатынастың  дҧрыс   қалыптасуы ҥшін тараптар міндеттерін 
орындап  отырады.  Егер  де     міндеттеме   орындалмаса,   немесе   тиісінше  орындалмаса,   онда 
міндеттеме      
бҧзылады   
деп    
келтіріп   
қоймай,   
сонымен  
ақша-
тауар     қатынасына    әсер     етеді.  Қҧқық   бҧзушылықтың  алдын   алу   және   зиянды 
нәтиже    болмау     ҥшін  азаматтық   қҧқықта   міндеттемені  бҧзғаны  ҥшін   санкция 
ретінде  азаматтық   қҧқықтық  жауапкершілік    қолданылады. 
Алайда кейбір санкция тҥрлерінде азаматтық қҧқықтық     жауапкершілік  туындай бермейді. 
Егер     де    міндеттеменің   орындалмауы  салдарынан  мҥлік  қайтарылмаса,  онда  мәжбҥрлеу 
шараларын қолдану арқылы борышқордан мҥлік алынып қойылып несие берушіге  қайтарылады. 
Іс-әрекеттің орындалуы ҥшін, қатынастың дҧрыс қалыптасуы ҥшін мәжбҥрлеу жҥзеге асырылса да 
бҧндай  санкцияны азаматтық қҧқықтық жауапкершілік ретінде қарастыруға   болмайды. 
Азаматтық қҧқықтық  жауапкершілік   ретінде   қҧқық     бҧзушыға      қосымша  міндет  жҥкт
еумен байланысқан  санкцияларды   тҥсіну  керек.   Яғни,  қҧқық  бҧзушыға  жауапкершілік 
жҥктелінеді. Бҧл міндеттер қҧқық      бҧзушыға қосымша  азаматтық қҧқықтық міндеттеме жҥктеуі 
мҥмкін 
немесе 
оған 
тиісті 
азаматтық 
субъективті 
қҧқығынан 
айырылады. 
Егер   де  тараптар  мәміле жасасқан кезде мәміле алдау жолымен  жасалған болса, онда алданған 
тарап  мәміле  жасау  қҧқығынан  айырылады.  Мәміле   азаматтық  заңдылықты  бҧзу  жолымен 
жасалынбаған  болса,  бҧндай  шаралар       қолданылмас    еді.  Қҧқық  бҧзушыға  қосымша 
міндет   жҥктейтін  санкция      тҥрі  азаматттық  қатынастағы  қатысушыларға  әсер  етеді  және 
қҧқық    бҧзушылықтың  алдын алуға  кӛмектеседі. 
Сонымен, азаматтық  қҧқықтың  жауапкершілік ретінде қҧқық бҧзушыға қосымша азаматтық 
қҧқықтың 
міндет 
жҥктейтін 
немесе 
оған 
тиесілі 
азаматтық 
қҧқығынан 
айыратын  санкция  тҥрлерін  тҥсіну  қажет.    Азаматтық қҧқықтық жауапкершіліктің тҥсінігі заң 
ғылымындағы  дау тудыратын  сҧрақтың  бірі.  Кейбір  автордар  позитивті  жауапкершілікті  бӛліп 
қатыстырады.  Бҧндай  жауапкершілік  міндеттеменің  орындалуымен  сәйкес  келіп  жатады.  Әзірге 
міндеттеменің  орындалуы  кӛп  кездеседі,  алайда  жауапкершілікке  шектеулі  немесе  керісінше, 
жауапкершіліктің туынды міндеттемені орындаудан босатады. 
 
Тҥйін 

Бҧл  мақалада    азаматтық  қҧқықтық  жауапкершілікті  жҥзеге  асыру  мәселелері 
қарастырылады.  Азаматтық-қҧқықтық  жауапкершілік  –  Азаматтық  қҧқықтың  Жалпы  бӛлімінің 
институты болып табылады, ӛйткені, жалпы ереже бойынша азаматтық-қҧқықтық қатынастардың 
барлық тҥрінде ӛзіне тән қасиеттер кездеседі. 
Abstract 
This  article  considers  the  implementation  of  the  civil  liability.  Institute  of  General  Department  of 
Civil Rights civil liability is, as a general rule there are qualities inherent in all types of civil relations. 
Key  words:  higher  court  activities,  fact,  democracy,  law,  responsibility,  constitution,  confidence, 
judicial problems, crime process.  

жүктеу/скачать 3,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: