Хабаршы №5 филологиялық Ғылымдар әож 81'366-512. 1 11/13
Тҥйін Баяндамада ірі қара малын селекциялауда эмбриондарды тасымалдау (трансплантация) әдісінің маңызы кӛрсетілген Summary
жүктеу/скачать 3,54 Mb. Pdf көрінісі
|
Тҥйін Баяндамада ірі қара малын селекциялауда эмбриондарды тасымалдау (трансплантация) әдісінің маңызы кӛрсетілген Summary The article shows the role of the method of transplantation of early embryos in the breeding of cattle. Использованная литература: 1. Иванов И.И. Искусственное оплодотворение домашних животных. С.П.Б. -1907.- 250 с. 2. Милованов В.К. Итоги научно-исследовательской работы по искусственному осеменению // Искусственное осеменение с.-х. животных. – М. – 1935. – 84 с. 3. Смирнов И.В. Глубокое охлаждение семени, трансплантация эмбрионов сельскохозяйственных животных //Журн. общ. биол., 1999. - 11. - №3. - с. 185-197. 4. Наук В.А. Структурные и биохимические криоповреждения биомембран гамет самцов сельскохозяйственных животных //Криобиология, 2014. - 2. - с. 47-50. ӘОЖ: 636.38 (5):636 САУЛЫҚТАРДЫҢ ТӚЛДЕГІШТІГІ ЖӘНЕ ҚОЗЫЛАРДЫҢ ӚСІП- ЖЕТІЛУІ МЕН ӚМІРШЕҢДІГІ Әлібаева Э.Т.а.ш.ғ.к, магистр оқытушы Кадирова У. Ағыбаев Б.-магистрант Мал басының кҥрт кемуінен соңғы жылдары елімізде ет ӛнімдерінің бағасы жоғарылады. Мал етіне және ет ӛнімдеріне деген халықтың сҧранысы жоғарылады. Сол себепті ғалымдар мен шаруашылық мамандары алдында мал басын кӛбейту мен қатар олардан алынатын ӛнім сапасын жақсарту міндеті тҧр. Бҧл міндетті оңтайлы шешу ҥшін қой шаруашылығын ӛндірістік негізде жҥргізу жағдайында ет ӛндіру әдістерін жетілдіруге ҥлкен кӛңіл бӛліну қажет. Елімізде ӛсірілетін етті-жҥнді қой тҧқымдарының кӛптӛлділігі салыстырмалы тҥрде талдасақ тӛмен және әр саулыққа шаққанда 40кг мӛлшерінде ғана ет ӛндіруді қамтамасыз етеді. Осыған байланысты қазіргі кезде тӛлшілдік пен еттілік қасиеттерді ҧштастыратын қой тҧқымдарын шығару, әр саулықтан алынатын тӛл саны, олардың еттілігі мен жҥн ӛнімін арттыра отырып, мал шығынын азайту, қой шаруашылығының тиімділігін кӛтеруге мҥмкіндік беретін мал ӛсіру жҥйелерін игеруді керек етеді. Осындай қой тҧқымдарына етті – жҥнді бағыттағы австралиялық мериносы полварс қойы жатады. Полварс мериносы қой тҧқымының қошқарларын жергілікті оңтҥстік қазақ мериносы саулықтарымен шағылыстыру нәтижесінде алынған ҧрпақтарының ӛнімділігі мен биологиялық ерекшеліктерін зерттеп, оны селекциялық асылдандыру жҧмыстары мен ӛнімділігін арттыруда тиімді пайдалану әдістерін жасап шығару уақыт талабына сай бҥгінгі кҥннің ӛзекті мәселесі. Австралиялық полварс мериносы мен отандық қошқарлардың ҧрықтандыру қабілетінің бейімділігін анықтау мақсатында аталық қошқарлардың ҧрықтары-ның сапасын тексердік. Әрбір қошқарлардың ҧрығының ҧрықтандыру қабілеттілігін білу ҥшін әр топтағы саулықтарды қазан айының 20 жҧлдызынан қолдан ҧрықтандырылды. Жҥргізілген зерттеулер нәтижесі 1-кестеде кӛрсетілді. Кӛбею процесі аналық жыныс жасушаларының ҧрықтануына байланысты, ал ҧрықтандыру асыл тҧқымды жыныс жасушалардың мӛлшеріне тәуелді. Негізгі практикалық жағынан қошқарлар қолданылуының субъективтік бағасына жататыны – ҧрығының қоюлығын білу. Бҧл кӛрсеткіштер біздің тәжірибемізде қолдануға жіберілетін шаралар деңгейінде, яғни 8,0-9,0 баллдық болды. Бҧл жағынан І топтың кӛрсеткіші сәл басымдау болды. Егер ІІІ және ІІ топта 8,0 балл болса, І топта 9,0 балл. 1-кесте – Саулықтардың кӛптӛлділігі мен тӛлдердің ӛміршеңдігі Кӛрсеткіштер Ӛлшем бірлігі Топтар І ІІ ІІІ Ҧрықтандырылған саулықтар саны бас 143 167 118 Қоздағаны бас 84 111 134 Ҧрықтану қабілеттілігі % 50,3 94,1 93,7 Алынған тірі қозылар саны бас 84 111 134 Енесінен бӛлінген кезде 100 саулыққа шаққандағы қозы шығымы % 97,6 95,5 96,2 1-кесте мәліметтерінен байқағанымыз ІІІ топта 93,7%, ал ІІ топта 94,1%, І топта 50,3% саулықтар ҧрықтанды. Алынған қозылардың енесінен бӛлу уақытында, яғни 4,0-4,5 айлық мерзімінде 100 бас саулыққа қозы шығымы бойынша І топтың малдары ІІІ және ІІ топ малдарымен салыстырғанда, алынған деректер кӛрсеткендей 1,8-2,8%-ға артық болып отыр. Асыл тҧқымды қошқарлардың ҧрықтандыру қабілеттілігі бойынша полварс мериносы мен оңтҥстік қазақ мериносы саулықтарын шағылыстыру барысында осы қошқарлардың саулық тӛлдегіштігіне әсері, басқа топ малдарымен салыстырғанда, жоғары болатыны анықталды. Жасына қарай алынған ҧрпақтың тірі салмағын анықтау мақсатында тӛлдің туылған кезінде, енесінен айырған уақытта және бір жасында ӛлшеулер жҥргізілді. Әр топтан алынған қозылардың жасына байланысты тірілей салмағының ӛсуі 2- кестеде кӛрсетілген. 2-кесте – Қозылардың тірілей салмағының ӛсуі килограмм есебінен Жасы Топтар І ІІ ІІІ Еркек қозылар Мал саны n= 80 n=55 n=65 Туылған кезінде 5,3±0,80 4,8±0,70 4,6±0,68 4,0-4,5 айлығында 34,4± 0,95 32,1±0,88 30,6±0,90 12 айлығында 58,0±0,9 56,5±1,05 56,0±1,0 18 айлығында 64,0±0,88 61,5±0,48 61,0±0,96 Ҧрғашы қозылар Мал саны n=80 n=55 n=65 Туылған кезінде 4,8±0,94 4,3±0,85 4,1±0,75 4,0-4,5 айлығында 32,0±0,9 30,4±0,86 29,5 ±0,97 12 айлығында 40,5±0,8 37,5±0,93 37,0±0,95 18 айлығында 44,4±0,87 43,0±0,90 42,5±0,85 Зерттеу нәтижелері кӛрсеткендей қозылардың ӛсіп-ӛнуіне, ӛміршеңдігіне негізінен қойдың тҧқымы әсер етуіне байқалады. Мҧнда полварс мериносы ҧрпақтарының туылған кездегі салмақтары, кҥйік және меркі типтегі малдарға қарағанда, айырмашылығы 0,5-0,7 кг қҧрап (5,3±0,80, 4,6±0,68), бҧл қҧбылыс олар 1,5 жасқа келгенде де сақталды. Бҧл дегеніміз, австралиялық меринос генотипінің ҧрпағына ӛнімділік қасиеттерін беру қабілетінің жоғары екендігін кӛрсетеді. Тірілей салмақ кӛрсеткіштері бойынша тәжірибедегі І топ будан малдары-ның кӛрсеткіштері, салыстырылып отырған топтар арасында басымдылығын айқын кӛрсетеді. Жҥргізілген ғылыми жҧмыстардың нәтижелері оңтҥстік қазақ мериносы-ның ӛнімділік және биологиялық кӛрсеткіштерін жетілдіруде отандық және шетелдік тҧқымды нәсілдік қошқарларды қолданудың тиімділігін кӛрсетті. Қорыта келгенде, оңтҥстік қазақ мериносы қой тҧқымының ӛнімділігін жетілдіру мақсатында жҥргізілген ғылыми–зерттеу жҧмыстары алынған нәтижелері тӛмендегідей: 1. І-ші жҧптаудан алынған қозылардың туған кездегі орташа тірілей салмағы 5,3 кг еркек, 4,8 кг ҧрғашы қозыларда болып, бҧл кӛрсеткіштер ІІ және ІІІ топтағы тӛлдерден 0,5-0,7 кг еркек қозыларда, 0,5-0,7 кг ҧрғашы қозыларда артық, ал 12 ай мерзімінде бҧл кӛрсеткіш тиісінше 1,5-2,0 кг; 3,0-3,5 кг қҧрап, бҧл басымдылық малдардың 1,5 жасар кезінде де сақталынды. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1 Ескара М.А., Аккулов Г.К., Косауова А.К., Дауылбай А.Д. Перспективность генетического совершенствования продуктивных качеств овец породы южно- казахский меринос на юге Казахстана //Сәкен тағылымы-3: С.Сейфуллин атындағы ҚазМАТУ-дың 50-жылдығына арналған атты республикалық ғыл.-теор.конф.тез. – Астана, 2007. –Т.І. –Б.197. 2 Теликбаева Б., Абжапбарова А., Дауылбай А.Д. Эффективность использования мирового генофонда высокопродуктивных животных //Жаңа әлемдегі – жаңа Қазақстан: Президенттің Қазақстан халқына жолдауына арнал-ған жаратылыстану, техникалық, әлеуметтік-гуманитарлық және экономикалық ғылымдары бойынша студенттердің 10-шы ғыл.-конф.еңбектері.–Шымкент, 2007. –Т.І. –Б.149-151. 3 Есқара М.А., Абдраманов К., Дауылбай А.Д. Результаты использования австралийских мериносов мясо-шерстного направления (полварс) в условиях предгорья южно-казахстанской области //Қазақстандағы қаракӛл шаруашылы- ғының тарихы және болашағы: халықаралық ғыл-прак.конф.матер. –Шымкент, 2008 –Б.75-76. РЕЗЮМЕ В результате проведенных исследований, впервые в условиях юга Казахстана изучены продуктивность и биологические особенности потомства баранов- производителей зарубежной и отечественной селекции при различных вариантах подбора. Потомства австралийских мериносов полварс по живой массе при рождении по баранчикам превзошли на 1,0-1,2 кг, а по ярочкам на 0,5-0,7 кг, а в 12- месячном возрасте соответственно на 1,5-2,0; 3,0-3,5 килограммов потомства животных меркенского и куюкского внутрипородных типов. SUMMARY As a result of carried-out investigations, for the first time in condition of the south Kazakhstan productive and biological particularities of posterity ram-producers of domestic and foreign breeding were studied at the various variants of the selection. At study of the growing and development of lambs of the various groups, posterity of australian merino PoIvors on alive mass have exceed the posterity of animal of merke and kuyuk of the interbreeding types at birth of rams at birth of sheep on 0,5-0,7kg and at 12 monthly age accordingly on 1,5-2,0; 3,0-3,5 kg have surpassed posterities of animals merke and kuyuk intrabreeding types. ӘОЖ 636.32:38.636.03 ЕЛТІРІ ТҦҚЫМДАС ҚОЙЛАРЫНЫҢ ПРИОНДЫҚ ГЕНОТИПТЕРІН ӚҢДЕУДЕ ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛЕР АРҚЫЛЫ ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ ӘЛІБАЕВА Э.Т.-а.ш.ғ.к, магистр оқытушы Кадирова У. Сердалиева Ж.Н.- магистрант Қазіргі кезде баяу қозатын инфекциялық топқа жататын мал ауруларының бір тҥрі – скрепи. Осы уақытқа дейін аурудың таралу механизмі белгісіз, оның ауру малдан сау малға және адамға жҧғатыны мәлім. Негізінен ауру малға енесінің сҥтінен, эмбриондарды трансплатациялаудан және мал азығынан жҧғады. Патогенді ақуыз қан қҧрамына еніп, алғашында жасушаларды, содан кейін бҥкіл ағзаны жансыздандырып, соңынан мал ӛліміне әкеліп соқтырады. Сондықтан кӛптеген елдерде малдарды патогенді ақуыздарға тӛзімділігі бойынша генетикалық сертификациялауға және бҧл мәселені шешуге мемлекеттік тҧрғыдан ерекше кӛңіл бӛлінуде. Америка мен еуропа елдерінде малдарды міндетті тҥрде сертификациялау жҥктелген. Еуропалық одаққа кірген мемлекеттерде бағдарлама қабылданып, онда скрепи ауруына қойлардың тӛзімділігін алдын ала анықтау ҥшін генетикалық мониторинг жҥргізу міндеттелген. Малдарды генодиагностикалау Ресей Федерациясында ең қажетті технологиялар тізіміне кіргізілді. Осы кезге дейін біздің елімізде ауыл шаруашылығының генофондындағы малдар геномының кӛптҥрлілігін, ӛнімділігін, сыртқы ортаға бейімделу қасиетін және әр тҥрлі ауруларға тӛзімділігін сипаттайтын генетикалық сертификаттар жасалмаған. Биотехнологияның бҥгінгі жетістіктері ауыл шаруашылық малдарының генетикалық диагностикалаудың кӛптҥрлігін анықтауға және жҥйесін жасауға мҥмкіндік беріп отыр. Ал бҧл саладағы іс жҥзіндегі табыстар ауыл шаруашылық малдарын биотехнологиялық әдістемелер арқылы мал басын сақтауға, ӛнімділігін генетикалық тҧрғыдан жетілдіруге және мал тҧқымын жедел кӛбейтуге болатындығын шындыққа айналдырды. Қазіргі кезде малдың ӛнімділік белгілеріне және инфекциялық ауруға тӛзімді генотиптерді анықтап, оларды мал шаруашылығының генетикалық мҥмкінділігін жоғарылатуда пайдалануға ерекше мән беріп отыр. Осыған байланысты малдарды молекулалық-генетикалық бағалаудың кешенді жҥйесін жасау және оны мал шаруашылығы тәжірибесіне енгізу қазіргі кҥннің ӛзекті мәселесі. Жалпы зерттеу жҧмыстары 3 кезеңнен тҧрады: І-тҧқымы елтірі тҧқымдас қойлар ҧрпақтарын генодиагностикалау және генотиптеу; ІІ-генотипі әртҥрлі қозылардың селекциялық және биологиялық қҧндылығын анықтау; ІІІ- генотипі әртҥрлі саулықтардың биотехнологиялық және экономикалық тиімділігін анықтау. Зерттеу нысаны ретінде әр тҧқымды қойлар ҧрпақтарының қҧлақ ҧлпасынан бӛлініп алынған ДНҚ пайдаланылды. Биологиялық ҥлгілерді алу және сақтау. Тәжірибеге генодиагностикалау арқылы генотиптеу ҥшін 208 бас әр қой тҧқымдары қозыларынан туылған кезінде қҧлақ қалқаны ҧлпасынан ҥлгілер алынды. Алынған ҧлпа ҥлгісі 100% этил спирті толтырылған 1,5 мл арнайы тҥтікшеге салынып, +4 0 С температурада зертханаға жеткізіліп сақталды. ДНҚ бӛліп алу технологиясы. Қҧлақ ҧлпасынан ядролық ДНҚ бӛліп алу технологиясы жетілдірілген перхлораттық әдістемесі арқылы жҥргізілді. Алынған ҧлпа ҥлгісінің тҥтікшеге 2-3 мм 2 салып, оған 150 мкл В реагентін және 5 мкл К протеиназаны (20 мг/мл) қосып, 8-20 сағат бойы 60 0 С температурада инкубациялайды. Жасушалық лизатқа 0,33 айн. (50 мкл) 5М Na-перхлоратының ерітіндісін қосып араластырады. Одан кейін 1,5 айн. (300 мкл) CLA қосып, 3-5 минут араластырып, 15000 айн/мин центрифугада 5 минут ҧстайды. Ҥстіңгі қабатта тҥзілген ДНҚ-н ҧқыптылықпен аралық қабатпен араластырып алмай таза тҥтікшеге қҧйып алады. Алынған ДНҚ-ы бар фазаға 2 айн. (600 мкл) 100%-тік этил спиртін ДНҚ-н тҧндыру ҥшін қосады, оны араластырғаннан кейін ДНҚ кӛпіршіктері тҥзіледі. Егер ДНҚ кӛпіршіктері тҥзілмесе 15000 айн/мин центрифугада 2-3 минут тҥтікшені қайтадан ҧстайды. Кӛпіршіктер тҥзілгеннен кейін сҧйықтықтан бӛліп алып, оған 0,5-10 мл 70% этанол (-20 0 С температураға дейін салқындатылған) қосып және 5-10 минут бӛлме температурасында инкубациялайды. Спиртті бӛліп алғаннан кейін кӛпіршіктерді аударып 20-30 минут бойы бӛлме температурасында кептіреді. Тҥтікшеде тҥзілген заттары 50-100 мкл дистильденген сумен немесе ТЕ буферлі ертіндісімен ӛңделді. ДНҚ концентрациясын анықтау. ДНҚ концентрациясы 260 нм толқын ҧзындығында спектрофотометрдің кӛмегімен анықталды. Генодиагностикалау жҧмыстары PSQ96MA SYSTEM (Pyrosequenciq AB) автоматты пиросеквенаторда PSQ TM 96SNP Reagent KitSx96 (40-0023) реагенттерді пайдалану арқылы жҥргізілді. Пиросеквенирлеуден алынған мәліметтер PSQ96MA SNP software v.2.0. бағдарламасын қолдану нәтижесінде ӛңделді. Алынған генотиптер Microsoft Еxcel электронды кестесінде жинақталды. Алынған генотиптер матрицасы статистикалық ӛңдеу нәтижелеріне негіз болды. Популяция аралық ҧқсастық және генетикалық алшақтылық M.Lynch формуласын қолдану арқылы есептелінді. Генотиптері анықталған әртҥрлі қойлардың селекциялық қҧндылығы туылған кезіндегі елтірі сапасы «Қаракӛл қозыларының сапасын анықтау жӛніндегі нҧсқауы» бойынша анықталды. Генотиптері әртҥрлі қозылардың туылған кезінен 2,5 жасар кезіне дейінгі тірілей салмақтары, экстерьерлік ерекшеліктері, негізгі сыртқы дене ӛлшем-дерін ӛлшеу арқылы зерттелінді және Е.Я.Борисенко әдістемесі арқылы тҧлға индекстері есептеліп алынды. Донор ретінде іріктелініп алынған саулықтар қанындағы ФЖГ/ЛГ қатынасы иммуноферменттерді талдауға арналған микростриптік фотометр «Stat Fax 303 Plus» аппаратында анықталды. Зерттелген қан сарысуы ҥлгілеріндегі ФЖГ/ЛГ концентрациясы 450 нм толқын ҧзындығында кӛпканалды планшеттік спектрофотометрдің кӛмегімен есептелінді. Донор-саулықтарды гормональды препаратпен индукциялау арқылы суперовуляция жасау, эмбриондарын жуу және олардың сапасын анықтау Н.Әлібаев және О.Бекетауовтың әдістемелері арқылы жҥргізілді. Зерттеу нәтижесінде алынған сандық мәліметтер Н.А.Плохинский әдістемесі арқылы ӛңделініп, олардың статистикалық сенімділігін анықтау ҥшін Фишер және Стьюдент критериясы пайдаланылды. Қазіргі кезде селекциялық жҧмыстардың тиімділігін арттыру ДНҚ- технологияның дамуымен тығыз байланысты. Зерттеу жҧмыстарының негізгі басты бағыттарының бірі – маркерлік аллельдерді анықтау және патогенді прион ақуыздарына тӛзімді генотиптерді селекциялық топқа іріктеп, мал басын ӛз тӛлінен кӛбейтуде барынша тиімді пайдалану. Оңтҥстік Қазақстан аймағында ӛсіріліп жатқан әртҥрлі қой тҧқымдарының патогенді прионға қарсы тҧру қабілетін анықтау жҧмыстары жҥргізілді (1-кесте). Зерттелген қой топтарында кездесуі мҥмкін 13 приондық генотиптердің тек 10-ы ғана кездесті және жеке қой тҧқымында 3-тен 7-ге дейін ғана болатындығы анықталды. Қаракӛл қой тобында 13 комбинациядан 7 генотип (53,8%), атырау қой тҧқымында – 3 генотип (23,1%), ал қазақтың қҧйрықты қой тобында 7 генотип, яғни 53,8% кездесті. Жалпы зерттелген қой тҧқымдарында генотипі «ARR/ARR»-26,4%, «ARR/ARQ»-39,9%, «ARR/ARH»-8,2%, «ARQ/ARQ»-16,3%, «AHQ/AHQ»- 0,5%, «ARQ/ARH»-4,8%, «ARH/ARH»-1,0%, «ARK/ARK»-1,0%, «ARR/ARK»-1,4% және «ARQ/ARK»-0,5% қойлар кездесті. Қаракӛл қой тҧқымының генетикалық әртҥрлілігі басқа қой тҧқымдарына қарағанда ӛте жоғары. Демек, әртҥсті қаракӛл қой тҧқымдарынан ДНҚ тізбесіне байланысты қандай генетикалық ақпарат тҧқым қуалайтындығын зерттеу қазіргі кездегі популяцияда генетикалық ӛзгерістің деңгейін анықтаудың объективті және информативті критерийі болып табылады. Осыған байланысты қазіргі заманғы биотехнологиялық әдістемелер арқылы әртҥсті қаракӛл қойларының приондық гендеріне байланысты оларды генотиптерге жіктеу жҧмыстары жҥргізілді (2-кесте). 1-кесте – Әртҥрлі қой тҧқымдарының приондық генотиптерге бӛліну деңгейі Генотиптер Әртҥрлі қой тҧқымдары қаракӛл қойы атырау қойы қазақтың қҧйрықты қойы n % n % n % ARR/ARR 30 20,2±3,3 15 50,0±9,1 10 34,5±8,8 ARR/ARQ 62 41,6±4,0 11 36,7±8,8 10 34,5±8,8 ARR/AHQ - - - - - - ARR/ARH 16 10,7±2,5 - - 1 3,4±3,4 ARQ/ARQ 27 18,1±3,1 4 13,3±6,2 3 10,4±5,7 ARQ/AHQ - - - - - - AHQ/AHQ - - - - 1 3,4±3,4 ARQ/ARH 10 6,7±2,0 - - - - ARH/ARH - - - - 2 6,9±4,7 ARK/ARK - - - - 2 6,9±4,7 ARR/ARK 3 2,0±1,1 - - - - ARQ/ARK 1 0,7±0,7 - - - - ARH/ARK - - - - - - Барлығы: 149 100,0 30 100 29 100,0 2-кесте – Әртҥсті қаракӛл қойларының приондық генотиптері пайыз есебімен Кӛрсеткіштер Әртҥсті қаракӛл қойлары қара кӛк бҧқар сҧры қазақ сҧры қарақалпақ сҧры барлығы Қой саны 30 30 30 30 29 149 Генотиптер: ARR/ARR 3,3±3,3 13,3±6,2 23,3±7,7 33,3±8,6 27,6±8,3 20,2±3,3 ARR/ARQ 56,7±9,0 26,7±8,1 30,0±8,9 50,0±9,1 44,8±9,2 41,6±4,0 ARR/ARH 13,3±6,2 20,0±7,3 10,0±5,5 6,7±4,5 3,5±3,4 10,7±2,5 ARQ/ARQ 16,7±6,8 23,4±7,7 16,7±7,3 10,0±5,5 24,1±7,9 18,1±3,1 ARQ/ARH 10,0±5,5 13,3±6,2 10,0±5,5 - - 6,7±2,0 ARR/ARK - 3,3±3,3 6,7±4,5 - - 2,0±1,1 ARQ/ARK - - 3,3±3,3 - - 0,7±0,7 2-кестеде келтірілген генодиагностикалық зерттеу нәтижелеріне мҧқият зер салып талдасақ, онда қаракӛл қой тҧқымының гендік қорындағы негізгі қара, кӛк және сҧр тҥсті бҧқар, қазақ, қарақалпақ қой топтары приондық генотиптері бойынша және әрбір жеке популяцияда скрепиге тӛзімділік қасиеттері әртҥрлі даралардың кездесу жиілігі бірдей еместігін байқауға болады. Мысалы, қара тҥсті қаракӛл қой тобында 5 приондық генотиптер – «ARR/ARR», «ARR/ARQ», «ARR/ARH», «ARQ/ARQ», «ARQ/ARH» кездесетіндігі және олардың кездесу жиілігі 3,3±3,3% - 56,7±9,0% аралығында болатындылығы анықталды. Кӛк тҥсті және бҧқар сҧры қойларының геномындағы нуклеотид жҧптары бойынша кӛпгенотиптілігімен ерекшеленді. Атап айтқанда, кӛк тҥсті қаракӛл қойында 6 генотип: ARR/ARR-13,3±6,2%, «ARR/ARQ»-26,7±8,1%, «ARR/ARH»-20,0±7,3%, «ARQ/ARQ»-23,4±7,7%, «ARQ/ARH»-13,3±6,2%, ARR/ARK -3,3±3,3%, ал бҧқар сҧры қой топтарында 7 генотип: «ARR/ARR»- 23,3±7,7%, «ARR/ARQ»-30,0±8,9%, «ARR/ARH»-10,0±5,5%, «ARQ/ARQ»- 16,7±7,3%, «ARQ/ARH»-10,0±5,5%, «ARR/ARK»-6,7±4,5%, «ARQ/ARK»-3,3±3,3% болды. Бҧл мәлімет қаракӛл қой тҧқымы генетикалық тҧрғыдан әлі де болса жете зерттелмеген деп айтуға толық дәлел бола алады. Бҧл бағыттағы жҥргізілген ғылыми-зерттеу жҧмыстарының нәтижелері мал тҧқымдарын асылдандыру бағдарламасының негізгі шарттары болуы тиіс. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1. Әлібаев Н., Бекетауов О., Әлібаева Э.Т., Гладырь Е.А., Зиновьева Н.А. Қазақстанның шӛл және шӛлейтті экологиялық аймақтарда ӛсіріліп жатқан қойларды генодиагностикалаудың маңыздылығы //Агроӛндірістік кешеннің және қоршаған ортаның экологиялық проблемалары: V-і халықаралық конф.матер. –Қызылорда, 2008. –Б.124-125. 2. Әлібаев Н., Бекетауов О., Әлібаева Э.Т. Әртҥрлі қой тҧқымдарын прион-дық генотиптері бойынша сҧрыптау //Жаршы. –Алматы: Бастау, 2008. -№9. –Б.48-49. 3. Гладырь Е.А., Зиновьева Н.А., Эрнст Л.К., Брем Г., Алибаев Н.Н., Бекетауов О.К., Алибаева Э.Т., Калгимбаева М.А. Изучение генетического потенциала устойчивости овец Казахстана к Скрепи //Ізденістер, нәтижелер. –Алматы: КазНАУ, 2008. -№3. -Б.228-231. РЕЗЮМЕ Технология выделения ядерной ДНК проводилась перхлоратным методом. Концентрация ДНК определялась с помощью УФ-спектрометра. Полученные значения частоты встречаемости аллеля «ARR» у овец, селекционируемых в Республике Казахстан, почти в два раза отличаются от таковых, полученных на овцах каракульской породы, разводимой на территории России (47,3% против 23,4%). При этом установлено, что частота встречаемости животных с резистентным генотипом «ARR» неодинакова и данный показатель у каракульских овец составил 47,3%, у атырауской породы – 68,3%, а у овец казахской курдючной породы – 57,0%. SUMMARY Тechnology of the separation nucleus DNA was conducted perchlorate by method. The Concentration DNA was defined by means of UF-spectrometer. Got importances of the frequency meeting allel "ARR" beside sheep, selection in Republic Kazakhstan, nearly in two times differ from such, got on karakul sheep, divorced on territory of the Russia (47,3% against 23,4%). Is it herewith installed that frequency meeting of animal with resistant genotype "ARR" different and given factor beside karakul sheep has formed 47,3%, beside atyrau breed - 68,3%, but beside kazakh fat tail sheep of breed - 57,0%. УДК 636.22/28.083. ИННОВАЦИОННЫЕ БИОТЕХНОЛОГИЧЕСКИЕ МЕТОДЫ В СЕЛЕКЦИИ ЖИВОТНЫХ Жайдарханова К.Ж ,Саржанова Г.Б., Смагулова С.Н. РСИУ , г. Шымкент Система крупномасштабной селекции в скотоводстве основана на принципах точной генетической оценки животных и широкого использования (через искусственное осеменение ) генетически ценных быков – производителей . Наиболее точный метод оценки генотипа быков – оценка их по качеству потомства . Однако удельный вес выявленных быков – улучшателей, особенно с ярко выраженным улучшающим эффектом , - относительно невысокий . Ближайщие предки быка (М, МО, ММ) оказывают мощное влияние на его генотип . Поэтому очень важен отбор быков производителей перед постановкой на генетическую проверку . Первым этапом всей сложной системы отбора и оценки быка являются отбор и оценка матерей быков. Уровень генетического потенциала матерей быков в значительной степени определяет и удельный вес быков-улучшателей и степень их улучшающего эффекта . При традиционных методах разведения и воспроизводства крупного рогатого скота в среднем от каждой коровы за период ее использования получают 4-6 телят (2-3 бычка, 2-3 телочки ). Таким образом , возможности размножения маток с ценным генотипом в скотоводстве весьма ограниченны . Методы гормональной стимуляции генетически ценных маток и трансплантация эмбрионов позволяют получать от них более многочисленное потомство и тем самым ускорить повышение качества стада , давать достоверную генетическую оценку женской особи по потомству. До разработки и внедрения метода трансплантации , когда от коровы получали 2-3 женских потомка , рожденных в разные годы , такая оценка матки была практически исключена .Поэтому матерей быков отбирали только по фенотипу (удой, % жира в молоке и т.д.) и по анологичным показателям других женских предков . Сыновья высокопродуктивной коровы могут быть оценены (кроме оценки по происхождению ) по показателям полных сестер (сибсы) уже к 3-летнему возрасту вместо 5-летнего при оценке по их потомству. Высокая точность оценки генотипа по сибсам и полусибсам позволяет раньше выявлять и использовать быков- улучшателей . Кроме того, оценка по сибсам в дополнение к оценке по потомству в значительной степени увеличивает точность оценки генотипа быка . Оцененным 3- летним быкам назначают число доз спермы , которую необходимо запасти от данного производителя . Метод трансплантации значительно увеличивает роль семейств в селекционно-племенной работе. Даже при традиционных методах разведения скота селекционеры придавали большое значение маточным семействам . В силу особенностей воспроизводства крупного рогатого скота семейства всегда были немногочисленными группами животных . Но даже и они играли большую роль в структуре пород . С развитием методов трансплантации значение этих структурных единиц в породе возрастает , представляется возможным , используя методы популяционной генетики , давать более полную и объективную генетическую оценку семейств . Создаются условия для более полного взаимодействия семейств и линий в селекционно- племенной работе. Особое значение метод трансплантации ранних эмбрионов приобретает при выведении новых линий , типов и пород животных . Он позволяет более быстрыми темпами создавать ядро новой популяции , играет всевозрастающую роль и в использовании мировых генетических ресурсов . Разработаны не только надежные методы стимуляции воспроизводительных функции животных и получения ранних эмбрионов , но и способы их длительного хрананения . Все это дает возможности для экономически выгодной транспортировки генетического материала . В перспективе использование мировых генетических ресурсов будет все в большей степени базироваться на импорте- экспорте спермы и ранних эмрионов . Это позволит в больших масштабах и более оперативно использовать генетические ресурсы для совершенствования существующих и выведения новых линий, типов и пород сельскохозяйственных животных , и в первую очередь крупного рогатого скота . Наиболее эффективно применение трансплантации эмбрионов при недостаточных генетических ресурсах . Так в стране реализуется крупномасштабная селекционная программа совершенствования молочного скота с использованием генотипа голштинов . Внутренние генетические ресурсы этой популяции черно-пестрого скота в нашей стране недостаточны. Следовательно , главной задачей должно стать воспроизводство племенных голштинских быков , быстро решить которую можно путем трансплантации эмбрионов . Это относится и к ускоренному развитию мясного скотоводства, где относительно небольшие генетические ресурсы. В настоящее время эффективным считается нехирургическое извлечение эмбрионов и хирургическая их пересадка. Трансплантация незаменима при выведении новых пород вместо импорта племенных животных , при повышении эффективности селекции матерей племенных быков . У метода еще имеются некоторые недостатки , которые в ближайщем будущем будут устранены. В оптимальном варианте нехирургическую пересадку эмбрионов могут могут осуществлять техники-осеменаторы при устойчивых удовлетворительных результатах . Упрощение метода , надежность получаемых результатов – решающие факторы повышения экономической эффективности трансплантации. В нашей стране проблема трансплантации эмбрионов в теоретическом и экспериментальном плане разрабатывалась еще в 80-е годы прошлого столетия (М.М. Тойшибеков и др.). В последние годы исследования проводятся на крупном рогатом скоте и овцах в ОАО Юго-Западном НПЦ растениеводства и животноводства и в НИИ Экспериментальной биологии им. Ф. Мухамедгалиева. Одновременно с реализацией разработанных методов в практику продолжаются исследования и разработки по совершенствованию методов гормональной стимуляции самок , вымывания и трансплантации эмбрионов . Разрабатываются методы клеточной и генной инженерии применительно к сельскохозяйственным животным. В заключение следует подчеркнуть , что трансплантация эмбрионов у крупного рогатого скота – мощный фактор интенсификации животноводства, перспективный биотехнологический метод , позволяющий быстро распространить и размножить ценный генетический материал , повысить производство говядины (за счет получения двоен). Тҥйін Баяндамада ірі қара малын селекциялауда эмбриондарды тасымалдау (трансплантация) әдісінің маңызы кӛрсетілген Summary The article shows the role of the method of transplantation of early embryos in the breeding of cattle. Использованная литература: 1. Иванов И.И. Искусственное оплодотворение домашних животных. С.П.Б. -1907.- 250 с. 2. Милованов В.К. Итоги научно-исследовательской работы по искусственному осеменению // Искусственное осеменение с.-х. животных. – М. – 1935. – 84 с. 3. Смирнов И.В. Глубокое охлаждение семени, трансплантация эмбрионов сельскохозяйственных животных //Журн. общ. биол., 1999. - 11. - №3. - с. 185-197. 4. Наук В.А. Структурные и биохимические криоповреждения биомембран гамет самцов сельскохозяйственных животных //Криобиология, 2014. - 2. - с. 47-50. МАЗМҦНЫ 1. ФИЛОЛОГИЯЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР Досжан Р.А., Сабыржан Р.М. РАБҒУЗИДІҢ «ҚИССАС-УЛ-ӘНБИЯ» ЕСКЕРТКІШІ ТІЛІНДЕГІ СӚЙЛЕМНІҢ МАҒЫНАЛЫҚ ТҤРЛЕРІ.................................................................................................... Досжан Р.А., Рысқұлова С. ШЫЛАУЛАРДЫҢ ҚАЛЫПТАСУ ТАРИХЫ МЕН ЗЕРТТЕЛУІ................................... Боранбаев С. Р., Жайлаубай Е.Ж. МӘТІН ЖӘНЕ МӘТІН ЛИНГВИСТИКАСЫ................................................................. Жолдасова Б., Ы.Балхыбекова. ШЕРХАН МҦРТАЗА ШЫҒАРМАЛАРЫНДАҒЫ БАЯНДАУЫШТЫҢ ЖАСАЛУЫ МЕН ОНЫҢ ТҤРЛЕРІ........................................................................................................ Батырханова У., Аймурзаев Ф. ЖИІЛІК СӚЗДІКТЕРДІҢ ТҤРЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚОЛДАНЫЛУЫ................. Аширбекова М., Аймурзаев Ф. ОМОНИМ СӚЗДЕРДІҢ ТУЫНДАУЫ МЕН ЖАСАЛУ ЖОЛДАРЫ.......................... Елікбаев Б.К. Кадирбаева М.А. Ақкӛзова Г.С. БҦЙРЫҚТЫ СӚЙЛЕМ ЖАСАУДАҒЫ ЕСІМ СӚЗ ТАПТАРЫНЫҢ ҚЫЗМЕТІ..... Полатова Д.Н. ТҤРКІ ТІЛДЕРІНДЕГІ ЗАТ ЕСІМДЕРДІҢ ЖАСАЛУ ЖОЛДАРЫ........................... Ерімбетова А. ҚАЗАҚ ШЕШЕНДІК ӚНЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ТҦРҒЫДА ЗЕРТТЕЛУІ................. Әбзелова П., Ы.Балхыбекова. МЕҢГЕРІЛЕ БАЙЛАНЫСҚАН СӚЗ ТІРКЕСТЕРІНІҢ ЖАСАЛУ ЖОЛДАРЫ...... Райымбек Л.Р., Дилдабекова Л.Н. МЕКТЕП АЛДЫ ДАЯРЛЫҚ ТОПТАРЫНЫҢ ОҚУ ТӘРБИЕ ҤДЕРІСІНДЕ ҦЛТТЫҚ ОЙЫНДАРДЫ ПАЙДАЛАНУ..................................................................... Душмуратова Ф.С., БекдуалиеваА.К. ЗАКОНОМЕРНОСТИ РАСПРЕДЕЛЕНИЯ ПАДЕЖНЫХ РОЛЕЙ АНГЛИЙСКОЙ ГЛАГОЛЬНОЙ ЛЕКСИКИ............................................................................................ Турлыбеков Е.Б., Бекдуалиева А. MOTIVATION TO LEARN A FOREIGN LANGUAGE IN KAZAKHSTAN............. Есенәлиева Ж.Е. Бекдуалиева А.К. TEACHING FOREIGN DIALOGIC SPEECH TO STUDENTS OF LINGUISTIC HIGHER EDUCATION ESTABLISHMENT................................................................ Мәлікайдар Ш.М., Бекдуалиева А.К. ИСТОРИКО-СОЦИОЛЕКТНАЯ ВАРИАТИВНОСТЬ СУБСТАНДАРТНЫХ ЛЕКСИКОНОВ МАРГИНАЛЬНЫХ СУБКУЛЬТУР ДЕКЛАССИРОВАННЫХ ЭЛЕМЕНТОВ ОБЩЕСТВА......................................................................................... Мәулет А.М. ENGLISH ADVERTIZING DISCOURSE IN DYNAMIC ASPECTS......................... Мырзатаева Д.А. ЗАКОНОМЕРНОСТИ РАСПРЕДЕЛЕНИЯ ПАДЕЖНЫХ РОЛЕЙ АНГЛИЙСКОЙ ГЛАГОЛЬНОЙ ЛЕКСИКИ............................................................ Әтенбаева Ӛ. Ә., Ӛтеген Р.К. BASIC CONCEPTS OF DIFFERENTIATED LEARNING TECHNOLOGY............ Тарахтиева А. Е. EXPERIENCE IN THE ORGANIZATION OF PROFILE EDUCATION IN KAZAKHSTAN............................................................................................................. Әмірбекова А. Қ., Ӛтеген Р. К. THE GERUND IS A NON-FINITE FORM OF THE VERB WITH SOME NOUN FEATURES, IT IS FORMED BY ADDING THE SUFFIX –ING TO THE VERB....... Бухарбаева Г. Қ. SOCIAL AND CULTURAL DIFFERENCES OF BRITISH AND AMERICAN ENGLISH............................................................................................................................ Әділова Ш. Мухалиев Ә. МАРХАБАТ БАЙҒҦТТЫҢ ӘҢГІМЕ ЖАНРЫНДАҒЫ ІЗДЕНІСТЕРІ..................... Әділова Ш., Сайдахметова Д. Т. ТОҚБЕРГЕНОВ ӘДЕБИ СЫН ЕҢБЕКТЕРІНДЕГІ ЭССЕ ЖАНРЫ...................... Мәжитҧлы І., Танабаева Г. САЙЫН МҦРАТБЕКОВ ШЫҒАРМАЛАРЫНДАҒЫ ЛИРИЗМ................................ 2. ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР Боранбаев С. Р. Мамаев Ж.Б. ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ............................................... Есжанова Ш. С. Айтбекова А.Б. ХАЛЫҚТЫҚ СӘНДІК-ҚОЛДАНБАЛЫ ӚНЕРДІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ӘЛЕУЕТІ............................................................................................................................... Тҥркістанова З., Торекулова П. ОТБАСЫ ПСИХОЛОГИЯСЫНДА ТҦЛҒААРАЛЫҚ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫ ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ.......................................................... Таджибаева Д., Атемова Қ.Т. ОТБАСЫНДАҒЫ ТҦЛҒААРАЛЫҚ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫҢ ҚАЛЫПТАСУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ.............................................................................................................. Колдасова О.Ш. ОБЩЕНИЕ В СИСТЕМЕ РЕГУЛЯЦИИ МЕЖЛИЧНОСТНЫХ ОТНОШЕНИЙ УЧАЩИХСЯ В ПОЛИЭТНИЧЕСКОЙ ШКОЛЕ.................................................................................. Колдасова О.Ш. РОЛЬ ЛИЧНОСТНОГО ФАКТОРА В УПРАВЛЕНИИ МЕЖЛИЧНОСТНЫМИ ОТНОШЕНИЯМИ УЧАЩИХСЯ В ПОЛИЭТНИЧЕСКОЙ ШКОЛЕ......................... Узенбаева Б. ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫНДА ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІ ҦЙЫМДАСТЫРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ................................................................................ Шауменова К. ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЕҢБЕК БІЛІКТЕРІН, ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫН ДАМЫТУДЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ, ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ........................................................................................................ Абилдаева Ш., Қашқынбекова Г. БАСТАУЫШ МЕКТЕП ОҚУ-ТӘРБИЕ ПРОЦЕСІНДЕ САЛТ-ДӘСТҤРДІ ҚОЛДАНУДАҒЫ ӘДІСТЕР..................................................... Битанова Э. АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРДЫҢ ТАНЫМДЫҚ ҚАБІЛЕТТЕРІН АРТТЫРУДАҒЫ МАҢЫЗЫ..................................................................................................................... Тоқыбет Ж., Қазыбаева К. БАСТАУЫШ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ЛОГИКАЛЫҚ ОЙЛАУ ҚАБІЛЕТІН АҚПАРАТТЫҚ КОММУНИКАТИВТІ ТЕХНОЛОГИЯНЫ ПАЙДАЛАНУ АРҚЫЛЫ ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ................................................. Шалданбаева А.М., Майлыбаева Л.С. ЖҤСІП БАЛАСАҒҦНИДЫҢ МҦРАСЫНДАҒЫ НЕГІЗГІ ҚАҒИДАЛАРДЫҢ ТӘЛІМ-ТӘРБИЕЛІК МӘНІ................................................... Сейдуллаева А., Ахмет Л.С. СТУДЕНТТЕРДІҢ КӘСІБИ ҚҦЗІРЕТТІЛІКТЕРІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ............ Мирзаева М. ОҚУШЫЛАРДЫ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ – ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТҦРҒЫДА ЕҢБЕККЕ ДАЯРЛАУ ӘДІСТЕМЕСІ.................................................. Исаков М., Абдразақов Б.С., Жаулыбаев Ж. СПОРТ МАМАНДАРЫНЫҢ ЖЕКЕ ТҦЛҒА РЕТІНДЕГІ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖӘНЕ АРНАЙЫ ДАЙЫНДЫҒЫ....................................... Жайдарханова К.Ж., Саржанова Г.Б., Смагулова С.Н. ИННОВАЦИОННЫЕ БИОТЕХНОЛОГИЧЕСКИЕ МЕТОДЫ В СЕЛЕКЦИИ ЖИВОТНЫХ.............................................................................................................. Сҧлтанбекова Н.И., Майлыбаева Л.С. ОҚУШЫЛАРДЫҢ ТҦЛҒАЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІН ДАМЫТУДА ОТБАСЫ ТӘРБИЕСІНІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ МӘНІ.......................................... Сейдахметова А. ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫНДА БОЛАШАҚ МҦҒАЛІМДЕРДІ ПАТРИОТТЫҚ ТӘРБИЕ БЕРУГЕ ДАЙЫНДАУДАҒЫ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ІС-ӘРЕКЕТТЕР... Мырзабек Л., Майлыбаева Л.С. ТҦЛҒАНЫҢ ӚЗІН-ӚЗІ ДАМЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ.......................... Мҧратбек С., Майлыбаева Л.С. ИННОВАЦИЯЛЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ........................................................................................ Әшірбек Р., Майлыбаева Л.С. БОЛАШАҚ ПЕДАГОГ МАМАНДАРДЫ ДАЯРЛАУДА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ МЕМКІНДІКТЕРІН ПАЙДАЛАНУ............................................ Бейсембаева Г., Майлыбаева Л.С. ҚАЗІРГІ МЕКТЕПТЕРДЕГІ ПЕДАГОГ – ПСИХОЛОГ ҚЫЗМЕТІНІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ МҤМКІНДІКТЕРІ............................................................... Арыстанова Г.Ш AТА –АНАҚАМҚОРЛЫҒЫНСЫЗҚАЛҒАНБАЛАЛАР ТУРАЛЫПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУЛЕР....................................................... Әденқҧл Г. Қалыбеков Б.Е. ҚАЗІРГІ МЕКТЕПТЕРДЕГІ ПЕДАГОГ-ПСИХОЛОГ ҚЫЗМЕТІНІҢ ҒЫЛЫМИ НЕГІЗДЕРІ.................................................................................................................. Ортаева А. Байжумаева Г. Ж. ҦЛТТЫҚ ҚҦНДЫЛЫҚТАР АРҚЫЛЫ ЖАСТАРДЫ ТӘРБИЕЛЕУ.................. Мирзаева М., Есенбаева А., Бектҧрғанова М. ЕҢБЕККЕ БАУЛУ ПӘНІН ОҚЫТУ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЕҢБЕК ӘРЕКЕТІНЕ ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ.................................................... Мирзаева М., Есенбаева А. ОҚУШЫЛАРДЫ ЕҢБЕКТІ СҤЮГЕ, ЕҢБЕК АДАМДАРЫН ҚАДІРЛЕУГЕ ТӘРБИЕЛЕУ...................................................................................................................... 3. СЕКЦИЯ. ӘЛЕУМЕТТІК ҚОҒАМДЫҚ ҒЫЛЫМДАР ЖӘНЕ ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ (ТАРИХ, ГЕОГРАФИЯ, ҚҦҚЫҚТАНУ ЖӘНЕ Т.Б.) Кудайбергенов Н.Т., Дҥйсенов О.К., Жҧмабеков Р. БОЛАШАҚ ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ МҦҒАЛІМІНІҢ КӘСІБИ ІСКЕРЛІГІ МЕН ДАҒДЫСЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ...................... Садық А., Молдасламова А. Қ. ҚОЛА ДӘУІРІНДЕ ЖЕРЛЕУ САЛТЫНЫҢ ДӘСТҤРЛЕРІ ТУРАЛЫ КЕЙБІР МӘСЕЛЕЛЕР........................................................................................................... Бекешов Н.А. ХІХ ҒАСЫРДЫҢ СОҢЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ХАНДЫҚТАРЫНЫҢ ЖАЙЫ....... Надиркулова Ж.Ж. 1979-1989 ЖЫЛДАРДАҒЫ ҦЛЫБРИТАНИЯ СЫРТҚЫ САЯСАТЫНДАҒЫ БАСЫМ БАҒЫТТАР.......................................................... Лесов Е.Г. ЕУРОПАЛЫҚ ИНТЕГРАЦИЯ ПРОЦЕСІНДЕГІ ГЕРМАН-ФРАНЦУЗ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚАРЫМ - ҚАТЫНАСЫНЫҢ НЫҒАЮЫ.................... Дарменов Б. Е. САҚТАНДЫРУ ШАРТЫН ҚОЛДАНУ ТҤСІНІГІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚҦҚЫҚТЫҚ СИПАТТАРЫ................................................................. Ораз Ж.Т. ЗАҢДЫ ТҦЛҒА ҦҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ.......................... Орманова П.М. МЕМЛЕКЕТТIК БАСҚАРУ ЖҤЙЕСІН ҚҦҚЫҚТЫҚ ҚАМТАМАССЫЗ ЕТУ МӘСЕЛЕСІ................................................................. Сулейменова Л.А. ГЛОБАЛЬНАЯ ОПАСНОСТЬ В ЭКОЛОГИИ ДЛЯ ЧЕЛОВЕЧЕСТВА........ Сапарханов А.О. ЖЕКЕ АДАМНЫҢ АР-НАМЫСЫНА ЖӘНЕ АДАМГЕРШІЛІГІНЕ ҚАРСЫ ЖАЛА ЖАБУ ҚЫЛМЫСТАРЫ.......................................................... Ерғали М.Е., Йсмайлов А. ҚР МЕМЛЕКЕТТІК ОРГАНДАР ЖҤИЕСІНДЕГІ ПРОКУРАТУРАНЫҢ ОРНЫ МЕН РӚЛІ.......................................................... Ғайнуллаҧлы Ә., Темірәлиева С. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ ЗАҢДАРДЫҢ ДАМУ САТЫЛАРЫ................................................................... Накышев Н.Н., Абдразаков Б.Б., Тугайбаева А. ҚАЗАҚ ҚҦҚЫҚ ЖҤЙЕСІНДЕГІ ЖЕР ҚҦҚЫҒЫНЫҢ МАЗМҦНЫ, МӘНІ МЕН БАСТАУЛАРЫ................................................................................... Накышев Н.Н., Абдразаков Б.Б., Тугайбаев Т. ӘСКЕРИ БҦЙРЫҚҚА БАҒЫНБАУДЫҢ АЛДЫН АЛУ МӘСЕЛЕЛЕРІ.......... Сахова Д., Абдразаков Б.Б. АДАМ МЕН АЗАМАТТАРДЫҢ ҚҦҚЫҚТАРЫ МЕН БОСТАНДЫҚТАРЫН ҚОРҒАУ БОЙЫНША СОТ ОРГАНДАРЫ ҚЫЗМЕТТЕРІНІҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫН АНЫҚТАЙТЫН КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ ҚҦҚЫҚТЫҚ НЕГІЗДЕР................................................................................................................... Сартаева Э.П., Бекмҧратов Е.П. ҚЫЛМЫСТЫҚ АТҚАРУ МЕКЕМЕЛЕРІНІҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ АРЫ ҚАРАЙ ДАМЫТУДЫҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ..................................... Саргинбаева А., Абдразаков Б.Б. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ХАЛЫҚАРАЛЫҚ КОМЕРЦИЯЛЫҚ ТӚРЕЛІКТЕРМЕН АРАЛЫҚ СОТТАРДА ДАУЛАРДЫ ШЕШУДІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ....................................................... Сабыров Б.Ж., Қалқанова Ж.С. ЖЕКЕ АДАМҒА ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТАРДЫҢ СИПАТТАМАСЫ МЕН ҚР-Ң ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҦҚЫҚ ЗАҢНАМАСЫ БОЙЫНША РЕТТЕУДЕГІ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ............................................................................. Рахматуллаев Д., Абдразаков Б.Б. ҚЫЛМЫСТЫҚ ІС ЖҤРГІЗУДЕГІ АҚИҚАТТЫҢ СИПАТЫ МЕН МАЗМҦНЫ.... Нагизбекова Г., Абдразаков Б.Б. ӘСКЕРИ ҚЫЛМЫСТАРДЫҢ АЛДЫН АЛУДАҒЫ КРИМИНАЛОГИЯЛЫҚ СИПАТАМАСЫНЫҢ ОНЫҢ СЕБЕПТЕРІ САЛДАРЫ....................................... Бекмуратов Е., Абдразаков Б.Б., Мансуров А. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚҦҚЫҚ ПЕН ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢНАМАСЫНДАҒЫ СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ КҤРЕСТІҢ ДАМУЫ.................................................................................. Қыдыралиев Н Б., Мейркулова Г.М. БҤГІНГІ ТАҢДАҒЫ ПРОКУРАТУРАНЫҢ ЖҦМЫСТАРЫН ҚҦҚЫҚ ҚОРҒАУ ОРГАНДАРЫНЫҢ ЖҦМЫСТАРЫМЕН СӘЙКЕСТЕНДІРУ МӘСЕЛЕСІ....... Каххаров С., Бекмуратов Е. ЛАУАЗЫМДЫҚ ӚКІЛЕТТІГІН АСЫРА ПАЙДАЛАНУМЕН КҤРЕСТІҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖӘНЕ КРИМИНОЛОГИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ....................... Калиев А., Абдразаков Б.Б. КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЕМЕС ҦЙЫМДАРДЫҢ ҚҦҚЫҚТЫҚ ОСПЕКТІЛЕРІ ЖӘНЕ МӘРТЕБЕСІ..................................................................... ҚалдыбековД.Е., Мейркулова Г.М. ТҦРМЫСТЫҚ САЛАДАҒЫ ҚЫЛМЫСТАРДЫҢ КРИМИНОЛОГИЯЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ АЛДЫН-АЛУДАҒЫ ҚҦҚЫҚ ҚОРҒАУ ОРГАНДАРЫНЫҢ РӚЛІ..................................................................... Жораева Ж.А., Жаналиева А. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ МАМАНДАНДЫРЫЛҒАН КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ БАҚЫЛАУДЫҢ ҚАЛЫПТАСУ МӘСЕЛЕЛЕРІ................................................ Боранкулова А.А., Бекмуратов Е.П. АЗАМАТТЫҚ ҚҦҚЫҚТЫҚ ЖАУАПКЕРШІЛІКТІ ЖҤЗЕГЕ АСЫРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ........................................................................ Бектемірова А.А., Ажиметова З.А. ТЕРРОРИЗМ, ЭКСТРЕМИЗММЕН КҤРЕС, ХАЛЫҚАРАЛЫҚ СТАНДАРТТАРМ МЕН ТӘЖІРИБЕ: КҤРЕСУ БАҒЫТТАРЫ......................... Асанов Б., Мейркулова Г.М. ҚР-НЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҦҚЫҚТЫҒЫ АДАМДЫ АЗАПТАУ НЕМЕСЕ ҦДАЙЫ ҦРЫП-СОҒУ ҚЫЛМЫСЫ ҤШІН ЖАУАПТЫЛЫҚ, АЛДЫН-АЛУ ЖӘНЕ ОДАН САҚТАНДЫРУ ЖӚНІНДЕГІ ӚЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕР............... Бекжигитова Шынара ПРАВОВЫЕ ОСНОВЫ ВЫБОРНОСТИ АКИМОВ В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН............................................................................................................ Валиев А., Кулубаева А.А. МЕКТЕПТЕГІ ДЕНЕ ТӘРБИЕСІ САБАҚТАРЫНДА ҦЛТТЫҚ ОЙЫНДАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ.............................................................................. Валиев А., Кулубаева А.А. ҚАЗАҚ КҤРЕСІНІҢ АЙЛА ТӘСІЛДЕРІ.............................................................. 4. СЕКЦИЯ. ӚНЕР ЖӘНЕ МӘДЕНИЕТТАНУ (БЕЙНЕЛЕУ, КӘСІПТІК БІЛІМ ЖӘНЕ Т.Б.) Ахмет Л.С., Қарекеева Г. ТЕХНОЛОГИЯ ПӘНІ БОЙЫНША СӘНДІК ҚОЛДАНБАЛЫ ӚНЕР БҦЙЫМДАРЫН ОРЫНДАУҒА ҤЙРЕТУ.................................... ............ Қосбай Қ.Н СӘНДІК ҚОЛДАНБАЛЫ ӚНЕРГЕ БАУЛУДА ЖАҢА ӘДІСТЕРДІ ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ.................................................... Ахмет Л.С., Сейдуллаева А. СТУДЕНТТЕРДІҢ КӘСІБИ ҚҦЗІРЕТТІЛІКТЕРІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ........... Райымқҧлова А.Ақынбекова Ж. КИІМДІ ОБРАЗДЫ –АССОЦИАТИВТІ БЕЙНЕЛЕУДЕ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТІН ДАМЫТУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ....................... Султанмуратова М. КӘСІПТІК ОҚЫТУДА ИНТЕРБЕЛСЕНД АДІСТЕРДІ ҚОЛДАНУДЫҢ НЕГІЗГІ ШАРТТАРЫ.................................................................................................................. 5. СЕКЦИЯ. ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР Джаксыбаева С. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ КЛАСТЕРЛІК КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ДАМУ МӘСЕЛЕЛЕРІ... Менисова А. ХАЛЫҚТЫҢ ӚМІР СҤРУ ДЕҢГЕЙІ, МӘНІ ЖӘНЕ ҚҦРЫЛЫМЫ................ Аимова А. ТУРИЗМ САЛАСЫНДА БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП ӘДІСТЕРІН ҚОЛДАНУ ҚАЖЕТТІЛІГІ.................................................................................. 6. СЕКЦИЯ. ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ (ФИЗИКА, МАТЕМАТИКА, ИНФОРМАТИКА ЖӘНЕ Т.Б.) Ибрагимов О.М., Әбуқызы Г., ҚАТТЫ ДЕНЕЛЕРДІҢ ЭЛЕКТР ӚТКІЗГІШТІГІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ................................................................... Ибрагимов О.М., Бибулова Д.Ә. КРИСТАЛДАРДА АТОМДАР ДИФФУЗИЯСЫНЫҢ МЕХАНИЗМДЕРІ....... Ибрагимов О.М., Есенқҧлова Н.Ш., Жҧмаділлаева М.А. МАТЕМАТИКАЛЫҚ ФИЗИКА ТЕҢДЕУЛЕРІ ҤШІН НЕГІЗГІ ЕСЕПТЕРДІҢ ҚОЙЫЛЫМЫ ЖӘНЕ ЖАЛПЫ ШЕШІМДЕРІ.................................................... Таджибаева У., С Искакова А.И. КӚП АЙНЫМАЛЫ ФУНКЦИЯЛАРДЫҢ ЭКСТРЕМУМДАРЫ....................... Нишанов С.Х., Абдрахманов Ж. ТОПОЛОГИЯЛЫҚ КЕҢІСТІК ЖӘНЕ ТОПТАРДЫ ҚОЛДАНУ....................... Қҧдайберген С.Д., Абдрахманов Ж. ПАРАБОЛИКАЛЫҚ ДИФФЕРЕНЦИАЛДЫҚ ТЕҢДЕУЛЕРДІ ШЕШУ.......... Нуримов М.Б., Ержанов Н., Кожабаев С.Е. BORLAND DELPHI ОБЪЕКТІЛІ БАҒДАРЛАУ ТІЛІНІҢ КӚМЕГІ АРҚЫЛЫ ИДЕАЛ ГАЗДЫҢ IШКI ЭНЕРГИЯСЫ............................................................... Камал Б.Е., Қожабев С.Е. АСТРОНОМИЯ ПӘНІН ӚЗ БЕТІНШЕ ОҚЫП ҤЙРЕНЕТІН ЖӘНЕ ӚЗІН-ӚЗІ БАҚЫЛАЙТЫН ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚ ҚҦРУ............................................ Нҧрмат А.Қ.,Ержанов Н. ДИФФЕРЕНЦИАЛДЫҚ ТЕҢДЕУЛЕР ШЕКАРАЛЫҚ ЕСЕПТЕРДІ ШЕШУ.................................................................................................................... Нығмет З. М., Ақылбаев М. КОШИ ЕСЕБІНІҢ ШЕШІМІН ТАБУ................................................................... Бурлибаев Б., Ақылбаев М. ЕКІ ӚЛШЕМДІ КЕРІ ГИПЕРГЕОМЕТРИЯЛЫҚ ТҤРДЕГІ ДИФФЕРЕНЦИАЛДЫҚ ТЕҢДЕУ ЗАҢЫНЫҢ АСИМПТОТИКАЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ........................................................................................................ Бурлибаев Б.C., Искакова А.И. ЕКІ ӚЛШЕМДІ КЕРІ ГИПЕРГЕОМЕТРИКАЛЫҚ ҤЛЕСТІРУ ЗАҢЫНЫҢ АСИМПТОТИКАЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ.............................................................. Нығмет З. М., Ақылбаев М. ГИПЕРБОЛАЛЫҚ ТЕҢДЕУДІҢ ЖАЛПЫ ШЕШІМІ...................................... Нишанов С.Х., Абдрахманов Ж. ЛАПЛАС ТЕҢДЕУІНЕ ҚОЙЫЛҒАН ЕКІНШІ ШЕКАРАЛЫҚ ЕСЕПТЕРДІ ШЫҒАРУ.................................................................................................. Қҧдайберген С.Д., Абдрахманов Ж. ДИФФЕРЕНЦИАЛДЫҚ ТЕҢДЕУЛЕР ҤШІН ШЕКАРАЛЫҚ ЕСЕПТІҢ ҚОЙЫЛУЫ.................................................................................................................... Нуримов М.Б., Ержанов Н., Кожабаев С.Е. DELPHI-ДІҢ АНИМАЦИЯЛЫҚ МҤМКІНДІКТЕРІН ПАЙДАЛАНА ОТЫРЫП ЖЫЛУЛЫҚ ПРОЦЕССТЕРДIҢ ҚАЙТЫМДЫЛЫҒЫ........................ Камал Б.Е., Абрахманов Ж. ДӘСТҤРЛІ ЕМЕС САБАҚТАРДЫ ҦЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ САБАҚ ПРОЦЕСІНДЕ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯ ӘДІСТЕРІН ҚОЛДАНУ.................................................................................................................... Нҧрмат А.Қ., Ержанов Н. ШТУРМ-ЛИУВИЛЛДІҢ ШЕКАРАЛЫҚ ЕСЕБІ....................................................... Ибрагимов О.М., Ыбырайева Ж.Д. ОРТА ЖӘНЕ СЫРТҚЫ ДЕНЕЛЕР ӚРІСІНДЕГІ СПИРАЛЬДІК ЖӘНЕ АЙНАЛМАЛЫ ҚОЗҒАЛЫСТАР ОРНЫҚТЫЛЫҒЫ.............................................. Ибрагимов О.М., Әлімқҧл Л.Ж., Раимбекова П.П. СИНГУЛЯР ИНТEГРAЛДАР ҤШІН ЖУЫҚТАУ ФOРМУЛAСЫНЫҢ ҚАЛДЫҚ МҤШЕСІН БAҒАЛАУ............................................................................... Ибрагимов О.М., Илебаева И.С., Алшынова А.Б. ИОФФЕ ЖӘНЕ МИЛЛИКЕН ТӘЖІРИБЕСІНЕ ВИРТУАЛДЫ ЛАБОРАТОРИЯ ҚҦРУ.............................................................................................. .... Ибрагимов О.М., Мырзасеитова Қ.Н. Борбасова Д.Р. СЫЗЫҚТЫ ЕМЕС ИНТЕГРАЛДЫ-ДИФФЕРЕНЦИАЛДЫҚ ТЕҢДЕУЛЕР ЖҤЙЕСІНІҢ ПЕРИОДТЫ ШЕШІМДЕРІ .................................................................. 7.СЕКЦИЯ. БИОЛОГИЯ, ХИМИЯ ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯ ҒЫЛЫМДАРЫ Қыбраева Н.С., Сихымбай Н.А. ЦИКЛОГЕКСАН КОНФОРМАЦИЯСЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ............................... Қыбраева Н.С., Жақсылықова С.Б. КӚМІРТЕГІ ТОТЫҚТАРЫНЫҢ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ҚҦРЫЛЫМ ФОРМУЛАЛАРЫН ЕСЕПТЕУ................................................................ Утебеков Қ.И., Каримов Д.Ш., Арынбекова А.А. ОҚО КЕЗДЕСЕТІН SALICACEAE MIRB. ТҦҚЫМДАСЫНЫҢ ДЕНДРОФЛОРАСЫНА ТАКСОНОМИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТАЛДАУ........................................................................................................................... Утебеков Қ.И., Каримов Д.Ш., Арынбекова А.А. ЖАБЫҚ ТҦҚЫМДЫЛАРДЫҢ ШЫҒУ ТЕГІ ТУРАЛЫ ТҤСІНІК............................ Халилаев А.Н., Амиров С., Абдуразаков Б.С. ЖАСӚСПІРІМДЕРДЕГІ ЕЛЖАНДЫЛЫҚҚА ТӘРБИЕЛЕУДІҢ ФОРМАЛАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ.............................................................................................................. Утебекова Ғ.Қ., Усенов Т.Б., Ӛмірбекова М.М. АШЫТҚЫЛАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ЖҤЙЕЛЕУ НЕГІЗДЕРІ........................................ Исаков М., Абдразақов Б.С., Жаулыбаев Ж. СПОРТ МАМАНДАРЫНЫҢ ЖЕКЕ ТҦЛҒА РЕТІНДЕГІ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖӘНЕ АРНАЙЫ ДАЙЫНДЫҒЫ..................................................................................... Әлібаева Э.Т. Кадирова У. Ағыбаев Б. САУЛЫҚТАРДЫҢ ТӚЛДЕГІШТІГІ ЖӘНЕ ҚОЗЫЛАРДЫҢ ӚСІП-ЖЕТІЛУІ МЕН ӚМІРШЕҢДІГІ..................................................................................................................... Әлібаева Э.Т., Кадирова У. Сердалиева Ж.Н. ЕЛТІРІ ТҦҚЫМДАС ҚОЙЛАРЫНЫҢ ПРИОНДЫҚ ГЕНОТИПТЕРІН ӚҢДЕУДЕ ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛЕР АРҚЫЛЫ ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ.............. Жайдарханова К.Ж ,Саржанова Г.Б., Смагулова С.Н. ИННОВАЦИОННЫЕ БИОТЕХНОЛОГИЧЕСКИЕ МЕТОДЫ В СЕЛЕКЦИИ ЖИВОТНЫХ.................................................................................................................... Document Outline
жүктеу/скачать 3,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|