Хабаршы вестник «Педагогика ғылымдары» сериясы

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2(42), 2014 ж. 
 
276 
Проблема интереса является актуальной и многоаспектной в общей и музыкальной педагогике. В словаре 
по педагогике под редакцией Коджаспировой Г.М. , Коджаспирова А.Ю.  интерес рассматривается как форма 
проявления  познавательной  потребности,  обеспечивающая  направленность  личности  на  осознавание  целей 
деятельности и тем самым способствующая ориентировке, ознакомлению с новыми фактами, более полному и 
глубокому отображению действительности [3]. 
Важнейшая  область  общего  феномена  интереса  -  познавательный  интерес.  Познавательный  интерес 
выражен  в  своём  развитии  различными  состояниями.  Условно  различают  последовательные  стадии  его 
развития: любопытство, любознательность, познавательный интерес, теоретический интерес. Познавательный 
интерес к музыке, в том числе к казахской народной, всегда сочетается с эмоциональным интересом к ней и 
характеризуется вниманием к основным закономерностям музыкального искусства. Высшая ступень развития 
познавательных  интересов  в  области  музыки  непосредственным  образом  связана  с  развитием  музыкальных 
чувств, потребностей и интересов и заключается в стремлении использовать имеющиеся знания и умения на 
практике.  
Главная  цель  использования  казахской  народной  музыки  в  формировании  интереса  –  благотворно 
воздействовать  на духовный мир, на нравственные воззрения, на формирование эстетического вкуса, развитие 
культуры  восприятия  жизни.  Жестко  централизованное  обучение,  очерченное  до  последнего  времени 
учебными планами и программами, не позволяет изучать в полном объеме произведения казахского творчества 
различных жанров. Вместе с тем,  опыт показывает, что изучение таких материалов эффективно тогда, когда 
оно  включено  в  содержание  урока  музыки,  и  в  творческих  объединениях  школьников,  что  позволяет  более 
эффективно  организовать  воспитательную  деятельность  на  идеях  народной  педагогики  и  выработать 
рекомендации по улучшению и совершенствованию этой работы. 
Казахская  народная  музыка  в  жизни  школьников  нашла  свое  отражение  в  авторской  концепции  новых 
программ по музыке для школ РК. Казахская литература, изобразительное искусство и музыка дали образцы 
замечательного  изображения  живой  и  неживой  природы  Казахстана.  Все  эти  образцы  необходимо  активнее 
использовать на уроках музыки. Обращаясь  к богатейшему наследию фольклора,  учащиеся соприкасаются  с 
необыкновенно самобытным, ярким, колоритным материалом, который синтезирует музыку, пение, действие. 
Этот  материал  дает  большие  возможности  творчески  раскрываться  и  в  пении,  мимике,  сценических 
движениях. 
Необходимы  активные  педагогические  методы,  которые  стимулировали  бы  интерес  к  казахскому 
народному творчеству. Такими методами в работе педагога могут стать: 
 исполнение  и  разучивание  учащимися  произведений  казахского  фольклора,  слушание  казахской 
народной музыки; 
 беседа как путь накопления теоретических знаний; 
 чтение  и  слушание  книг  и  сказок  о  музыке  как  путь  накопления  исторических  знаний  о  народном 
творчестве; 
 пение  различных  упражнений,  песенок-попевок,  способствующих  созданию  активной  творческой 
атмосферы; 
 сравнение и сопоставление сходных или, наоборот, контрастных образов, что способствует углубленному 
эмоциональному восприятию произведения; 
 музыкально-игровые моменты и ритмические движения как эмоционально-увлекательный прием. 
Проверить,  насколько  развивается  у  школьников  интерес  к  казахскому  народному  творчеству  можно, 
воспользовавшись различными путями, например: 
  свободное высказывание детей о музыкальном фольклоре; 
  викторины с элементами игры; 
  оценка  школьниками  произведений  по  трем  категориям:  «очень  нравится»,  «не  очень  нравится», 
«совсем не нравится». 
Важно подчеркнуть, что инструментальное музицирование является одной из форм формирования интереса 
у  учащихся  средствами  казахской  народной  музыки.    Возможности  народного  музыкального  творчества 
казахов  в  формировании  интереса  учащихся  заключаются  в  самой  основе  казахской  музыки:  песнях,  кюях, 
айтысах, эпосах, дастанах, легендах, в которых учтены психолого-педагогические закономерности исполнения 
и восприятия музыкального произведения.  
Инструментальное музицирование -  это творческий процесс восприятия музыки через игру на доступных 
ребенку  музыкальных  инструментах.  Оно  самым  тесным  образом  связано  со  слушанием  музыки,  вокально-

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2(42), 2014 ж. 
 
277 
хоровым  исполнением,  импровизацией.  Приобщая  детей  к  музыке  через  инструментальное  музицирование, 
содействовать их творчеству, необходимо помнить следующее: 
ученик действует так, как ему подсказывает его музыкальная интуиция; 
учитель  помогает  выбрать  музыкальный  инструмент,  соответствующий  стилю  и  музыкальному  образу 
произведения; 
учитель помогает ученику найти прием исполнения. 
Игра  на  инструментах  -  интересная  полезная  музыкальная  деятельность  детей.  Это  позволяет  украсить 
жизнь ребенка, развлечь его и вызвать стремление к собственному творчеству. В процессе  обучения игре на 
инструментах  хорошо  формируется  слуховые  представления,  чувство  ритма,  тембра,  динамики.  Развивается 
самостоятельность в действиях ребенка, его внимание и организованность. Инструментальное музицирование 
вызывает восторг, радость у учеников, желание у каждого попробовать свои силы, поэтому эта деятельность 
важна для общего музыкального и творческого развития. 
Инструментальное  музицирование  -  включение  простейших  инструментов  в  процесс  исполнения 
музыкальных произведений - рекомендуется широко применять в процессе работы с учебниками и рабочими 
тетрадями. При этом решаются следующие задачи:  
формирование  интереса  школьников  к  урокам  музыки,  развитие  их  музыкальности,  эмоционального 
отклика на исполняемые произведения;  
совершенствование ритмического и тембрового слуха, чувства ансамбля;  
формирование  навыков  и  умений  дифференцированного  «слышания»  музыкальной  ткани  произведения, 
развитие координации простейших движений. 
Игра  на  детских  музыкальных  инструментах  предполагает  овладение  навыками  различной  сложности, 
начиная от помахиваний и остукиваний (асатаяк, конырау, дауылпаз, туяк, сакпан) до игры знакомых песен с 
запоминанием  расположения  звуков  на  клавишах,  струнах.  В  системе  образования  разработаны  упражнения 
для игры на ритмических и звуковысотных музыкальных инструментах с целью формирования тех или иных 
музыкальных  способностей  школьников.  Выполнение  отдельных  заданий  из  системы  инструментальных 
упражнений  вовсе  не  означает  развитие  только  одной  какой-либо  музыкальной  способности,  а  помогает 
становлению музыкальности ребенка в целом. 
Игра на музыкальных инструментах -  это лишь часть  процесса приобщения детей к музыке. Инструмен-
тальное музицирование не должно превращаться в самоцель, его надо сочетать с пением, слушанием музыки, 
музыкально-ритмическими  движениями,  изучением  элементов  нотной  грамоты.  Применение  ритмических  и 
звуковысотных  музыкальных  инструментов  способствует  лучшему  запоминанию  материала  по  слушанию 
музыки.  Пассивное  слушание  музыки  не  углубляет  ее  понимание,  поэтому  процесс  восприятия  музыки 
сводится  к  активизации  восприятия  музыкальных  произведений  в  процессе  сопровождения  игрой  на 
ритмических  инструментах.  Формирование  интереса  к  казахской  народной  музыке  младших  школьников  в 
инструментальном  музицировании  требует  дальнейшей  разработки    различных  педагогических  приемов  и 
методов в данном направлении. Такими методами в работе педагога могут стать: 
  исполнение  и  разучивание  учащимися  произведений  казахского  фольклора,  слушание  казахской 
народной музыки с использованием различных творческих заданий на детских инструментах; 
  беседа  о  казахской  народной  музыке,  народных  инструментах  как  путь  накопления  теоретических 
знаний; 
  выполнение различных упражнений и творческих заданий в инструментальной музицировании, способ-
ствующих созданию активной творческой атмосферы; 
  музыкально-игровые  моменты,  музыкально-дидактические  игры  и  ритмические  движения  как 
эмоционально-увлекательный прием; 
  сравнение  и  сопоставление  сходных  или,  наоборот,  контрастных  образов,  что  способствует 
углубленному эмоциональному восприятию произведения. 
Широкое  использование  казахской  народной  музыки  в  обучении  детей  младшего  школьного  возраста 
повышает  уровень  их  интереса,  который  становится  все  более  эмоциональным  и  осмысленным,  что 
проявляется  в  устойчивом  внимании  детей,  в желании  больше  узнать  о  творчестве  своего  народа,  чаще 
слышать родную музыку. 
 
 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2(42), 2014 ж. 
 
278 
Түйіндеме 
Ұсынылған мақала аспаптық музыкада ойнауында кіші мектептегі қазақ халқына деген қызығушылық сұрақтары 
кеңінен ашылды.  Қазақ халық  музыкасындағы аспаптық орындаушылық қалыптасуына әсер ететін әдіс-тәсілдердің 
қолдануы. 
 
Summary 
The article deals with the questions of interest to the Kazakh folk music in junior class in instrumental music making. An 
interest in Kazakh folk music will contribute to the tricks and techniques specifically designed by instrumental music making. 
 
Список использованной литературы: 
1.  Концепция развития образования Республики Казахстан до 2015 года. – Астана, 2004.  
2.  Калыбекова А.А. Теоретические  и прикладные основы народной педагогики казахов. – Алматы: Баур, 2005. – 
105 с. 
3.  Коджаспирова Г.М.,  Коджаспиров А.Ю. Словарь по педагогике. – М.: ИКЦ, «МарТ», 2005.- 448 с. 
4.  Узакбаева С.А. Эстетическое воспитание в казахской народной педагогике. – Алматы, 1993. - 46 с. 
5.  Кульманова  Ш.Б.  Научно-педагогические  основы  воспитания  младших  школьников  средствами  казахской 
народной музыки. - А.-А., 2000. – 415 с. 
 
 
УДК 37.046.12  
 
БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ АҒЫЛШЫН ТІЛІ 
САБАҒЫНДА РӨЛДІК ОЙЫНДАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІ ӘДІСТЕРІ 
 
 
А.С. Байденова – Абай  атындағы  ҚазҰПУ 
магистратура  және  PHD  докторантура институты I курс магистранты,  
ғылыми жетекшісі:  С.А. Аскарова – ф.ғ.к., доцент  
 
Аңдатпа:  Өзімізге  белгілі  инновациялық  әдістемеде  рөлдік  ойындар  ағылшын  тілін  үйретуде  кеңінен 
қолданылып  келеді.Әсіресе,  мектеп  оқушыларының  бастапқы  деңгейінде,  яғни,бастауыш  1-ші-4-ші  сынып 
оқушыларының есте сақтау қабілеттерін, ой өрісін, тілдік шеберін дамытуда, сонымен қатар, бұл рөлдік ойындардың 
оқу  үрдісінде  үлкен  жетістіктерге  қол  жеткізуде  мәні  зор.  Оқу  үрдісінде  қолданылатын  ойындар  алынған 
мәліметтерді жаттап қана қоймай, ол білімді тәжірибеде де қолдануға мүмкіндік береді. 
Р.  Декарт:  «Миды  дамыту  үшін  жаттап  алғанша,  көбірек  ойлау  керек»  деген  тұжырымдамасындағыдай,  ойын 
арқылы бала айналасындағы нәрсеге қызығушылығы артып, өзіне қажетті жағдайды таңдайды. 
Тірек сөздер: Инновациялық әдістеме, рөлдік ойындар, рухани шығармашылық, ойын нәтижесі, ойын ережесі, 
ойын әрекеті. 
 
Елбасымыз көрсеткендей жаhандану кезеңінде ұстаздар алдында бәсекеге қабілетті тұлға тәрбиелеу міндеті 
тұр.  ХХІ  ғасыр  ұрпағы  біздің  келешегіміз,  оларға  негізгі  үміт  артылуда.  Оның  басты  мақсат-міндеті  рухани 
жан дүниесі бай, жан жақты бағытта  дамыған жеке тұлғаны тәрбиелеу. Қазіргі заманауи талапқа сай «Жаңа 
формация мұғалімі»  деген атаққа лайық болу. 
Елбасы  Н.Ә.  Назарбаев  Қазақстан  Республикасының  білім  және  ғылым  қызметкерлерінің  ІІІ  съезінде 
сөйлеген  сөзінде:  «Жаңа  формацияға  жаңа  педагог  қажет»-    деп  атап  көрсетті.  Жаңа  формацияның  жаңа 
педагогын  қалыптастыру  үшін  жаңа  кәсіби  мазмұн,  жаңа  кәсіби  даярлық  технологиясы  қажет,  әрі  даярлық 
сапасын арттыруға бірден-бір кызмет етуі керек. 
Жаңа  формация  мұғалімі  дегеніміз  рухани-шығармашылық  тұрғыдан  дамыған,  кәсіптік  біліктілігімен, 
педагогикалық  дарындылығымен  және  жаңалыққа  ұмтылысымен  танылатын,  ұйымдастырушылық  қабілеті 
жоғары тұлға. 
Қазіргі  таңда  білім  беру  үрдісінде  елуден  астам  жаңа  технологиялар  қолданылып  жүр.  П.М.  Эрдниевтің 
дидактикалық бірліктерді шоғырландыру (УДЕ) технологиясы, Д.Б. Эльконин мен  В.В. Давыдовтың дамыта 
оқыту технологиясы, Ш.А. Амонашвилидің ізгілікті тұлғалық технологиясы, В.Ф. Шаталовтың оқу материал-
дарының  белгі  және  сызба  үлгілері  негізінде  қарқынды  оқыту  технологиясы,  М.Чошановтың  проблемалық 
модульді  оқыту  технологиясы,  В.М.  Монаховтың,  В.П.  Беспальконың,  Ж.А.  Қараевтың,  Ә.Жүнісбектің, 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2(42), 2014 ж. 
 
279 
М.М.Жанпейісованың,  Қ.Бітібаеваның  инновациялық  технология,  сын  тұрғысынан  ойлау,  дамыта  оқыту 
технологиясы  және басқа да көптеген ғалымдардың технологиялары кеңінен қолданылып келеді. [1,46-47] 
Шетел тілін оқытуда ойын элементтерін қолдану өте тиімді, ойын-баланың психологиялық таным- түйсігін 
арттырады.  Әр  сабақта  қандай  да  болмасын  бір  дидактикалық  ойын  қолданып  отыру  сабақтың  мақсатына, 
мұғалімнің  міндетіне,  дағдысына  айналуы  қажет.  Сонда  ғана  болашақта  оқушы  өз  қатарынан  қалмай,  бар 
мүмкіншіліктерді қолданып, бірінші ана тілі арқылы шет  тілін үйреніп, шет елдерге шығуға, шет  елде білім 
алуға, қызмет жасауға жол ашады. Ол үшін сол оқыған шетел елінің тілін, мәдениетін, тарихын, салт-дәстүрін, 
әлеуметтік жағдайын игеруі қажет. 
Оқушылардың қызығушылығын арттыру, тілді еркін меңгеруге толық мүмкіндік қалыптастыру үшін ойын 
элементтерін қолдану тиімді. 
Өзімізге  белгілі  инновациялық  әдістемеде  рөлдік  ойындар  ағылшын  тілін  үйретуде  кеңінен  қолданылып 
келеді. Әсіресе, мектеп оқушыларының бастапқы деңгейінде, яғни,бастауыш 1-ші-4-ші сынып оқушыларының 
есте  сақтау  қабілеттерін,  ой  өрісін,  тілдік  шеберін  дамытуда,  сонымен  қатар,  бұл  рөлдік  ойындардың  оқу 
үрдісінде  үлкен  жетістіктерге  қол  жеткізуде  мәні  зор.  Оқу  үрдісінде  қолданылатын  ойындар  алынған 
мәліметтерді жаттап қана қоймай, ол білімді тәжірибеде де қолдануға мүмкіндік береді. 
Р.Декарт:  «Миды  дамыту  үшін  жаттап  алғанша,  көбірек  ойлау  керек»  деген  тұжырымдамасындағыдай, 
ойын арқылы бала айналасындағы нәрсеге қызығушылығы артып, өзіне қажетті жағдайды таңдайды. [2,29-30] 
Баланың  ерекше  қасиетінің  өзі  оның  сөйлеуден  еш  жалықпайтындығында.  Ойын  арқылы  бала  тілінің 
дамуына ықпалын тигізіп, таным белсенділігінің дамуына жол ашады. Бала ойын үстінде еш нәрсеге тәуелді 
емес,  ол  өзін  еркін  ұстайды.  Осы  еркіндік  -  даму  баспалдағы  болып  табылады,  өйткені  оның  құштарлығы, 
талпынысы  күшейеді.  Ойын-баланың  шын  тіршілігі.  Қандай  бала  болсын,  ойынмен  өседі,  себебі  бала 
табиғатының өзі тек ойынмен байланысты. 
Д.Б. Эльконин ойын әрекетінің дамуындағы екі әлеуметтік баспалдақтарды анықтап көрсетті: 
 Заттармен әрекеттестікті бейнелейтін ойындар. 
 Рөлдік ойындар. 
Осыған орай, ойын түрлерін төмендегідей мақсатта қолдану оқушылар үшін тиімді, ұтымды  деп ойлаймын. 
 Алфавитті дұрыс меңгерту 
 Орфографияны дұрыс оқыту 
 Дұрыс оқыту дағдысын қалыптастыру 
 Лексиканы меңгерту 
 Грамматикалық структураны құрылысты меңгерту 
 Оқушының ойын дамыту, демек, дұрыс жазу, дұрыс айту, дұрыс оқи білу дағдысын қалыптастыру. [3,8-9] 
Рөлдік  ойындар  шағын  топтарда  (3-5  қатысушы)  жүргізіледі.  Қатысушылар  карточка  арқылы  (тақтада, 
парақтарда және т.б.) тапсырма алады, жағдайды ойнайды және барлық топқа ұсынады. Оқытушы балалардың 
мінез-құлқын ескере отырып рөлді өздері бөледі. 
 Сонымен  қатар,  оқу  ретіндегі  ойын  тиімділігі  мынадай  бірқатар  талаптарды  сақтауға  байланысты,  олар: 
оқушылар    әрекет  ететін  қиялдағы  жағдайдың,  жоспардың  болуы  және    балалардың  ойын  нәтижесін,  ойын 
ережесін міндетті түрде түсінуі. Ойын бұл тек ұжымдық көңіл көтеру емес, бұл оқытудың барлық міндеттеріне 
қол  жеткізудің  негізгі  тәсілі,  сондықтан  ол  қандай  дағды  және  икемділікті  талап  ететіндігін,  баланың  нені 
жасай  біледі  және  ойын  барысында  неге  үйренгендігін    білу  қажет.  Ойын  оқушылардың  ойлау  қабілетін 
күшейту қажеттілігін алдына қоюы керек. [4,56-58] 
Рөлдік  ойын басқа тілде қарым-қатынас жасау,   сөйлесу  саласын кеңейтуге,  білім алушылар пікір айтуда 
мазмұнды  жағына  назар  аударуға  мүмкіндік  беретін  тиісті  дағдыларды  дамыту  және  машықтандыру 
жаттығуларындағы  тіл  материалдарын  алдын-ала  меңгеруді    болжайды.  Сабақта  жиі  қолданылатын  рөлдік 
ойындардың түрін төмендегі кестеден көрінеді. 
 
1-кесте 
 
р/с 
Рөлдік ойын түрлері 
Рөлдік ойын қасиеттері 
1 
Бақыланатын 
Оқушылар қажетті сөздерді алады 
2 
Белгіленген деңгейде бақыланатын 
Оқушылар  сюжеттің  жалпы  сипатын  және  өз 
рөлдерінің сипатын алады 
3 
Еркін 
Оқушылар қарым-қатынас жағдайын алады 
4 
Эпизодтық 
Жекелеген эпизод ойналады 
5 
Ұзақ 
Ұзақ  уақыт  кезеңінде  эпизодтар  сериясы  ойналады 
(мысалы, сынып өмірінен) 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2(42), 2014 ж. 
 
280 
Бақыланатын рөлдік ойын әлдеқайда қарапайым түр болып табылады және диалог немесе мәтін негізінде 
құрылуы  мүмкін.  Бірінші  жағдайда  оқушылар  базалық  диалогпен  танысады  және  оны  өңдейді.  Содан  кейін 
олар  мұғаліммен  бірге  диалог  мазмұнын  талқылайды,  сөйлеу  эпизоды  нормаларын  және  қажетті  лексиканы 
өңдейді. 
Белгіленген  шекте  бақыланатын  рөлдік  ойын  әлдеқайда  күрделі  болып  табылады,  онда  қатысушылар 
сюжеттің жалпы сипатын және өз рөлдерінің сипаттамасын алады. Мәселе мынаған негізделеді: рөлдік мінез-
құлық  ерекшеліктері  тек  орындаушыға  ғана  белгілі  болады.  Қалған  қатысушылар  олардың  әріптесі  қандай 
мінез-құлық көрсететіндігін табу маңызды және өзінің жауабы туралы тиісті шешім қабылдауы міндеті. 
Еркін рөлдік ойынды  жүргізген кезде оқушылардың өздері  қандай лексиканы пайдаланғаны дұрыс, әрекет 
қалай  дамуы  тиіс  екендігін  шешу  керек,  мұғалім  рөлдік  ойынның  тақырыбын  ғана  атайды,  ал  содан  кейін 
оқушылардан  осы  тақырыптың  әртүрлі  аспектілерін  қозғайтын  әртүрлі  жағдайларды  құрастыруын  сұрайды 
[5,34-38 ] 
Қазіргі  кездегі  шетел  тілі  сабақтарында  қарым-қатынастың  нақты  жағдайын  модельдеу  үшін  рөлдік 
ойындарды пайдаланудың өзіне тиісті талаптары бар. Олар: 
 Ойын оқу мотивациясына ынталандыруы,  оқушылардың тапсырманы жақсы орындауға қызығушылығы 
мен ұмтылысын тудыруы тиіс,  оны қарым-қатынастың нақты жағдайына тең жағдай негізінде жүргізу қажет. 
 Рөлдік ойынды  мазмұны тұрғысынан да,  нысаны жағынан да жақсы дайындау, дәл ұйымдастыру қажет.  
Білім алушылардың белгілі бір рөлді жақсы орындау қажеттілігіне көздері жетуі керек.  Сонда ғана олардың 
сөздері табиғи және шынайы болады. 
 Рөлдік ойынды бүкіл топ қабылдауы тиіс. 
 Ол міндетті түрде жағымды шығармашылық ортада жүргізіледі, оқушыларда қанағаттану, қуаныш сезімін 
тудырады.   Рөлдік  ойында білім алушылар өздерін неғұрлым еркін сезінсе,  олар соғұрлым қарым-қатынасқа 
қызығушылық  білдіретін  болады.  Уақыт  өте  келе  онда  өз  күштеріне  деген  сенімділік  сезімі,  демек  әртүрлі 
рөлдерді ойнай аламын деген сенім пайда болады. 
 Ойын білім алушылар белсенді сөздік қарым-қатынасқа мүмкіндігінше көп тиімділікпен өңделетін сөздік 
материалды пайдалана алуы үшін ұйымдастырыла алады. 
 Оқытушы  міндетті  түрде  рөлдік  ойынға,  оның  тиімділігіне  сенеді.  Тек  осындай  жағдайларда  ол  жақсы 
нәтижелерге қол жеткізуі мүмкін. 
 Оқытушының білім алушылармен байланыс орната білуі үлкен мәнділікке ие.[6,11-13]  
Рөлдік ойынды дайындау, жүргізу және талқылауды басқарудағы  және оқу-байланыс орнату жағдайларын 
құрудағы негізгі қызметі мұғалімнің де, оқушының да, жүзеге асыруы мүмкін. Сонымен, оқу-сөйлеу жағдай-
лары рөлдік ойындардың құрылымдық негізі болып табылады. Қарым-қатынасты үлгі ете отырып,  оқу-сөйлеу 
жағдайлары  рөлдік  ойын  құрамындағы  маңызды  компонент  ретінде  оқушыларды  ұсынылған  жағдайларға 
қояды .     
Сабақ  барысында  рөлдік  ойындарды  қолданудағы  мұғалімнің  рөлі.  Оқушылардың  көзқарасы  бойынша 
рөлдік  ойын  –  бұл  ойын  әрекеті,  ол  үдерісте  олар  белгіленген  рөлдерден  көрінеді.  Шетел  тілін  үйрету 
барысында мұғалім бірнеше рөл атқара алады. Онда осы  рөлдік ойындардағы мұғалімнің рөлі қандай? Ойын 
барысында мұғалім рөлі үнемі өзгеріп отырады. 
 Бастапқы кезде мұғалім балалардың ынта-жігерін бақылағаны жөн. 
 Кезеңімен бақылаушы бола бастайды. 
 Кейде  мұғалімнің  де,  басты  рөлден  басқа  кез-келген  рөлде  ойнауына  болады,  тек  ол  рөл  топтағы  тіл 
қатынасын дұрыс бағыттап отыратындай болуы тиіс. 
 Мұғалім  көмек қажет ететін балаға жақындап, жұмысына жәрдем беруіне болады. 
 Ойын барысында мұғалім баланың қатесін бірден түзетпейді, тек білдіртпей өзіне ғана түртіп алады да, 
келесі сабақта сол қателермен жұмыс істейді. 
 Рөлдерді бөлу. 
Рөлдердің  сипаттамасы  түсіндіріліп  айтылады.  Адам  туралы  мәлімет  берілсе:  ақ  көңіл,  адал,  жалқау  деп 
сипаттама  беріледі.  Бала  өзінің  ойнайтын  бейнесін  тез  елестету  үшін  ойын  шарты  дұрыс  және  нақты 
түсіндірілуі  қажет. Әдетте  ойнайтын рөл туралы көп айтудың да қажеті жоқ, себебі бала өз рөлін шығару үшін 
жеке  шығармашылық  мүмкіншілігін  көрсету  міндеттелінеді,  ол  үшін  уақыт  беру  қажет.  Рөлдерді  мұғалім 
бөледі, кейде балалардың өз қалауларына да ерік берген жөн, себебі шет ел тілін өзі қаншалықты біледі, соған 
орай өздері де рөлді тез тандайды. Өткізген ойынға қорытынды жасаған кезде мұғалім дұрыс тәсіл қолданып, 
әсіресе, алғашқы мадақтауда абай болғаны жөн. [7,96-98] 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2(42), 2014 ж. 
 
281 
Мұғалім  позициясынан    рөлдік  ойын  оқу  үрдісін  ұйымдастыру  нысаны  ретінде  көрінеді,оның  мақсаты 
оқушыларда сөздік дағдылар мен икемділіктерді қалыптастыруға және дамытуға негізделеді. 
Рөлдік ойынды қолдану барысында  мұғалім келесі бағыттарды ұстанады: 
 
2-кесте 
 
Рөлдік ойын қолданудағы мұғалімнің рөлі 
 
 
 
 
 
Сценарий жазушы, режиссер 
Оқушылармен бірге 
орындайды 
Ойын барысын кадағалап отырады 
 
Бұл  кестеде  көрініп  тұрғандай,  сабақ  барысында  мұғалім    көптеген  ситуациялық  рөлдерді  ойнауға  тура 
келеді.  Олар  біріңғай  әлеуметтік  қатынастарға  берілмей,  педагогикалық  қарым-қатынас  жағдайында 
анықталады және сабақты ұйымдастыру нысанына байланысты анықталады, мысалы, бақылаушы рөлі, қарым-
қатынас бойынша әріптес рөлі, қатысушы немесе әрекетті ұйымдастырушы рөлі т.б. 
Рөлдік ойын адамды әлдейқайда икемді етеді, өйткені тілдік мінез-құлыққа шеберлікке қол жеткізе отырып, 
осы алынған дағдылар мен икемділіктерді жаңа жағдайларда оңай қолдана алады. 
Мұғалімнің  міндеті-нақты  материалдағы  қажет  иллюстрацияларды,  жағдаяттарды,  мәселелерді  таңдау, 
дидактикалық материалды дайындау: әрқайсысы үшін үлестірмелі тапсырмалар, рөлдерді бөлу, оқушылар өз 
көзқарасын  айтуы  тиіс  міндеттер  қою,болжамды  жауаптар,  сөздер  ойластыру,  ойын  өткізу  уақытында 
оқушыларға қызығушылық білдіру және назар аудару. [8,13-14] 
Әдетте, ертегі мазмұнды рөлдік ойындар оқушылардың сөйлеу дағдысын, өткен сабақта өтілген лексиканы 
еске  түсіру,  бекіту  мақсатында  «Үй  жануарлары»  тақырыбына  байланысты  рөлге  толық  ену  үшін,  лайықты 
костюм, маска қолданылса мақсат айқындала түседі, оқушылар көңілінен шығады. 
Cat: 
Little, little mouse, 
Where is your house? 
Mouse: 
Little cat, little cat, 
I am a poor mouse, I have no house. 
Cat: 
Little mouse, little mouse, 
Come into my house. 
Mouse: 
Little cat, little cat, 
I can not do that, 
You want to eat me. 
Рөлдік  ойындарды  топқа-жұпқа  3-5  оқушыдан  рөлдерге  алдын  ала  арнайы  мамандық  аттары  жазылған 
карточкалар (lapel card) арқылы әр оқушы өз қалауы бойынша  рөлдерді бөліп алады.  “At the customs” ойынын 
таңдап  алу  мақсатым  -  «Мен  өскенде  кім  болғым  келеді?»  тақырыбында  оқушылардың  қарым-қатынас 
біліктілігін  қалыптастыру.  Ағылшын  тілін  меңгертіп,  өз  деңгейінде  сөйлеуіне  жағдай  тудыру.  Кеден 
инспекторы рөлі таңдалды, енді Казақстаннан Хитроу әуежайына келіп түскен бір топ туристер кеденнен өтіп 
жатыр. Сен қандай сұрақтармен шет елдік туристерді таң қалдырар едің? Сен жаңа ғана Англияға ұшып келген 
Қазақстандық мектеп оқушысысың, ал енді, Медет, кеден инспекторының бірнеше сұрақтарына жауап берші.   
Customs inspector:  Where are you from? 
Medet:  Kazakhstan. 
Customs inspector: Are you travelling alone? 
edet: Yes, I am 
Customs inspector:   What is the purpose of your visit? 
Басқарушы 
       Қатысушы 
               Бақылаушы 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2(42), 2014 ж. 
 
282 
Medet: I want to see England and learn English 
Customs inspector:  Where are you going to stay? 
Medet: In Potters Bar with an English family. 
Customs inspector:   Do you have anything to declare? 
Medet: No, I don’t 
Customs inspector:  Open your luggage, please. 
Medet:  Here you are. 
Customs inspector:  Have a good time in England. 
Medet:  Thank you. 
Келесі  бір,  сюжетті  рөлдік  ойынды мысалға алсақ, өтілген жаңа сөздерді пысықтау мақсатында «Дүкенге 
бару» тақырыбында қолдану тиімді. Оқушылардың еркін сөйлем құрап, материалды жеңіл әрі тез меңгеруіне 
көмектеседі. Киімдер, дүкен, сатушы және сатып алушы. 
Assistant:  Can I help you? 
Asel: I’d like a pair of trainers and a T-shirt, please? 
Assistant: What size? 
Asel: Size 40, this T-shirt is 44 
Assistant:  Try this pair on. 
Asel:  It’s too big for me. Can I try the T-shirt on? 
Assistant: Certainly. 
Asel: How much is it? 
Assistant:  4.50.   [ 9, 38-39] 
 

жүктеу/скачать 4,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: