ҚАРЖЫ МЕКЕМЕСІ – ҚАЗЫНАШЫЛЫҚТЫҢ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСІН ҚҰРУ
А.Муханбетова – Алматы қаласы Т.Рыскулов атындағы КазЭУ «Ақпараттық жүйелер»
1-курс магистранты
Түйін
Бұл зерттеудің өзектілігі Қазақстанда қазынашылық ақпараттық жүйесін құру, кез келген уақытта
пайдаланушының сұранысына байланысты ақпаратты алып берудi ұйымдастыруға мүмкiндiк беретiн, ақпаратты
өңдеудi, қазынашылық бюджетінің кірісін бақылауды өңдеуге арналған аудан қазынашылығының ақпараттық
жүйесiн құру. Программалық-техникалық құралдар, ақпараттық технологиялар қарастырылып, олардың жабдықтау
түрлерiне талаптар қойылған. Негізгі мәселе - қазынашылықтың біріктірілген ақпараттық жүйесінің жұмыс істеуін
қамтамасыз ету болып табылады.
Қазақстан Республикасы экономикасының ақпараттық аспектiсiнiң қызмет етуi мен дамуы уақыт өте
келе аса маңызды орын алуда, сондықтан экономиканың барлық нақты жағдайларын ақпараттық
кеңiстiкте жариялау арқылы, оны Қазақстан Республикасының барлық ресурстарының тиiмдi әсерлесуiн
қамтамасыз ететiн ғылымға негiзделген ақпараттық технологиялардың көмегiмен басқаруға мүмкiндiк
бередi.
Қазақстан экономикасының нарықтық қатынастарға енуі объективті түрде ақпараттық нарықтың
құрылуын талап етеді. Көптеген дамыған елдерде ақпараттық нарық материалдық өндіріс пен қызмет
көрсету салаларын нәтижелі түрде қамтамасыз етіп отыр. Ақпарат қазіргі кезде ұлттық стратегиялық
ресурстардың бір түріне айырылмас бөлігі бола тұра, ақпараттық өнімдер мен қызметтер нарығында өз
сұранысы мен ұсынысына ие.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйелердiң жобалық құжаттарын дайындауда жүйенiң әртүрлi
элементтерiнiң графиктiк интерпретациясы маңызды орын алады, мысалы, ақпараттық моделъдерде,
блок-схемалық алгоритмдерде, деректердi өңдеудiң технологиялық процестерiнде, құжат айналысында,
ақпараттық ағындарда және т.б. Бiртұтас ақпараттық жүйенiң концептуалды схемасы жалпы жүйенi
құрудағы әдiстемелiк аспектiлердi кескiндейдi және негiзгi құрал-жабдықтарды, сонымен қатар, оған
кiретiн бағыныңқы жүйелердiң пәндiк облысын анықтайды. Сонымен бiрге, функционалды бағыныңқы
жүйе рөлiн локалъдi есептеуiш желiлерi (ЛЕЖ) және локалъдi немесе желiлi автоматтандырылған жұмыс
орындары атқаруы мүмкiн.
Бұл жұмыстың негізгі мақсаты – қаржының экономикалық мәнін ашу және оның әдістері мен
нысандарын қарастыру, Қазақстан Республикасындағы қаржы мекемесінің ұйымдастырылуын,
Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №3(39), 2013 г.
182
кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау және оны жетілдіру бойынша ұсыныстар жасау арқылы
қаржы мекемесінің есептерін өңдеу және пайдаланушы қолданатын нұсқауды әзірлеу болып табылады.
Осы мақсатқа жету үшін келесідей міндеттерді анықтадық:
- қаржы мекемесінің экономикалық мәнін түсіну;
- қаржының қажеттігіне, атқаратын қызметіне тоқталу;
- қаржы мекемесінің функцияларына тоқталу;
- Қазақстандағы қаржы мекемесінің қалыптасуына талдау жасау;
- қаржы мекемесін дамытудың бағыттарын ұсыну;
- қарастырылып отырған мәселе бойынша статистикалық және заңнамалық материалдарды жинақтау
және өңдеу;
- кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау;
- жүргізілген талдау нәтижелері бойынша жетіспеушіліктерді анықтау және оларды жою жолдарын
ұсыну;
- қаржы мекемесінің есептерін өңдеу және пайдаланушы қолданатын нұсқауды әзірлеу.
Қазынашылық – бұл бірегей ортақ жүйедегі арнайы қаржы мекемесі.
Бұл зерттеудің өзектілігі сонымен қатар Қазақстанда қазынашылықтың құру. Қазынашылық
басқармасы, ал жергілікті жерлерде аумақтық қазынашылық бөлімдері жұмыс істеп отыр. Соңғы он
жылдықтарды саралай, ой елегінен өткізіп, талдау таразысына салып, қандай да бір қорытынды жасау
мен қазынашылық ақпараттық жүйесін тиімді бағыттарын анықтау үшін біршама тәжірибе жинақталды.
1. Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж.Г. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау / Оқу
құралы. – Алматы: Экономика. 2001 ж.
2. Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. Методика финансового анализа. - М.: ИНФРАМ, 1995.
3. Русак Н.А. Анализ финансового положения предприятия. В учебнике «Анализ хозяйственной деятельности в
промышленности». Под общ. ред. В.И. Стражева - Минск: Высшая школа, 1995.
5. Диго С.М. Проектирование баз данных: Учебник. – М.:Финансы и статистика, 1998. – 216 с.
6. ҚР үкіметінің 2005 жылғы «05» ақпан №110 қаулысымен бекітілген Республикалық және жергілікті
бюджеттің атқарылу ережесі
7. Жакипбеков С.Т. Казначейский механизм исполнения бюджета (некоторые вопросы истории, теории и
практики) /Под научной ред. К.К.Ильясова.-Алматы:Қаржы-қаражат, 1999
УДК: 159.9
ПСИХОЛОГИЯДА МІНЕЗДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ТАЛДАНУЫ
М.Елеусизкызы – Абай ат. ҚазҰПУ, магистрант
Резюме
Статья посвящена определению характера в психологии. Теоретическая значимость данной статьи заключается в
том, что раскрыты характерологические особенности личности и акцентуация характера. Учитываются раннее
исследованные данные по этому вопросу. Источники, цитируемые в настоящей статье отражает особенности
характера с педагогической и этнопедагогической стороны. Как положительный факт этой статьи можно отметить
что рассмотрены не только акцентуация и особенности характера, но и национальный характер, которое является
актуальным в наше время. Содержание статьи полностью раскрывает данную тему.
Summary:
Article is devoted to determination of character in psychology. The theoretical importance of this article - are opened
characterologic features of the personality and a character aktsentuation. The studied data on this question are considered
early. The sources quoted in the present, article reflects features of character and from the pedagogical and ethnopedagogical
party. The positive fact of this article can be noted that not only an aktsentuation and features of character are considered, but
also national character which is actual presently. The contents of article open this theme completely.
Аннотация: Мінез – адамның негізгі өмірлік бет алысын және оның өзіндік әрекетінің айырмашылығын
сипаттайтын сапалы өзгешелік. Ол көп қаситеттің бірлігі, түрлі өзгешелік қосындысы, сонымен қатар, адамның әр
қырынан көрінуі. Бұл мақалада мінездің қыр - сырын жан-жақтан зерттеген ғалымдардың ойлары мен теориялары
қамтылған. Қазіргі кезде өзекті болып табылатын «ұлттық мінез» ұғымы да қарастырылған.
Аннотация: Характер человека – это качественная особенность, целостные свойства личности, постоянно
проявляющиеся в её поведении, в отношениях к миру и людям. В этой статье мы опирались на теоретические
основы и мысли разных ученых, которые исследовали характерологические особенности личности. Нами был
рассмотрен «национальный характер», являющееся очень актуальным в наше время.
Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(39), 2013 г.
183
Алдымызда тұрған басты мақсат алдыңғы қатарлы 50 озық мемлекеттің қатарына кіру. Осыған орай
біздің елімізде 12 жылдық білім беру жүйесі енгізілуде. Сондықтанда негізгі міндет – білімді, білікті,
жан-жақты дамыған, жауапкершілігі мол мұғалім, педагог даярлау барысында педагогикалық
біліктіліктерімен қатар мұғалімнің бойында мінезінің сапалық ерекшеліктері де сәйкес даму керек.
Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың «Біздің өміріміздің ұлттық жүйемізді, тарихымызды, рухани
мәдениетімізді барынша терең дамыта отырып, барлық салада рухани тәуелсіздікке жетуіміз керек», -
деген сөзі ұлттық тәрбиені күшейтудегі психологияның орнын ерекшелейді. Осыған орай қазіргі кездің ең
негізгі мәселесі ұлттық психологиядағы «ұлттық мінез» ұғымына тоқталмас бұрын, мінездің теориялық
түпнегізін анықтап кетсек. Мінез – бұл адамның әлеуметтік мінез – құлқының ерекшелігі ол әлеуметтік
топтағы жеке адамның өмір қалпын бейнелейді. Сонымен қатар, жүктелген іске, адамдарға қарым –
қатынасынан көрініп отырады. Жеке адамға немесе адамдар тобына тән өзіндік қарым – қатынастар,
мінез – құлық пен қимыл қозғалыстардың тәсілдері адамның танымы мен іс - әрекетінде, тәрбие мен өзін
- өзі тәрбиелеу үрдісінде қалыптасады.
Іс - әрекеттің әр түрлі болуына және одан алатын әсерге мінездің толысуы мен күші тәуелді болады.
Жеке адам тіршілігінің өрісі тар, ол қоғамдық дамудың негізгі бағытынан оқшау жүріп жатса, онда
біртіндеп оралымсыз, тартқыншақ мінез қалыптасады. Бала мінезінің қалыптасуына жанұя мен мектеп
өмірінің моральдық – психикалық жағдайы үлкен әсер етеді. Нәтижесінде адамның әр алуан психикалық
процестері оның іс - әрекет түрлеріне ықпал етіп, адамның ақыл – ойын, көңіл – күйін, эмоциясын, ерік –
жігер қасиеттерін айқын аңғартады.
Тарихқа көз жүгірте келе, адам мінезінің даралық ерекшелік екендігін ғылым тарихында тұңғыш
рет сипаттап жазған – ертедегі грек философы Теофраст болатын. Бірақ, ол мінезді адамның адамгершілік
сапасына тән қасиет дейді. Лабрюйер «Теофраст мінездері» деген еңбегінде мінезді осы мағынада
қолданған[1 бойынша]. Алғашқы кезде мінез адамның әлеуметтік – адамгершілік ерекшеліктерін
білдірген. Бұл - әрине, темпераментке кері анықтама. Өйткені, темперамент – адамда туа пайда болатын
генотипті организм қасиеті. Осы көзқарасқа орай, мінез – адамның туа пайда болатын фенотипті
ерекшелігі.
XIX ғасырда француз ғалымы А. Бен мінезді тек психологиялық ерекшелік, дара адамның ақыл – ойы
мен сезімінің және ерік ерекшеліктерінің қасиеті деп санады. Т. Рибо мінезді сезім мен ерік ерекшелігі
десе, ал орыс медигі әрі педагог П.Ф. Лесгафт ерік қасиеті деді. Біз осы ғалымдардың берген
анықтамаларын жүйелеп, толықтыра кетсек, мінез адамның әрбір адамның жеке басына тән өзіндік
психологиялық қасиеттер мен ерекшеліктердің жиынтығы. Мінездің қасиеттері мен ерекшеліктері
әркімде әрқилы жағдайда байқалып, адамның сол жағдайларға қатынасын білдіреді.
Мінез – бұл тұлғаның фрустрациялық жағдайларға қарсы тұруы, мазасыздықтың шешілуінің
индивидуалды тәсілі. Фруструация – бұл қажеттілікті қанағаттандыру мүмкіндігінің болмауы. Сондықтан
бір адамға танысу қиын, басқаларға айырылысу қиын, біреулерге монотонды еңбек қиын, басқаларға
экстремалды жағдайларда әрекет жасау мүмкіндігі қиын. Қалған тапсырмалар жеңіл шешіледі және де
адамның өмір сүру жолы жалпы өнімді болып табылады.
Тұлғаның дене көрінісіне (конституционалды типология) орай Э. Кречмер адамды төрт типке
бөледі: астеник, пикник, атлетик, дипластик (Конституционалды типология негізі – жатырдағы
ұрықтық даму динамикасынан болатын туғаннан соңғы дене құрылымының ерекшеліктері).
1) астеник (әлжуаз) адам – нәзік денелі, қушық кеуде, тар иық, қол-аяғы серейген ұзын, сопақ
жүзді, бірақ жүйке жүйесі мен бас миы күшті дамыған; ынжық;
2) пикник (шәлтік) адам – кіші не орта бойлы, етшең, биік кеуделі, қарынды, қысқа мойын,
домалақ басты; көпшіл;
3) атлетик (шомбал) адам – ірі, қарулы денелі, бұлшық етті, дене бөліктері өзара сәйкес
дамыған, кең иықты; маңғаз;
4) дипластик (мүгедек) адам – тән-дене құрылымы қисынсыз жаралған, тартыншақ. [2]
Егер мінез өзгеріп, оның қандайда бір сипаты айқын көрінсе, адам аса сезімтал болуы мүмкін. Бұл
жағдай, адамда мінез акцентуациясының бар екенін көрсетеді. А.Е. Личконың айтуы бойынша,
акцентуация – кейбір мінез сипаттары аса күшейтілген норма варианттары. Соның салдарынан басқаларға
тұрақтылық кезіндегі, психогендік әсердің негізгі түрі қатынасында таңдамалы осалы табылады. Айқын
акцентуация – “аз қарсыласу орнына” бағытталған фактордың әрекеті жағдайында тұлғаның
дезадаптацияға әкелу мүмкіндігін көрсететін шеткі норма варианты. Жасырын акцентуация бұл
қарапайым норманың көрінуі.[3]
Орыс халқының әйгілі де атақты педагогтарына тоқтала кетсек, біріншіден, Қ. Д. Ушинский: “Мінезді
Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №3(39), 2013 г.
184
мінезбен тәрбилейді” – деген. Осы Біздің атақты совет педагогымыз А. С. Макаренко: “Ата-аналардың
балалар алдындағы беделінің басты негізі олардың өмірі мен жұмыстағы қызметі, адамгершілік
қасиеттері, олардын мінез-құлқы” – дейді. Осыған орай отбасы тәрбиесіндегі қателіктердің көбісін ол ата-
аналардың балалар алдындағы беделінің көріністерімен байланастырды. Ол көріністерді А. С. Макаренко
“ақылтойысу”, “жазалау”, “даңдайсу”, “жақсы көріну”, “алдап қызықтыру” т.б. беделдердің түріне
жатқызып, біздің ойымызша өте орынды терең мағына беріп өтті.[4 бойынша]
Мінез – адам өмірін бейнелей отырып, сонымен бірге өмір салтына ықпал жасайды. Табанды,
қажырлы қайратты кісі қандай кедергіні болса да жеңіп, өзінің көздеген мақсатына жете алады, осы
жолда өз еңбегін, тұрмысын тиімді етіп ұйымдастырады, барлық мүмкіндіктерді жете пайдаланады.
Осындай мінезді адам қоғамға аса пайдалы болады, өйткені ол алда тұрған қоғамдық міндеттерді шешуде
белсенділік қабілет көрсетеді. Мінез адамның жеке өзі үшін ғана емес қоғам үшін де қажет. Қоғам бұл
өзіміздің өмір сүріп отырған ортамыз, мемлекетіміз, отбасымыз және т.б. Сонымен қатар «ұлттық мінез»
деген ұғым айналымға тұрмыстық өмірден, күнделікті тілден енді және жинақтаушы, жалпылаушы мәнге
ие. Әлеуметтік-тұрмыстық қоршаған ортаға деген қатынаста ұлттық мінезде идеология мен қоғамдық
психологияның, соның ішінде ұлттық және таптық элементтері ерекше тығыз байланысады. Қоршаған
ортаға деген қатынас адамдардың ұлттық санасының бағыттылығын анықтайды.
Ұлттар психологиясының жүйе қалыптастырушы компоненттерінің қатарына көптеген ғалымдардың
өкілдері ұлттық мінез, ұлттық темперамент, ақыл-ойдың ұлттық қыры, ұлттық сезімдер, ұлттық дәстүрлер
мен әдеттерді жатқызады. [7]
Этнологтар мен әлеуметтанушылардың пікірлері бойынша, ұлттық мінез –бұл белгілі бір ұлт
өкілдерінің әдетке айналған қылықтарын, жүріс-тұрыстары мен типтік әрекет бейнелерін анықтайды.
Бәрімізге белгілі болғандай, тәрбие бұл аға ұрпақтың жас ұрпаққа көрсеткен үлгі-өнегесі. Ата-
бабаларымыз: «Ұстазы жақсының – ұстамы жақсы», - деп бекер айтпаған. Болашақ жастарға жақсы
тәрбие беру үшін, біз мінезіміздің жағымды қырларымен жақсы үлгі көрсетуіміз қажет. Үлгі көрсете
отырып, біз белсенді, қайратты, отанымыздың алдында жауапкершілік пен бойында сапалық
ерекшеліктері мол адамды әлеуметтік ортаға бейімдейімделуіне ықпал жасаймыз. Осыған орай: «Мінезі
жақсы мұғалім – мінезі жақсы бала тәрбелейді», - деген қорытындыға келдік.
Тірек сөздер: мінез, «ұлттық мінез», мінез акцентуациясы (жоталануы), дезадаптация, айқын және жасырын
акцентуация.
1. Жарықбаев Қ. «Психология негіздері», Алматы-2005ж.
2. Кречмер Э. Строение тела и характер. – М.: Эксмо, 2003. – 416 с.
3. Личко А.Е. Психопатии и акцентуации характера у подростков. – Л., 1983. – 536 с.
4. http://referaty-v.kz7/minezdin _damuy_men_kalyptasuy
5. Бапаева М., Әбеуова И., Бапаева С., «Тұлға психологиясы», Алматы-2010
6. Л. Қ. Таңжарықова, Ұлттық мінез – ұлттық психологияның өзегі. ҚазҰУ хабаршысы. Психология және
социология сериясы №2(29), 60-65 бет
7. Л. Қ. Таңжарықова, Ұлттық мінез – ұлттың негізгі құраушысы ретінде. Мектептегі психология, №6, 2008,
23-25
ПРОБЛЕМЫ ВОСПИТАНИЯ ПРОФЕССИОНАЛОВ В СОВРЕМЕННОМ ВУЗЕ:
МОДЕЛЬ ВОСПИТАНИЯ СТУДЕНТОВ
О.Д. Несипбаева – к.п.н., доцент СДУ, Университет им. Сулеймана Демиреля
Түйін
Бұл мақалада ЖОО-дағы студенттерді маман ретінде дайындау кезінде, сондай-ақ, оқудан тыс уақытта
тәрбиелеу жұмыстарын жүргізу мен оның шарттарын жақсарту мәселесі қарастырылған. Мақалада қазақстандық
ЖОО-да жүргізілетін тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру тәжірибелері қолданылған.
Summary
The paper considers the main problems and conditions of development of educational process at higher education (HE), as
in the professional preparation of students, as out of classroom time. In the paper the positive experience of educational
work’s organization at HE of Kazakhstan was used.
Студенчество занимает особое положение в обществе и отличается высоким уровнем стремления к
личностно-профессиональному самоутверждению, творческим потенциалом, активным интересом к
практическому участию в социальных преобразованиях Казахстана, собственным отношением к
Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(39), 2013 г.
185
различным сторонам общественной жизни страны, собственными социальными ориентациями.
Студенчество представляет собой лучшую часть казахстанской молодежи и выступает определяющей
силой социально-политического, экономического и культурного развития Казахстана. По данным
казахстанской статистики, молодежь в Казахстане составляет 1/3 части населения. В настоящее время, по
данным Агентства РК по статистике обучаются свыше 620 тыс. студентов (без учета магистрантов и
докторантов) [1]. Этот показатель, рассматриваемый всеми международными организациями как уровень
образованности любой нации, является одним из самых высоких в мире [3].
Жизнь современных студентов сопряжена с преодолением различных организационных, психологиче-
ских, моральных и других трудностей. Часть молодежи приходит в высшие учебные заведения с
неверными представлениями о вузовской жизни, некоторые приходят с иллюзиями, некоторые с
большим самомнением, некоторые, чтобы "продлить детство" и "отсидеться от армии". Воспитательная
работа начинается в вузе со студентами первого курса дневного отделения, большинство которых
приходит в вузы со школьной скамьи, из семьи, которая как социальный институт пережила за последние
годы тяжелые испытания.
Мы считаем, что необходимо уделять большое внимание воспитанию студенческой молодежи, ее
морально-психологической подготовке к будущей профессиональной деятельности. В последние годы в
университеты пришли молодые люди, выросшие в новых исторических условиях. Профессорско-
преподавательский состав сталкивается с поистине новой молодежью, поэтому некоторые старые
подходы к воспитанию современных студентов не могут быть применены. На наших глазах формируется
качественно новая концептуальная модель воспитания студентов, новая парадигма взаимоотношений
между поколениями, но наши общечеловеческие ценности остаются прежними.
Воспитание молодежи является важнейшей функцией образования в системе высшей школы.
Преподаватель вуза должен быть не только источником профессиональной информации, но и
посредником между студентом и культурой, способным оказывать позитивное влияние на становление и
формирование учащихся не только как специалистов, но и как будущей казахстанской интеллигенции.
Профессиональный, гражданский и патриотический долг преподавателей университета – быть в равной
мере специалистами, воспитателями и наставниками [9]. Поэтому повышение профессионального уровня
преподавателей в области педагогики и психологии высшего образования должно быть одной из
важнейших задач руководства университетов, факультетов, заведующих кафедрами.
Как мы знаем повседневное общение и осуществление воспитательного воздействия на студентов
должно ложится на плечи кураторов из числа представителей профессорско-преподавательского состава.
Основными задачами кураторов является участие в организации воспитательного процесса, оказание
помощи студентам-первокурсникам в психологической адаптации к учебе в вузе, осуществление
контроля за поведением студентов в учебное и внеучебное время, поддержание постоянных контактов с
родителями студентов [2].
На кафедры университетов возлагается ответственность за профессиональное образование, развитие
научных, технических, исследовательских способностей студентов, магистрантов и докторантов. В
современной концепции воспитания учебный процесс считается главным фактором воздействия на
студентов и является профессиональной обязанностью каждого преподавателя, от ассистента и даже
лаборанта до профессора и заведующего кафедрой.
Профессорско-преподавательский коллектив вуза в целом призван создать оптимальные психолого-
педагогические условия для организации воспитательного процесса в конкретном учебном заведении. К
этим психолого-педагогическим условиям относятся следующие:
- органичное включение воспитательной деятельности, конкретных мероприятий в процесс
профессионального становления студентов (учебный процесс, научно-исследовательская работа);
- активное использование профессионально-корпоративных возможностей (традиций кафедры,
факультета, вуза, отрасли, примеров жизни и деятельности референтных личностей – авторитетных
ученых, педагогов, специалистов) для формирования чувства корпоративности, сопричастности
студентов к лучшим традициям отрасли, вуза, факультета, кафедры;
- создание атмосферы подлинной и постоянной заботы о студентах, их социально-педагогической
поддержки;
- формирование планов воспитательной деятельности и проведение мероприятий на основе изучения
интересов студентов;
- ориентация содержания и форм внеаудиторной работы со студентами на активность и деятельность
самих студентов, на проявление ими самостоятельности в организации и проведении мероприятий;
Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №3(39), 2013 г.
186
- использование в воспитательной деятельности положительного влияния наиболее активных,
увлеченных, целеустремленных, способных и успешных студентов на своих сокурсников;
- формирование установки на естественность, престижность и почетность участия студента во
внеаудиторной жизни вуза (культурной, спортивной, научно-технической и т.п.). Создание системы
морального и материального поощрения студентов за результаты их участия во внеаудиторной жизни
вуза;
- широкое привлечение студентов к участию в научном, техническом, художественном творчестве и
других формах деятельности;
- создание в вузе психологической службы, подразделения социально-педагогической поддержки
студентов, социологической лаборатории;
- соединение личностных ориентиров человека и общественных интересов [8].
Наряду с воспитательным воздействием содержания образования при наличии благоприятных
психолого-педагогических
условий
для
организации
воспитательной
работы
по-прежнему
первостепенное значение имеет личный пример преподавателя. Вузовские педагоги должны являть собой
образец для подражания - точность, вежливость, аккуратный внешний вид, культура речи,
требовательность, последовательность, справедливость в оценивании, объективность.
В вопросах духовного и нравственного становления студенческой молодежи преподаватели не
должны занимать позицию академической беспристрастности или полного самоустранения, полагаясь на
проректора по воспитательной работе, заместителей деканов и кураторов.
Каждый преподаватель должен изучать индивидуальные особенности каждого члена учебной группы:
характер, способности, интересы, здоровье. Элементарное внимание к студентам, учет их разумных
просьб, претензий, поддержка инициатив способствуют поддержанию спокойной, рабочей атмосферы на
занятиях [7]. Каждый преподаватель в соответствии с решениями кафедры, инструктивными
документами администрации университета и факультета должен неустанно разъяснять особенности и
порядок обучения в вузе, знакомить студентов с традициями факультета, университета, отрасли.
Студентам необходимо разъяснять специфику изучения той или иной дисциплины, последовательность и
содержание форм контроля учебной деятельности студента по предмету. Должны объясняться
требования техники безопасности при проведении лабораторных и практических занятий, учебной и
производственной практик.
Главная цель воспитательной работы в вузе - воспитание студента как гражданина и патриота
Казахстана. В этом направлении воспитания интегрированы гражданское, правовое, патриотическое,
интернациональное, политическое, семейное воспитание.
Формирование социально-активных студентов – граждан Казахстана, осуществляемое в системе
гражданско-правового образования в вузе, является важнейшим направлением воспитания и развития у
студентов гражданственности, уважения к правам и свободам человека, любви к окружающей природе,
Родине, семье, патриотического и национального самосознания, благодаря чему обеспечивается тесная
взаимосвязь высшего профессионального образования с социально-экономическими и духовными
преобразованиями в стране и мире.
Гражданское воспитание. Под гражданским воспитанием сегодня в институте понимается:
1. воспитания студентов как граждан правового, демократического государства, способных к
созидательному решению личных и общественных проблем в условиях гражданского общества и быстро
меняющегося мира;
2. воспитания студентов как профессионально компетентных специалистов, способных решать
профессиональные проблемы на основе гуманистических ценностей и ответственного нравственного
выбора [5].
1. Интеллектуальный компонент предусматривает приобретение студентами необходимых для
гражданской жизни политических, экономических, юридических, психологических и других знаний, а
также развитие ума, интеллекта молодых людей. Первостепенное место в формировании данного
компонента принадлежит всему комплексу социально-гуманитарных дисциплин.
2. Операциональный компонент в структуре личности активного и сознательного гражданина
Казахстана должен включать различные технологические умения и навыки, актуальные в гражданской
жизни. Речь идет о навыках участия в выборах, в референдумах, в митингах, демонстрациях, собраниях
общественных организаций, в освоении умений организации различных общественных акций,
проведении собраний и т.д.
3. Эмоциональный компонент в гражданственности молодого казахстанца связан с наличием
Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(39), 2013 г.
187
выраженных гражданских чувств, пристрастности к судьбе Родины, государства, его символике,
гражданскому обществу.
4. Волевой компонент в гражданском облике студентов может быть сформирован и проверен только
через участие в конкретных делах, так как связан с готовностью и способностью к саморегуляции
поведения, к самомобилизации в интересах государства и общества. Дисциплина в ходе учебных занятий
и за пределами учебных аудиторий, умение повлиять на дисциплинированность своих товарищей,
сознательное участие в органах студенческого самоуправления, в поддержании порядка в общежитиях, во
время массовых мероприятий и многое другое создают достаточное поле для тренинга волевых качеств
молодых граждан.
5. Ценностно-мотивационный компонент определяет осознанность гражданских устремлений и
действий как ценности для конкретных молодых людей и обычно свидетельствует о наличии у них
сформированной системы гражданских отношений. Пока студенты составляют почти незаметный про-
цент среди членов политических партий, общественных объединений, редко выступают в качестве
волонтеров, участвуют в шефской работе на общественных началах.
Патриотическое воспитание. Государственный заказ на воспитание личности, формирование ее
гражданско-патриотического сознания определен в основополагающих документах Республики
Казахстан и, прежде всего в государственной программе «Патриотическое воспитание граждан
Республики Казахстан» [4], где намечены пути создания и развития государственной системы
патриотического воспитания. Этот документ стал жизненно необходимым актом по подготовке граждан к
обеспечению суверенитета и безопасности нашего государства, защиты его национальных интересов.
Работа по патриотическому воспитанию студентов в Казахстане осуществляется по следующим
направлениям:
1. Широкая пропаганда среди студентов внутренней и внешней политики государства;
2. Пропаганда политики мира и дружбы между народами, достижений нашей страны в развитии
экономики, науки и культуры, подъема благосостояния народа;
3. Воспитание у молодежи высокой бдительности и постоянной готовности к защите Родины;
4. Разъяснение особенностей современной военно-политической обстановки, пропаганда боевых и
трудовых традиций нашего народа;
5. Воспитание у молодежи чувства гордости за подвиги старшего поколения и стремления подражать
ему;
6. Пропаганда идеи защиты родного государства [6].
В университете должны поддерживаться и создаваться условия для приобретения живого и
непосредственного духовного опыта, с помощью которого можно убедиться в безусловных достоинствах
своего Отечества, в частности на примере собственного университета.
Патриотическое воспитание сегодня – это систематическая и целенаправленная деятельность
университета по формированию у студентов высокого патриотического сознания, чувства верности
своему Отечеству, готовности к выполнению гражданского долга и конституционных обязанностей по
защите интересов Родины.
Ключевое место в формировании социальной памяти у студентов принадлежит курсу отечественной
истории, а также различным дополнительным курсам, связанным с исторической проблематикой. В курсе
культурологии важное место занимают вопросы истории отечественной и мировой культуры.
Образы, воссоздаваемые при изучении истории Отечества, должны помогать воплощать те идеи,
которые университет стремится донести до основной массы студентов. Изучение истории позволяет
использовать прошлое как сокровищницу моральных примеров, высоконравственных поступков на
материале жизни и деятельности национальных героев – созидателей и защитников Казахстана.
Единым координирующим и управляющим центром воспитательной работы является ректорат во
главе с ректором университета. Инструмент управления – административная структура, функционально-
ответственная за воспитательную работу в вузе: проректор по учебной работе, проректор по
административно-воспитательной работе, отдел организационно-воспитательной работы, отдел социаль-
но-культурной работы, факультеты (деканы, заместители деканов по учебно-воспитательной работе),
кафедры, кураторы студенческих групп, заведующие общежитиями.
Деканы, заместители деканов по учебно-воспитательной работе должны значительно улучшить
планирование и организацию воспитательного процесса на факультетах; поддерживать и развивать на
факультетах воспитывающую нравственно-психологическую атмосферу, всемерно содействовать работе
органов студенческого самоуправления.
Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №3(39), 2013 г.
188
1. Высшее образование Казахстана http://www.rfcaratings.kz/reports/Education.pdf
2. Журнал «Диалоги о воспитании».
3. Индекс уровня образования стран мира. United Nations Development Programme: Human Development Report
http://gtmarket.ru/ratings/education-index/education-index-info
4. Молодежь и патриотизм. СПб., 2003.
5. Нурмаганбетов Ж.О., Нурумжанова К.А. Гражданственность как системообразующая основа системы
патриотического воспитания подрастающего поколения казахстанцев. Павлодарский государственный
педагогический институт ppi.kz/kz/images/files/nurm.doc
6. Общие сведения Казахского Национального Университета им. Аль-Фараби http://www.kaznu.kz/ru/7963
7. Основы ювенологии: опыт комплексного междисциплинарного исследования. СПб.: БИС-проект, 2002.
8. Платова Е.Э., Фортунатов В.В., Козлов А.П. Известия Академии наук высшей школы: Научный и
общественно-информационный журнал. - № 2 (44). – 2008. С. 121-137.
9. Фокин Ю.Г. Преподавание и воспитание в высшей школе: Методология, цели и содержание, творчество. М.:
«Академия», 2002.
Достарыңызбен бөлісу: |