Хабаршы вестник

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(40), 2013 г. 
129 
physics.  This  explains  the  importance  of  the  processes  of  perception,  analysis  and  synthesis  of  materials  by 
students. 
  
 
 ЖАСТАРДЫ  ҰЛТЖАНДЫЛЫҚҚА  ТӘРБИЕЛЕУДІҢ  ӘДІСНАМАЛЫҚ  НЕГІЗДЕРІ  ЖӘНЕ 
ФИЛОСОФИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚЫРЛАРЫ. 
А.Кенжан п.ғ.к. Алматы қ. 
Резюме 
В  этой  статье  расматривается  пути  основы  национальной  воспитание  в  педагогической  практике  в 
учебно-воспитательной  процессе.А  также  анализированы  научные  выводы  казахских  ученных,о  путях 
формирования  личностных  качеств  учеников.Национального  воспитание  подрастающего  поколения,а 
также о работах удовлетворяющие жизненные спросы.  
Summary 
In this article, considered  ways of national  education in pedagogical practice  in the teaching and  educational 
process  and  also  analyzed  the  scientific  conclusions  of  the  Kazakh  scientists,  on  ways  of  forming  personal 
qualities students. the national education of the younger generation, as well as on the works meet life's demands. 
Қазіргі  кезде  Республикамыздың  егемендігі  мен  бейбітшілігін  сақтауда  Қазақстандық  патриотизм 
арқылы  жастардың  бойында  патриоттық  құндылықтарды  қалыптастыруға  үлкен  мән  беріліп 
отырғандығы  Қазақстан  Республикасы  Конституциясында,  Қазақстан  Республикасының  Білім  туралы 
Заңында,  Қазақстан  Республикасының  Мемлекеттік  Білім  бағдарламасында  «Адам  құқықтарының 
жалпыға  бірдей  декларациясында»,  Қазақстан  Республикасы  Қарулы  Күштерін  құру  Заңдарында, 
Қазақстан Республикасының Білім беру мекемелеріндегі тәрбие  берудің кешенді  бағдарламасында және 
үкіметтің  қарулы-қарарларында,  педагогикалық  ғылыми-зерттеу  жұмыстарында  және  күнделікті 
басылым беттеріндегі материалдардан айқын аңғарылады. 
Әсіресе,  қоғамымыздың  бірден-бір  қозғаушы  күші  ретінде  танылған  оқушы  жастардың  бойында 
патриоттық құндылықтарды қалыптастыру қазіргі таңда аса өзекті мәселеге айналып отыр.\1\ 
Әлемдік  жаһандану  процесі  Қазақ  еліндегі  ұлтжандылық  мәселесін  қайта  қарастырылуда, 
этнопедагогикалық  сананы  қалыптастырудың  жаңа  модульдерін  ұсынуды  т.б.  мәселелерді  қажет 
еткендіктен, біз пәнаралық байланыстар тұрғысынан осы мәселелерді шешу жолдарын ұсынуға тиіспіз.  
Философиядағы  басты  арналардың  бірі  –  антропология  мен  онтологиялық,  яғни,  адам  мен  болмыс 
туралы  ілім.  Ендеше  –  жаһандану  процесін  де  онтологиялық  –  антропологиялық  проблема  ретінде 
қарастырғанымыз  орынды.  Қазақстандағы  ұрпақ  тәрбиесі  де  осыған  сай  құрылады.  Яғни,  бұл  жерде 
педагогика  ғылымының негізгі  нысанасы  –  жаһандану  жағдайындағы адамның  әлемге  қатынасын  терең 
зерделеп, еліміздің жас буынын соған сай тәрбиелеу және орнықты қалыптастыру.  
Сонымен қатар, жаһандану процесін антропологиялық мәселе ретінде  қарастырудағы философияның 
рөлі  мен  негізгі  тұжырымдамаларын  пайдалана  отырып,  еліміздегі  этнос,  ондағы  адам  мәселесін 
жарыспалы  жазықтықта  зерделеуіміз  қажет.  Мәселен,  жаһандану  процесі  –  өлі  табиғат  пен  басқа  тірі 
табиғат  үшін  емес  алдымен  адам  үшін  құрылған  қажеттілік.  Сондықтан  «жаһандану  жағдайындағы 
еліміздің  әрбір  азаматы  қандай  болуы  тиіс»  деген  мәселе  –  философиялық  персонализм  бағытынан 
педагогикадағы  әлеуметтендіру  жағдайына  ойысады,  яғни,  «жаһандану  жағдайында  жаңа  адамды  қалай 
тәрбиелеп  шығаруымыз  қажет»  деген  сауал  тастайды.  Сондықтан  жаһандану  процесінде  басты  нысана 
этнос  және  оның  субъектісі  адам  болып  табылады.\2\.  Яғни,  «әлемдегі  адам»  жаһандану  жағдайында  – 
«жаһандану  процесіндегі  адам  ресурсы»  болып  құрылады.  Еліміздегі  ұсынылып  отырған  концепциялар 
мен  ой-пікірлер  жаһандану  жағдайындағы  этноболмысты  сақтап  қалу  мәселесіне  тоғысады:  «Сонымен 
халықаралық конференцияға жиналған біраз елдің ғалымдары бір ғана ортақ мәселе – ұлттық мәдениеттік 
құндылықтар  арасындағы  шиеленіскен  түйіндерді  жасампаздыққа  қараай  икемдеуді  талқылады»,  -  деп 
жаһандану  жағдайындағы  ғалымдардың  пікірін  сараптаған  автор:  «Жаһандану  жағдайында  ұлттық 
ерекшеліктерден асығыс бас тартуға болмайды. Егер елдер мәдени құндылықтардан айрылып, өз келбетін 
жоғалтар  болса,  әлемнің  оларға  деген  қызығушылығ  кемиді.  Жаһандану  үрдісі  кезінде  ұлттық  тәрбие 
көмескіленбеуге  тиісті.  Керісінше  ол  үлкен  мәнге  ие  болу  тиіс»,  -  деген  ой  түйіндейді.  Сондықтан, 
педагогика  ғылымы  этноболмысты  тұрақтандыру  мен  өрбітудің,  оны  сақтап  қалудың  тәлімдік 
механизмдерін ұйымдастырады. Яғни, осыдан жаһандану жағдайында – балабақшалардан бастап мектеп 
пен  жоғары  оқу  орындарындағы  ұлттық  идея,  ұлтжандылықты  қалыптастыру  мәселелерінің  теориялық 
және практикалық жақтарын өздігінше ұсынады.\3\. 
Сонымен қатар жаһанданудың горизантальді және вертикальді бағыттарының динамикасын қадағалау 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(40), 2013 г. 
130 
да  –  ғылым  мен  өнердің,  қоғамдық  пікір  мен  теориялық  сананың  басты  міндеттерінің  бірі.  Процесс 
әлемдік  деңгейде  болғандықтан,  оның  горизантальді  өрлеуі  географиялық-аймақтық  жазықтықта 
таралуына  байланысты  туындаса,  вертикальді  бағыты  прогресс  идеясына  тоғысады.  Мәселен,  оның 
горизантальды  таралымы  бүкіл  дүниежүзін  түгел  қамтуды  мақсат  етеді,  осыдан  бұл  процесстің 
параметрлеріне  сәйкес  келмейтін,  ұлттар  мен  халықтар  немесе  сәйкестенуді  қаламайтын  тенденциялар 
туады,  дегенмен,  процесс  объективті  түрде  жүріп  отырады.  Оның  даму  динамикасы  мен  таралу 
жазықтығының  картинасын  зерделеу –  тек  философияның  ғана  емес,  қоғамдық  ғылымдардың  да  басты 
талабы.  Осыған  сәйкес  егер  оның  горизантальді  жылжуы  Қазақстан  мемлекетіне  енген  жағдайда, 
жағымсыз  тенденцияларына  жауап  реакция  ретінде  алдын  алу  шаралары  жүргізіледі.  Жаһандану 
болашақтың  моделіне  қаншалықты  байланысты  болса,  еліміздегі  келер  ұрпақтардың  оған  деген 
қатынасы, қабылдауы мен адаптациясы педагогика мен психология ғылымының соншалықты міндеттері 
болып  табылады.  Ал  вертикальді  өрлеу  еліміздегі  даму  мен  прогресс  жағдайын  қадағалауды  тударады, 
демек, ұрпақтарымыздың оған сай болуын, жаһанданудың прогресс тудыру талабына сәйкестенуін қажет 
етеді.  
Жаһандану  мен  этносоциодарвинизм  проблемасы –  бүкіл  әлемді  алаңдатып  отырған  құбылыс.  Яғни, 
бастапқы  Ч.Дарвиннің  ілімінің  қоғамға  аналогиялық  түрде  қолданылған  кейде  социодарвинистік 
теориясына сүйенсек, этностың сұрыпталу мен эволюциядағы күрес проблемасы туындайды. Жаһандану 
құбылысын  социодарвинизм  енгізген  формасы  немесе  жаһандану  жағдайында  оның  шынайы  аренаға 
шығарылатын  мүмкіндігі  деп  түсіндіретін  көзқарастар  да  бар.  Табиғи  сұрыпталу  ұлттар  арасындағы 
бәсекелестік  алаңын  қалыптастырып,  өміршеңдік  пен  ұлттық  рухтың  қайта  өрлеуінің  туындауы 
жаһандану  жағдайындағы  обьективті  реалды  қажеттілік  деп  түсінетін  теориялық  сананы  өз  ұлтжанды 
қоғамдық  пікірдің  социодарвиристік  бағытқа  қарсы  туындаған  реакциясының  көрінісі  болып  табылады. 
«Қазіргі  қоғамымызда  қанат  жайып  отырған  қоғамдық  татулық  және  саяси  тұрақтылықты,  әртүрлі 
халықаралық  ұйымдардың  экономикалық,  саяси  және  өзге  де  ықпалының  күшеюі  және  жаһандану 
процесі  кезінде  мемлекетімізді  сақтап  қалу  бар  күш-жігерді  жұмсауды  талап  етеді»,  -  деген  пікірлер  де 
осы ойымызды қуаттай түседі. 
Егер  шындығында  да,  жаһандану  ұлттар  мен  этностардың  табиғи  сұрыпталуына  сөзсіз  алып  келетін 
болса,  рухы  биік  ұлт  қана  өзіндік  болмысын  сақтап қала алады.  Демек,  жаһандану  ұлттық  рухты  сынақ 
аймағына  жіберіп,  бізге  ұлы  тәжірибелерді  ұсынады.  Сондықтан  еліміздегі  жастар  арасында 
ұлтжандылық сананы нығайту мен олардың бойында ұлттық рухты сіңіру мәселелері туындайды. Осыған 
байланысты  педагог  Л.Керімов  «ұлттың  жұтылып  кету»  қаупін  баса  айта  отырып,  «әлемдік  өркениетке 
қазақ  құбылысы  болып  қалай  енеміз»  деген  сауалға:  «Ұлттық  салт-дәстүр  біз  үшін  орыстар  айтқандай 
«визиттік  карточкамыз»  деп  ұғайық.  Әрбір  отбасында,  білім  беру  мекемелерінде  жас  ұрпақты  қазақ 
этнопедагогикасы  негізінде  тәрбиелеуге  көше  бастағанымыз  маңызды.  Ал  педагогика  ғылымы  осы 
бағытта орасан зор жұмыстар атқаруы қажет. Әлемдік өркениетке қазақ құбылысы болып ену жолындағы 
талпынысты  осыдан  бастауымыз  керек»,  -  деп  нақты  ұсыныстарын  айтса,  осы  сауалға  белгілі  педагог 
Е.Омаров: «...қазақ халқының бәсекеге қабілеттілігін арттыруымыз керек. Біз өзге ұлттарға емес, басқалар 
бізге  қызығып,  бізге  еліктейтіндей  болсақ  қана  ұтамыз»,  -  деген  проекциялау  туралы  тұжырымын 
бағамдайды.  Сондай-ақ  Қазақстандық  философ  ғалымдарымыз  да  жаһанданудағы  «жұтылып  кетпеу» 
мәселесіне  қатысты  қарсы  реакция  ретінде  ұлтжандылық  сезімі  өрістетеуді  бастапқы  міндеттердің  бірі 
ретінде  санайды:  «Жаһандануға  байланысты  туындайтын  тағы  бір  мәселе  –  ол  патриотизм.  Бізге 
патриотизм  ауадай  қажет  дейміз.  Жаһандануға  төтеп  берудің  бірденбір  негізі  –  Отаныңды  сүю. 
Патриотизм  дегеніміз  сол».  Ал  елбасы  осы  ой-пікірлерді  парасатты  түрде  байыптап:  «жаһандану 
жағдайында  байырғы  дәстүрлерді  сақтаудың,  жаңғыртудың  мәні  арта  түсетіндігі  түсінікті  жайт»,  -  деп 
оның мәнінің арту динамикасын жіті бағамдайды.\4\. 
Еліміздің алдыңғы қатарлы елу мемлекеттердің қатарынан көрінуі, экономикалық еркін аймаққа мүше 
болуға  ұмтылысы,  білім  беру  жүйесінің  әлемдік  білім  кеңістігіне  кіруі  бүгінгі  жаһандану  үрдісінде 
патриотизм ұғымын тек мемлекеттік тұрғыда ғана емес, әлемдік деңгейде бейбітшілік пен тыныштықты 
сақтау  мәселесі  тұрғысынан  қарастыруды  талап  етеді.  Осы  орайда  Қазақстандық  патриотизмді  әлемдік 
тыныштық пен бейбітшілікті сақтаудың негізгі бір тұғыры деп айтуға болады.  
Еліміздің  егемендік  алуымен  байланысты  «патриотизм»,  «ұлттық  патриотизм»,  «қазақ  патриотизмі» 
және «қазақстандық патриотизм» ұғымдары жаңа санатқа ие болып, қайта қолданысқа енді.  
Патриотизм  –  жеке  тұлғаның  «табиғат  –  адам  –  қоғам»  жүйесінде  әлеуметтену  үрдісін  қамтамасыз 
ететін тұлғаның құнды сапалық қасиеті.  
Бүгінгі  жаһандану  үрдісінде  патриотизм  ұғымы  халықтар  мен  ұлттардың  өз  Отанына,  мемлекетіне 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(40), 2013 г. 
131 
деген сүйіспеншілігімен қатар, әлемдік дамудың тыныштығы мен бейбітшілігін сақтау үшін барлық күш-
жігерін  жұмсау,  яғни  жалпыадамзаттық  патриотизм  тұрғысынан  қарастырылады.  Патриотизмнің 
мазмұнын  анықтау  үшін  ұлттық  құндылықтарды  бүкіладамзаттық  құндылықтармен  ұштастыру  негізгі 
көкейкесті мәселе болып табылады. \5\. 
Республикамызда  патриотизмнің  ұлттық  мәнін  М.Қозыбаев,  Т.Тұрлығұл  т.б.  тарихшы  ғалымдар; 
әдебиет  саласы  бойынша  М.Әуезов,  С.Сейфуллин,  М.Ғабдуллин,  Е.Ысмайылов,  С.Мұқанов, 
Ә.Қоңыратбаев, А.Сейдімбек және т.б. зерттеушілер өз еңбектерінде терең зерттеді. 
Жоғарыда  аталған  ғалымдардың  ғылыми  еңбектеріндегі  «патриотизм»,  «қазақстандық  патриотизм» 
ұғымдарына теориялық талдау жасау  «қазақстандық патриотизм – Қазақстанды мекекдейтін барлық ұлт 
пен  ұлыстардың,  халықтардың  Қазақстан  мемлекеті  әлемдік  биіктен  көріну  жолында  білім,  мәдениет, 
экономика,  әлеуметтік  тұрғыда  дамуына  жағдай  жасай  отырып,  еліміздегі  бейбітшілікті,  бірлік  пен 
тәуелсіздікті  сақтау  үшін  барлық  күш  –  жігерін  жұмсау»,  -  деп  тұжырымдауға  мүмкіндік  береді.  Ал 
қазақстандық  патриотизмді  іске  асыру  көп  ұлтты  Қазақстанда  бірлік  пен  елдікті  сақтай  отырып, 
демократияландырылған, әлемдік өркениеттен орын алу идеологиясына негізделген стратегиялық бағыт-
бағдар болып табылады. 
«Ұлттық  патриотизм»  және  «қазақстандық  патриотизм»  ұғымдары  арқылы  Отан,  туған  өлке,  туған 
халқа  туралы  нақты  түсініктер  берудің  тиімділігі  арта  түспек.  Ал  түсінік  дегеніміз  –  бір  нәрсенің 
мағынасы  мен  мәнін  ұғыну.  Сөйтіп  «ұлттық  патриотизм»  және  «қазақстандық  патриотизм  ұғымдарына 
анықтама беру, олардың мазмұнын құрайтын отансүйгіштік сезімін дамыту, ұлттық салт-дәстүрді ұстану 
мен мемлекет рәміздеріне құрмет қалыптастыру, т.б. тәлім-тәрбиелік мүмкіндіктерін кеңейте түседі. 
Зерттеу  барысында  оқушы  -  жастардың  патриоттық  тәрбиесінің  әдіснамалық  негіздері  айқындалды. 
Педагогиканың  әдіснамалық  қағидалары  мәселені  шешудің  стратегиясын,  оның  мазмұнын,  болжамын 
жүзеге асыруды анықтайды.  
Сонымен қатар бүгінгі Қазақстандық оқушы – жастарға патриоттық тәрбие берудің әдіснамалық негізі 
тұлғалық  іс-әрекеттік,  әлеуметтік,  аксиологиялық,  мәдениеттану,  өркениеттік,  жүйелілік  тұғырларына, 
патриотизмнің  қалыптасуының  тарихи  алғышарттарына  ғылыми  талдау  жасау  барысында  негізделді. 
Төменде қазақстандық оқушы-жастарға патриоттық тәрбие беру мәселесін зерттеуге қажетті әдіснамалық 
тұрғылармен олардың жүйесі сипатталады: 
Аксиологиялық тұрғы (В.И.Загвязинский, Г.Қ.Нұрғалиева т.б.) оның мәні – «Адам – Қоғам – Табиғат» 
жүйесіндегі  жалпыадамзаттық  және  ұлттық  құндылықтарды,  жаңа  әлеуметтік  қауымдастықты  түсіну 
және қабылдау; тұлғаны қоғамда және қоғамдық дамудағы негізгі құндылық бағалау; 
Мәдениеттану  тұрғысынан  (М.Н.Скаткин,  И.Я.Лернер,  В.В.Краевский,  А.Сейдімбек,  Ж.Наурызбай 
т.б.)  тұлғаны  жалпыадамзаттық  мәдениетті  меңгеруге  бейімдеу;  ұрпақтан-ұрпаққа  жалғасқан  ұлттық 
мәдениеттің  жиынтығының  тұлға  бойында  көрініс  беруі;  мәдениет  аясында  жеке  тұлғаның  өзін-өзі  іске 
асыруы; 
Өркениеттік  тұрғының  мәні  (Г.В.Корнетов,  т.б.)  жалпыадамзаттық  мәдениет  пен  құндылықтарды 
тұлға  бойына  меңгертуге  ықпал  ету;  ұлттық  және  жалпыадамзаттық  құндылықтарды  кіріктіру  арқылы 
жалпыадамзаттық патриоттық құндылықтар жүйесін қалыптастыруға бейімдеу; 
Жүйелілік  тұрғы  (С.А.Смирнов,  Г.А.Уманов,  Т.С.Сабыров,  т.б.)  ақиқатты  жүйелілік  тұрғыдан 
қабылдау;  ұлттық,  қазақ,  қазақстандық,  жалпыадамзаттық  патриоттық  құндылықтар  жүйесі  тұрғысынан 
іске асыруға бағыттау: 
Тұлғалық тұрғы (Л.С.Выготский, С.Л.Рубинштейн, А.А.Бейсенбаева, Ж.И.Намазбаева, т.б.) тұлғаны 
құндылық  ретінде  қабылдау;  тұлғаның  субъектілік  тәжіррибесінің  ерекшелігін  (даралығын)  және 
тұлғаның әлеуеті мен мәндік күшін ашуға бағыттау; тұлғаның қатынастар жүйесі мен бағдарының өзара 
әрекеттесуі; 
Іс-әрекеттік  (С.А.Смирнов,  Ж.А.Қараев,  т.б.).  Оның  мәні  –  обьектінің  біртұтастығын  және  оның 
тетіктерін ашуға бағыттау; алдына мақсат қоя білу, іс-әрекетін жоспарлау, бақылау, баға беру; 
Әлеуметтік  (А.М.Новиков,  А.В.Мудрик,  В.А.Сластенин,  З.У.Кенесарина,  т.б.).  Тұлға  тәрбиесі  – 
әлеуметтендіру  үрдісі.  Тұлғаның  дамуына  ықпал  ететін  әлеуметтік  орта  мен  тәрбиелік  кеңістікті 
орнықтыру.  Әлеуметтік  қарым-қатынас  негізінде  тұлғаның  патриоттық  құндылығын  қалыптастыруға 
бағыттау. 
Жоғарыда  көрсетілген  әдіснамалық  тұрғылардың  өзара  ықпалдасуы  тұлғаның  әлеуметтенуіне  әсер 
ететін  микрофакторларды  (отбасы,  ағайын-тума,  жолдас,  әртүрлі  қоғамдық  ұйымдар,  т.б.); 
мезофакторларды (ауыл, қала, аймақ, облыс, т.б.); макрофакторларды (мемлекет, әлеуметтік орта, қоғам, 
ел,  т.б.),  мегафакторларды  (әлемдік  кеңістік)  өзара  кіріктіру  арқылы  жағдай  тудыра  отырып,  патриот 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(40), 2013 г. 
132 
оқушы-жастар тұлғасын қалыптастырады.  
 
Қолданылған әдебиеттер: 
1.Қалиев С. Қазақ этнопедагогикасының теориялық мәселелерi және тарихы. А; “Бiлiм” 2004 ж. 
2.Жарықбаев К.Б., Қалиев С. Қазақ тәлiмiнiң тарихы, А; “Санат 1995  
3.Табылдиев Ә. Қазақ этнопедагогикасы. А; “Санат” 2001 ж. 
4.Қалиев С., Молдабеков Ж., Иманбекова Б. “Этнопедагогика” Астана. 2005 ж.  
5.Қалиев С., Оразаев М., Смаилова М. Қазақ халқының салт-дәстүрлерi. А; “Рауан”  
  
ИНТЕГРАТИВНО-МОДУЛЬНЫЙ  ПОДХОД  К  ПРОЦЕССУ  ПОДГОТОВКИ  УЧИТЕЛЕЙ 
МУЗЫКИ 
 
М.С.Сапиева 
к.п.н., заведующая кафедрой музыкальных инструментов, 
Костанайский государственный педагогический институт 
 
 
Түйін 
Осы  мақала  болашақ  музыка  ұстаздарын  даярлауға  интегральді-модульдік  көзқарасының  мәселесіне 
арналады.  Болашақ  музыка  мұғалімінің  фортепианадағы  дайындау  жүйесінің  арнайы  сынарын 
интегративті-модульдік  қолданылудағы  негіздеуді  ұйымдастыру.  Интегратифті  –  модульдік  әдістемесі 
бұл – студенттің танымдық және практикалық қызметкерлігін, технологиялық жүйенің біруақытты жеке 
сенімдікті жеткізуі  
 
Summary 
This  article  is  devoted  to  the  problem  of  training  teachers  of  music  within  piano  education  in  the  system  of 
higher  education.  Use  of  integrative  and  modular  approach  to  formation  of  special  competence  of  future  music 
teachers in the course of piano preparation is proved. It is defined that ntegrativno-modular approach is a special 
form  of  informative  and  practical  activities  of  the  student  which  provides  identity  and  at  the  same  time 
technological effectiveness of process of formation of the expert. 
Понятие  «компетентность»  в  научной  литературе  получило  широкое  распространение  благодаря 
зарождению  с  начала  70-х  годов  нового  направления  –  компетентностного  подхода  к  образованию. 
Необходимо  отметить,  что  на  настоящий  момент  в  мировом  образовательном  пространстве  данный 
подход  является  ведущим,  окончательно  сменившим  доминирующий  ранее  профессиографический 
подход. 
Проблема  подготовки  компетентных  специалистов  в  системе  высшего  профессионального 
образования  получила  широкое  освещение  и  исследованиях  В.И.  Байденко,  Б.Т.Кенжебекова, 
Ю.Г.Татура.  Различные  аспекты  формирования  профессиональной  компетентности  будущего  учителя 
изучались как зарубежными (Ю.В.Варданян, В.А.Адольф и др.), так и отечественными исследователями 
(Ш.К.Жантлеуова,  М.В.Семенова,  Н.Р.Шаметов,  С.И.Ферхо  и  др.).  Проблемами  формирования 
профессиональной 
компетентности 
будущих 
учителей 
музыки 
занимались 
Н.В.Васильева, 
Г.А.Колесникова, И.Р.Левина, М.И.Сидорова.  
При  рассмотрении  специальной  компетентности  будущего  учителя  музыки  как  структурного 
компонента  профессиональной  компетентности  мы  опирались  на  работы  Н.В.Кузьминой  и 
А.К.Марковой.  Так,  Н.В.Кузьмина  в  составе  профессионально-педагогической  компетентности  учителя 
выделяет:  специальную  и  профессиональную  компетентность  в  области  преподаваемой  дисциплины,  а 
также  другие  виды  компетентности.  По  мнению  А.К.Марковой,  существуют  специальный,  социальный, 
личностный и индивидуальный виды профессиональной компетентности учителя 
В  рамках  нашего  исследования  изучаются  возможности  инструментальной  подготовки  учителя 
музыки  в  формировании  специальной  компетентности.  В  исследовании  инструментальная  подготовка 
будущих  учителей  музыки  представлена  специализацией  фортепиано.  Данный  выбор  обусловлен 
универсальностью,  широкими  возможностями  инструмента,  с  которым,  по  справедливому  замечанию 
Г.М.Цыпина, по своему  значению и репертуарным возможностям не в силах конкурировать ни один из 
инструментов.  
Мы  полагаем,  что  в  условиях  вузовского  профессионального  образования  формирование 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(40), 2013 г. 
133 
компетентного  специалиста  в  процессе  инструментальной  подготовки  следует  рассматривать 
комплексно, 
охватывая 
все 
инструментально-исполнительские 
дисциплины 
и 
учитывая 
междисциплинарную связь. 
Для  эффективного  формирования  специальной  компетентности  будущих  учителей  музыки  нами 
выбран  интегративно-модульный  подход.  Данный  выбор  обусловлен  следующими  факторами:  1) 
объектом  нашего  исследования  является  процесс  инструментальной  подготовки,  интегрирующий 
дисциплины  «Основной  музыкальный  инструмент»,  «Дополнительный  музыкальный  инструмент», 
«Концертмейстерский  класс»;  2)  применение  данного  подхода  позволяет  при  структурировании 
инструментальной  подготовки  основываться  на  логически  завершенных  модулях,  объединяющих 
содержание и технологию, сопровождаемых контролем знаний и умений студентов.  
В педагогике теория интегративно-модульного подхода к обучению разрабатывалась С.Я.Батышевым, 
А.П.Беляевой,  К.Я.Вазиной  и  др.,  изучившими  различные  аспекты  профессиональной  подготовки 
специалистов.  С  целью  определения  основных  положений  данного  подхода  считаем  необходимым 
рассмотреть  понятия  «интеграция»  и  «модуль»  в  русле  подготовки  специалистов  педагогического 
профиля. 
Понятие «интеграция» обозначает объединение, взаимопроникновение, педагогическая интерпретация 
которого  широко  используется  в  исследованиях  профессиональной  подготовки  будущего  педагога, 
прежде  всего,  в  аспекте  междисциплинарности.  Вслед  за  А.И.Еремкиным,  отмечавшим,  что  наличие 
междисциплинарных  отношений  в  содержании  образования  не  отражает  всю  глубину  межпредметных 
связей, мы склоны полагать, что результатом междисциплинарности является «совершенно новое знание, 
вобравшее в себя элементы знаний нескольких дисциплин» [1.12]. Придерживаясь точки зрения ученого, 
«новое знание» понимается нами как межпредметная структура учебного знания или как межсистемное 
знание,  представленное  в  качестве  общенаучных  понятий,  мировоззренческих  категорий,  научных 
теорий, отраженных в содержании учебных дисциплин. 
Изучив  особенности  интеграционных  процессов  при  подготовке  учителя  музыки  в  системе  высшего 
образования,  Л.К.Какимова  и  И.О.Парий  при  разработке  интегрированного  курса  особо  выделяют 
учебно-междисциплинарные  связи,  поскольку  они  характерны  для  дисциплин,  входящих  в  один  блок. 
Использование  учебно-междисциплинарных  связей  выступает  важным  элементом  совершенствования 
профессиональной подготовки будущего специалиста 
Рассматривая  реализацию  принципа интеграции  при  разработке  спецкурса,  необходимо  выделить  не 
только интеграцию внутри дисциплин инструментального цикла, но и междисциплинарную интеграцию. 
В  ходе  исследования  нами  определена  интеграция  по  вертикали,  выражающаяся  в  преемственности 
общеобразовательных,  базовых,  профилирующих  дисциплин.  Согласно  Типовому  учебному  плану 
специальности 050106 «Музыкальное образование», разрабатываемый нами спецкурс вводится в учебный 
процесс  на  3  году  обучения  в  качестве  компонента  по  выбору.  Содержание  разрабатываемого 
элективного  курса  основано  на  результатах  изучения  следующих  предшествующих  данному  курсу 
дисциплин:  цикл  базовых  дисциплин  -  основы  теории  музыки,  гармония,  история  казахской  музыки, 
хоровой  класс,  дисциплины  инструментальной  подготовки;  блок  профилирующих  дисциплин  - 
музыкальная  этнография,  введение  в  музыкальное  искусство,  вокальный  класс.  Интеграция  по 
горизонтали,  по  нашему  мнению  отражает  межпредметную  связь  общеобразовательных,  базовых, 
профилирующих  дисциплин.  В  ходе  реализации  данного  вида  интеграции  достигается  системность 
знаний будущих специалистов. 
При рассмотрении понятия  «модуль» мы придерживаемся точки зрения П.А.Юцявичене и понимаем 
его  как  «целевой  функциональный  узел,  в  котором  учебное  содержание  и  технология  овладения  … 
объединены  в  систему  высокого  уровня  целостности»  [2.50].  В  педагогических  исследованиях 
В.Гольдшмидта,  Дж.Рассела,  М.А.Чошанова,  П.А.Юцявичене  и  др.  модульный  подход  к  обучению 
рассматривается  как  организация  образовательного  процесса,  при  котором  учебная  информация 
разделяется  на  модули,  где  четко  определены  цель,  содержание  и  технология  овладения  содержанием, 
сопровождаемые контролем знаний и умений студентов. 
Теория  модульного  подхода  к  обучению  основывается  на  следующих  основных  дидактических 
принципах:  принцип  проблемности,  принцип  вариативности,  принцип  реализации  обратной  связи. 
Принцип  проблемности  отражает  психолого-педагогическую  закономерность,  согласно  которой 
эффективность  усвоения  учебного  материала  обусловлена  введением  проблемной  ситуации, 
визуализации  информации,  профессиональной  направленностью.  Принцип  вариативности  направлен  на 
обеспечение  уровневой дифференциации, создание условий для индивидуального темпа продвижения, а 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(40), 2013 г. 
134 
также  целесообразный  выбор  и  оптимальное  сочетание  форм,  методов  и  средств  обучения.  Принцип 
реализации обратной связи обеспечивает управление учебным процессом посредством системы контроля 
и  самоконтроля  усвоения  учебного  материала  модуля.  В  модуле  каналы  обратной  связи  могут  быть 
построены  в  системах  «студент  –  знания»  и  «преподаватель  –  студент».  В  системе  обратной  связи 
«студент-знания»  функции  преподавателя  переводятся  в  собственно-координационные  функции 
студента.  В  системе  обратной  связи  «преподаватель-студент»  реализуются  субъект-субъектные 
отношения, отношения партнерского учебного сотрудничества. 
Модульный  подход  к  обучению  предполагает  пересмотр  целей,  содержания  обучения  и  способов 
управления  познавательной  деятельностью  студентов.  Следует  отметить,  что  при  разработке  «древа 
целей»  (Ю.А.Конаржевский)  процесса  формирования  специальной  компетентности  учителя  музыки  мы 
исходили  из  принятого  в  педагогической  науке  многоуровневого  характера  целей  обучения:  а)  1-й 
уровень – учебные цели отдельных видов занятий, представленные в виде знаний, умений, мыслительных 
операций, социально-коммуникативных навыков, согласно которым  организуется  учебная деятельность; 
б) 2-й уровень – учебные цели предмета, определяющие содержание и специфику учебной дисциплины; 
в)  3-й  уровень  -  общепедагогические  цели  обучения,  отражающие  квалификационную  характеристику 
специалиста.  
Эффективность  усвоения  модуля  зависит  от  разработки  и  составления  комплекса  задач,  с  помощью 
которых осуществляется управление познавательной деятельностью студентов. Учебная задача содержит 
как  содержательный  компонент,  так  и  операционный  компонент.  Согласно  классификации 
М.И.Махмутова,  познавательные  учебные  задачи  по  способам  постановки  и  по  содержанию 
дифференцируются на проблемные и не проблемные. Эффективность использования проблемных задач, 
создающих  условия  для  развития  творческого  мышления,  доказана  в  исследованиях  А.М.Матюшкина, 
М.И.Махмутова  и  других.  В  свою  очередь,  непроблемные  задачи  необходимы  при  усвоении знаний,  не 
требующих проблемного усвоения, а также при отсутствии условий применения проблемных задач. 
При  обосновании  интегративно-модульного  подхода  применительно  к  формированию  специальной 
компетентности  будущих  учителей  музыки  в  системе  высшего  профессионального  образования  мы 
опирались  на  исследование  Н.М.Яковлевой,  в  котором  было  доказано,  что  интегративно-модульный 
подход к процессу подготовки будущего учителя раскрывает, прежде всего, ее технологическую сторону 
[3].  Поскольку  педагогическая  интеграция  должна  включать  интеграцию  целей  педагогического 
образования, интеграцию его содержания, а также интеграцию форм и методов, а модульность – принцип, 
в соответствии с которым содержание  обучения представлено в виде самостоятельных  учебных блоков, 
ориентированных  на  достижение  поставленной  дидактической  цели,  вслед  за  Н.М.Яковлевой,  под 
интегративно-модульным  подходом  мы  понимаем  особую  форму  познавательной  и  практической 
деятельности  студента,  которая  обеспечивает  индивидуальность  и  одновременно  технологичность 
процесса формирования специалиста. 
Использование  интегративно-модульного  подхода  к  формированию  специальной  компетентности 
будущих  учителей  музыки  в  процессе  фортепианной  органично  вытекает  из  специфики  подготовки 
музыканта-исполнителя.  Необходимость  и  возможность  построения  и  изучения  инструментальных 
дисциплин  на  основе  интегративности  обосновывается  следующим:  во-первых,  инструментальные 
дисциплины направлены на формирование целостной характеристики личности; во-вторых, объединяют 
основанный  на  решении  культурологических,  методических  и  исполнительских  задач  опыт  работы  с 
музыкальным материалом. В  свою  очередь, принцип модульности способствует: 1) интеграции в одном 
модуле  различных  видов  и  форм  обучения,  подчиняя  их  общей  теме  учебного  курса;  2)  развитию  у 
студентов потребности к самообразованию, поскольку овладение знаниями осуществляется посредством 
учебных пакетов; 3) актуальной в фортепианной педагогике индивидуализации обучения.  

жүктеу/скачать 4,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: