ИНКЛЮЗИВТІК БІЛІМ БЕРУДІҢ ЗЕРТТЕЛУІ, МЕТОДОЛОГИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

 
244 
мектептердің жетістіктері қарастырып, әрі қарай дамыту көзделеді.  Дж.Брунер «Оқыту 
процесі» атты еңбектерінде: «... кез келген баланың ақыл-ойын дамудың барлық кезеңінде 
олардың білім алу мүмкіндіктері шексіз, тек дамытудың негізін қалайтын әдістерді таңдай 
білу керек»,- деген пікір айтты[1]. 
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың  2005-2010  жылға арналған 
мемлекеттік бағдарламасында: «Білім берудегі тиімді қызмет атқаратын жаңа жүйе 
қалыптасып, тұлғаның сапалық жағынан қалыптасуына мол мүмкіндіктің деңгейі артуда, 
яғни «жаңа» қоғамға, «жаңа» сапалы адам керегі», - айтылады.   Мұндай жан-жақты 
дамыған тұлға қалыптастыру – қазіргі заманғы білім беру жүйесінің алдында тұрған басты 
мақсат. Бүгінгі білім беру саласының басты міндеті – ойлау қабілетімен ерекшеленетін, 
өзіндік пікірі мен пайымдауы бар жеке тұлға қалыптастыру. Жеке тұлғаның осындай 
субъект дәрежесіне көтерілуі мұғалімге оның тұлғалық қасиеттері мен еңбегінің 
нәтижесіне тікелей байланысты. Мұғалімнің басты қызметі – оқыту үрдісін 
шығармашылықпен ұйымдастыру, тірек – қимыл аппараты бұзылған оқушыларды оқыту, 
дамыту мен қалыптастыру жолдары іздестіре отырып, сабаққа ынталандыру, қызықтыру 
[2]. 
Осы пікірді, қоғамдық тапсырыс пен әлеуметтік сұранысты негізге ала отырып, тірек- 
қимыл аппараты бұзылған балаларға білім беруді интеграциялық тұрғыдан қарастыру 
көзделеді, ол үшін төмендегедей негізде оқыту жүйесін құру қарастырылады. 
Ресейлік, Қазақстандық зерттеушілердің: Л.С. Выготский, А.Н. Леонтьев, 
С.Л.Рубинштейн, А.М.Ерсарина, И.Г.Елисеева, т.б  еңбектеріндежеке тұлға дамуындағы 
қарым-қатынастың орны мен ролін, адамның өзін тануы мен өзін бағалауындағы жетекші 
әрекет түрлерінің: оқу - танымдық ойын, қарым-қатынастың мәні мен маңызы, әрбір 
жанның тұлғалық қалыптасуындағы физиологиялық, психикалық, дене-тұлғалық-
физикалық жетілудің ерекшеліктері, баланың жалпы дамуын қамтамасыз етуші әлеуметтік 
белсенділіктің түрі қарастырылады.  
Дегенмен арнайы мектеп оқушыларын оқытудың ерекшелігін айқындауға, тірек-қимыл 
аппаратында кемістігі бар оқушылардың дамуына, оқу-тәрбие процесінің мүмкіндіктерін 
пайдалану жолдарына, әсіресе инклюзивтік оқыту мәселелеріне арналған зерттеулер 
соңғы жылдары ғана көптеп туындауда, арнайы орталықтар құрылуда. Сондықтан 
ғалымдар зерттеулері мен тәжірибелер барысында алынған нәтижелер мен әдістемелерді 
жүйелі түрде қолданудың тиімділігін анықтауға ерекше назар аударылуда. 
Л.С.Выготский бала бойындағы кемістігін толықтырудың екі түрлі ерекшелігін: 

 
бірі – бала психикасының даму шамасына орай тәрбие талаптары; 

 
екіншісі – кемістікті қалпына келтірудегі өз бойындағы ерекшеліктері мен 
мүмкіндіктері, қарастырады, ғалым бала бойындағы кемістікті әлеуметтік 
жолмен толықтыруға болады, ол үшін кемтар балаларға үнемі қамқорлық 
көрсетіп, оқыту мен тәрбиелеу істерін жүйелі түрде жүргізу керектігіне мән 
береді [3] 
В.С.Выготский адам ағзасындағы кемтарлықты зерттей келе: «Адам бойындағы кемістігін 
сезініп, өзінің қоғамда алатын орнын белгілеуге ұмтылады. Бұл оның психикалық 
дамуындағы қозғаушы күшін жандандырып, бойындағы кемістігін жеңуге итермелейді. 
Оның бойында жасырын жатқан қабілеттері жанданып, бойындағы кемістіктерін 
мүмкіндігінше жетілдіруге ұмтылады. Сөйтіп, кемістік есесін толықтырып, мүгедектік 
деңгейін төмендетуге бағытталады»,- дейді[3] 
Инклюзивтік білім беруде категориялық аппарат яғни ұғым түсініктері толық 
айқындалмаған. Ғалымдардың бір қатары «Мүмкіндігі шектеулі тұлға» ұғымын 
пайдаланса, соңғы кезде бұл ұғымға қарсы шығушылар «ерекше қажеттіліктері бар тұлға» 
ұғымын пайдалануды ұсынады. Дегенмен, бұл екі ұғым да инклюзивті білім беруді 
дамытудың негізгі бағыттарына сай қолданылатын сөздерді, ұғым түсініктерді әлі де 
нақтылау қажеттігін түсіндіреді. Зерттеушілер: С.В Алексеева, О.Б Лошнова:«Оқытудағы 
дифференциалды қатынасқа» мән берсе, Л.Е Еремина: «Коррекциялық класстардағы 

 
245 
материалдар негізінде балаларды оқытуда кездесетін қиындықтарды» қарастырып кеткен. 
Инклюзивті білім беруде: 

 
біріншіден баланың жеке қажеттілігіне сай біілім беруді ұйымдастыруды; 

 
екіншіден, баланың мүмкіндіктерін ескере отырып білім мазмұнын дұрыс 
іріктеп алуды; 

 
үшіншіден, оқыту бағдарламасына сай білім мазмұны толық қарастырылған 
оқулықты қажет етеді.  

 
төртіншіден, ата- аналардың сұраныс-тілектеріне көңіл аударып, олармен 
ынтымақтастықта жұмыс істеу көзделеді. 
Инклюзивті білім берудің негізгі ұғым түсініктерін қарастырушы ғалымдар Н.В Борисова, 
С.А Прушинский, М.Перфильеваның редакциялауымен жарық көрген «Инклюзивное 
образование: ключевые понятие» оқу құралында ең негізгі ғылыми аппаратқа тоқтала 
отырып, ұғым түсініктердің мәнін ашады. «Инклюзив» сөзі француз тілінен аударғанда 
(inclusif-өзімді қосқанда) ал, латын тілінен аударғанда (includo-қосамын ) деген мағынаны 
білдіреді[4].Ал, инклюзивті білім беру негізін қарастырушы Қазақстандық ғалымдар 
Искакова А.Т., Мовкебаева З.А., Закаева Г., Айтбаева А.Б., Байтурсынова А.А оқу 
құралында, алдымен ізгіліктілік- философиялық сипатына, құқықтық- нормативтік 
негізіне, көппәнділік жүйесіне сай  жайлы орта құруға, білім беру процесіне бейімдеу мен 
өзгерістер енгізуге, отбасымен жұмыс істеуге, білім нәтежесін бағалауға мән бере отырып 
арнайы педагогиканың мүмкіндіктері мен ерекшеліктерін жан-жақты ашады. Инклюзивті 
білім берудің айрықша бір бағыты- дистанциялық көмек көрсетуге арналады. Арнайы 
педагогикада инновациялық білім беру көзі- интерактивтік әдістерді қолдануға ерекше 
көңіл бөледі. Бұл арада Ж.Қараевтың деңгейлеп – саралап оқыту технологиясы, 
С.Н Лысенкованың оза оқыту технологиясы, Д. Эльконин – В. Давыдовтың дамыта оқыту 
технологиясы, сын тұрғысынан оқыту технологиясы және т.б педагогикалық 
технологияларды қолдануға болады.  
Біз өз тәжірибемізде «ЖИГСО» немесе «Зигзаг» әдісін кеңінен пайдаланамыз. Бұл әдістер 
сын тұрғысынан ойлауды дамыту әдісіне енеді. Сын тұрғысынан ойлау стратегиясы 
туралы пікір, XX ғасырдың 80 жылдарынан бастап Қазақстанда қолданылуда. Сын 
тұрғысынан ойлау әдістемесі танымдық белсенділікті, танымдық әрекетті, танымдық 
қызығушылықты дамытуға арналады.  
   Ойын терапиясы арқылы тірек-қимыл аппараты бұзылған балалардың дене кемістігін 
қалыпқа келтіруге, түзетуге болады. Ойын терапиясы – күрделі жұмыс. Бала психикасын 
дәрісіз емдеу, психотерапиялық құралдардың көмегімен баланың көңіл-күйіне, өзіне, 
қоршаған ортаға қарым-қатынасын өзгерту, сондай-ақ ауру нышандарын жою мақсатында 
оның барлық мүшесіне әсер ету әдісі. 
   Тірек-қимыл аппараты бұзылған балаларға жүргізілетін ойын терапиясының негізгі 
міндеттері: 

 
Бала бойындағы ішкі қысымды жеңуге үйретеді; 

 
«Мен» бейнесі ашылады; 

 
Есте сақтау қабілеті қалыпқа келеді; 

 
Қарым-қатынастың жоғары деңгейін меңгереді; 

 
Шығармашылық қабілеті дамиды; 

 
Таным үрдістері дамиды; 

 
Бала өзін-өзі басқаруды үйренеді; 

 
Салауатты өмір салтын жете түсінеді; 

 
Баланың жеке мүмкіншіліктері анықталады, шығармашылық қабілетін оятады; 

 
Қиындықтарды жеңе біледі; 

 
Тұрмыс-тіршілігіндегі шектелуді жоюға көмектеседі; 

 
Қоғамдық ортаға әлеуметтік бейімделеді; 

 
Балалардың қобалжу деңгейі төмендейді; 

 
246 

 
Қоғамның тең құқылы мүшесі екенін сезінеді; 

 
Психологиялық-педагогикалық түзеу арқылы, кәсіптік дағдыларды меңгеруде 
әлеуметтік мүмкіндігі кеңейді; 

 
Баланың соматикалық жай-күйі түзеледі; 

 
Тірек-қимыл аппаратының бұзылысының ауыр түрінен сақтайды.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Инклюзивті білім берудің методологиялық негізі толық айқындалмаған. Оны айқындау 
арнайы педагогика мен коррекциялық және дамыта оқыту мәселесіннің методологиялық 
тұғырнамасын жан- жақты қарастыру қажет. Ғылым дамуындағы жаңа бағыттардың 
қалыптасуында методологиялық негіз бен парадигмалық өзгерістер мәнді рөл 
атқаратынды. Қазіргі теориялық-концептуалдық мәселелер осы өзекті проблеманың 
шешімін айқындауға бағытталуы тиіс. 
Методологиялық негіз бір қарағанда психологиялық тұрғыдан да, педагогикалық 
тұрғыдан да біршама зерттелген. Ш.Таубаева «Педагогика әдіснамасы» еңбегінде, Т.В 
Корниллова; С.Д Смирнов «Методологичесие основы психологий» оқу құралында осы 
ғылымдар методологиясын талдауға айрықша көңіл бөлінеді. Теориямен тәжірибенің, 
заңмен заңдылықтардың, психологиядағы психологиялық әдістердің ара-қатынасын 
қарастыруға, зерттеулердің мәнін ашуға көңіл бөлінетіні атап өтіледі. Әрі «ғылым», 
«философия», «көзқарас», «әдіс», «ғылыми таным», «обьект», «пән», «категория» 
ұғымдарымен мән-мағынасын ашып, жан- жақты талдау жасалғанымен, инклюзивті білім 
беру саласындағы методологиялық негізіне байланысты ой-пікір кейбір жеке мәселелерді 
қарастырумен шектеледі. Методология инклюзивті білім беру стратегиясын құрастыруда 
айрықша рөл атқаратындықтан, осы саладағы білім беру перспективасын, бағытын, 
кешенді ғылыми зерттеу жүргізу жұмысын арнайы мақсат арқылы бағдарлап құру жолын 
айқындауда мәнді рөл атқаратындықтан, біз біріншіден, методологияның орны мен рөлін 
ұтымды жұмыс жүргізу үшін, екіншіден, болашақта алынатын нәтежені алдын-ала көре 
білу үшін, үшіншіден мақсатқа жеткізетін әдіс-тәсіл, құрал, әдістеме мен технологияны 
балалардың жағдайына сай таңдап алу үшін, төртіншіден физиологиялық-психологиялық 
мүмкіндіктеріне сәйкес білім мазмұнын іріктеп ала білу үшін және соған сәйкес оқулық 
құрастыру жолын құру үшін қажет. 
 
Инклюзивті білім 
берудің 
методологиялық негізі 
Психологиялық 
методология 
Инклюзивті білім 
берудің, арнайы 
педагогикалық және 
коррекциялық-дамыта 
оқытудың 
методологиялық негізі 
Педагогикалық 
методология 
Жалпы 
методологиялық 
негізі 
 
Медициналықметодо
логия 
 
Инклюзивті білім берудің методологиялық негізі 
 

 
247 
Әдебиеттер 
1
 
Дж.Брунер.Оқыту процесі. Торжество разнообразия: Пиаже и Выготский // 
Вопросы психологии, 2001// №4, С. 3-13. 
2
 
Қазақстан Республикасында білім берудi дамытудың  2005-2010 жылдарға 
арналған мемлекеттiк бағдарламасы. 
3
 
Выготский Л.С. История развития высших психических функций // Выготский Л.С. 
Собрание сочинений в 6-т. Т.3.М.:Педагогика, 1983. 
3.
 
https://ru.wikipedia.org
  Википедия «Свободная эцниклопедия». 
4.
 
Таубаева Ш.Т. Педагогика әдіснамасы, Алматы:. Қарасай батыр- 2011. 
5.
 
Корниллова Т.В., Смирнов С.Д. Методологичесие основы психологий. СПб. Питер, 
2008, -320 с. 
 
УДК: 00.004 
 
THE WAYS OF USING INTERACTIVE WHITE BOARD 
AT THE ENGLISH CLASSROOMS 
 
A.A. UAIIS, A.T. TRUSHEVA, A.A. AMIROVA, ZH.N. AMIRAGALIEVA 
K.Zhubanov Aktobe  regional state university 
Aktobe, Kazakhstan 
Бұл мақалада ағылшын тілі сыныптарында интерактивті тақтаны қолдану жолдарын 
ұсынады. Интерактивті тақтаны қолдану рөлі, функциясы, жұмыс жасау қағидаттары 
мен жолдары қарастырылған. 
В этой статье рассматривается использование интерактивный доски в английских 
классах. А также рассматриваются роли, функции и работы использования 
интерактивной доски.  
 
Кілт сөздер: интерактивті тақта, сабақтар, жаңа техника, білім, инновация. 
Ключевые слова: интерактивная доска, занятия, новые технологии, знания, инновация. 
New technology has been developed that many people in the past have never dreamt of. Day 
after day, year after year, something new appears and we think that this must be the end. Thank 
to the experts from all over the world and their cooperation our lives have become more 
comfortable, easier and definitely more interesting. Schools are the environments where new 
leaders of evolutional teams start to be formed and technology used at schools has so much to 
say. However, teachers are those who have to stay current with the new technology and to be 
able to pass the knowledge on to their students.  
The first interactive white board (IWB) system was created more than 18 years ago. Since then, 
it has been used by a large number of enthusiastic teachers in many countries all over the world. 
What is more, the number of people is still increasing. IWB is a technical instrument which may 
be either placed on the wall or on a cart with small portable wheels so that it can be placed 
anywhere in the classroom or even moved from one room to another [1; 6]. 
Interactive whiteboards have become increasingly popular in classrooms across the country. 
Taking technology in the classroom to new heights, interactive whiteboards provide a diverse 
array of tools and resources to users [2].  
Interactive whiteboards are used in many schools as replacements for traditional whiteboards or 
flipcharts. They provide ways to show students anything which can be presented on a computer's 
desktop (educational software, web sites, and others). In addition, interactive whiteboards allow 
teachers to record their instruction and post the material for review by students at a later time. 
This can be a very effective instructional strategy for students who benefit from repetition, who 
need to see the material presented again, for students who are absent from school, for struggling 
learners, and for review for examinations. Brief instructional blocks can be recorded for review 

 
248 
by students—they will see the exact presentation that occurred in the classroom with the 
teacher's audio input. This can help transform learning and instruction [3]. 
Teachers seek to use the technology as an integral part of most lessons in a way that exploits the 
interactive capacity of the technology. Opportunity is available for students to respond to IWB 
stimuli – as individuals, pairs or groups with enhanced interactive learning. The IWB is used as 
a means of prompting discussion, explaining processes and developing hypotheses or structures. 
A variety of materials is used including ‘home-grown’ and internet resources, and IWB specific 
and commercial software. 
Major features that encourage pupil motivation in both mathematics and modern foreign 
languages – and possibly other subjects – can be classified in three ways: 
• those aspects of classroom management that lead to an interactive and participatory focus on 
the IWB throughout the lesson 
• stimulation provided by the combination of the seeing, touching and listening paths to learning 
• the stepped learning: concepts are presented in a logical way 
Advantages of using interactive whiteboards at lesson: 

 
Able to pre-prepare presentations to display on the board. These can include text, images, 
maps and links to other files, such as audio or visual files. 

 
Presentations can be used over and over by individuals and/or groups and classes. Ideal for 
instruction related to particular research skills  

 
Pictures are very powerful - showing pictures of objects, people and places from other parts 
of the world can all help to explain a topic. Try using Google Images to find pictures for your 
topic. These pictures can be copied and pasted into PowerPoint or Word, but you can also 
take 'snapshots' into your whiteboard software. This allows you to select as much or as little 
of the picture as you want. Using pens or highlighters from your whiteboard software, you 
can write over the top of pictures, highlighting important features. 

 
In most whiteboard software, items can be selected and moved on screen. For example, 
pupils can select a word or a picture and move it across the board. Being able to move items 
on screen allows pupils to carry out certain tasks, such as labeling. 

 
Some whiteboard software has a 'spotlight tool' which can show just small areas of the board, 
either in a circle or in a rectangle. 

 
Use shapes, such as rectangles or circles in your whiteboard software to create interactive 
exercises. Rectangles can provide a 'container' for words. Circles can provide a focal point 
for dragging words or pictures. 

 
Being able to turn the page in your whiteboard software means that you never run out of 
space. It also means that lessons can be structured around a series of pages. This saves 
having to prepare overhead slides. It is possible to return to any page at any time in a lesson, 
making it easy to refresh students' memories or refer back to previous ideas. 

 
It is possible to use a scanner to scan in pages of text books. This means that a large version 
of the page can be displayed on the screen. This can then be marked up with comments (in 
colour) and notes. 

 
Can be used with CD-ROMS, sound (e.g. wav / mp3) and video clips (e.g. mpeg; avi or 
wmv) and PowerPoint. 

 
Some software provides banks of resources for use in lessons. This includes banks of images, 
which can save time in searching for suitable pictures [4]. 
IWB’s learning objects as well as all the good coursebooks should be aware of the basic 
principles which have to be fulfilled in order to receive the expected results which in this case 
means not only a high-quality learning objects and/or coursebooks but also and primarily 
students enjoying the learning process and benefiting most of it. The Hausner’s publication 
called “Interaktivnitabuli!” mentions the following principles: 
1. Motivation – with a help of  IWB we can achieve pupils’ motivation easily not just because if 
the equipment but the range of activities it offers. It is easier for teachers to work with pupils 
who are highly motivated rather than those who are bored and cannot wait for a lesson to end. 

 
249 
2. Enough visuals – it means that learning becomes more effective if learners may use their 
senses. To see from different point of view, different angles, films, videos, to hear e.g. sounds of 
animals, musical instruments, to touch and move objects increase the effectiveness and help 
pupils experience subject matters. 
3. Feedback – we mean the way of discovering whether pupils know the subject matters and we 
can take a step further on. It is advised to use some kind of worksheets to receive the feedback 
and of course another way is testing which is certainly not a pleasant way. 
4. Activity – IWB offers, as mentioned previously, a range of activities which will not definitely 
leave pupils passive. Almost everybody is interested in what is happening on the screen and they 
want to participate and become part of it. 
5. Self-activity – this feature presents the idea of subsiding pupils and letting them work 
individually, reinforcing the acquired knowledge. 
6. Elements of fun – some activities prepared by teachers should contain at least some of these 
elements. Learning becomes more interesting and enjoyable. 
7. Suitability – it means that it is important to consider what age group we teach, their level of 
language, the environment and other aspects which may affect the learning process. 
Finally, it may be essential to mention the basic principles for interactive teaching 
as suggested by Hausner: 
- “Interaction is mostly a dialogue between a pupil and his/her teacher therefore the 
content of the lesson has to be based on that. 
- The main questions of the lessons should be why, how and what for and should not 
be when, where and who. 
- To find the right solution is possible to reach in many different ways; the teacher’s 
role is to show the right way. 
- Own ideas, opinions are the ways to success if they meet with an appropriate feedback. 
- IWB offers a team work. Let pupils create their own materials which when put together make 
one unit. 
- Start discussions from simple to more difficult and from known to unknown facts. 
- Conflicts lead to knowledge” [5; 27]. 
Imagine a future where our children are more motivated because they aren’t just learning on 
blackboards, but on new whiteboards with digital touch screens; where every student in a 
classroom has a laptop at [his or her] desk; where [students] don’t just do book reports but design 
PowerPoint presentations; where they don’t just write papers, but they build web sites; where 
research isn’t done just by taking a book out of the library, but by emailing experts in the field; 
and where teachers are less a source of knowledge than a coach for how best to use it and obtain 
knowledge [2]. 
In conclusion, the IWB is a real asset to subject teaching. It is a beneficial tool in teaching 
English. The IWB puts forward a number of various resources to improve the English language 
skills. Presentations made by flipcharts are easy to obtain, modify, and create. They are versatile 
and a great asset to any classroom. Good presentations may take time to produce or adapt, but 
they can be shared and used year after year. They can be used for whole class presentations and 
reviews, for drills, or for individual work. A whole class can view the same presentation at one 
time. The teacher can lead a discussion or point out important ideas as the presentation 
progresses. 
This article deals with some techniques that help to learn to focus better the class tasks and their 
content according to students needs. Software products can solve different tasks at the same 
time. Interactive Whiteboard for teaching foreign languages is just coming into wide us. 
Interactive Whiteboard has many advantages in comparison with other technical means of 
teaching.  
 

жүктеу/скачать 2,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: