Халықаралық «Əділ сөЗ» СӨз бостандығын қОРҒау қоры

перативтің қолданылуынсыз ашық түрткі салу формасын танытады, 

ол  (вербалды  императив)  бұл  жағдайда  жұмсартылған  ерік-қалауға 

алмастырылады, ол келесі түрде білдіріледі:

а) сұрақ-ұсыным (рекомендация) (Күресті бастауға тұрады емес 

пе?),

б)  міндеттеу  типіндегі  семантикаға  ие  сөздер  арқылы  əрекеттің 

қажеттілігін  тұжырымдау,  мысалы,  инфинитивпен  тіркестегі  «керек 

(тиісті)», «қажет», «тиісті», «міндетті»,  «талап  етіледі», «қа-

жет етіледі» (Қазақтар, біз жер үшін күресуіміз керек!);

в) кеңейтілген айғақтама (аргументация) ретінде білдіріліген əре-

кеттің  негіздемесі,  қайсыбір  əрекеттің  дұрыстығы  немесе  дер  кезі 

екендігі туралы қарапайым нұсқау негіздемесі арқылы (Бұл бассыз-

Жанама  үндеулер  ҚР  ҚК-тің 174-бабы  терминдерінде  бағалана 

алады. Орнықты құқықтық бағалау үшін үндеу əрекетті жасау (орын-

дау) амалының эксплициттелген (ашық білдірілген) образын (Ə ком-

поненті)  жəне  əрекет  нысанының  образын    (О  компоненті)  қамтуы 

керек.  Əрекетті  жасау  (орындау)  амалының  эксплициттенбеуі  жəне 

нысан образы, яғни Ə жəне/немесе О копоненттерінің «түсіп қалуы» 

үндеу  сөйленісінің  орнықты  құқықтық  бағалануына  мүмкіндік  бер-

мейді,  өйткені  негізделінетін  əрекеттің  (əрекет  нақтыланбаған)  экс-

тремистік сипаты туралы тұжырымға негіздеме жоқ жəне/немесе ай-

қындалмаған нысанның экстремистік сипаты көрініс таппаған (нəсіл, 

ұлт, əлеуметтік топ, ру жəне т.б.).

Сөйтіп,  тура  жəне  жанама  үндеулердің  барлық  типтерінде  айыр-

машылықтар бола тұра сөйленіс құрылымы жағынан да, түрлендіру 

парадигмасы құрылымы жағынан да ұқсастықтар көрініс береді. 

Тура жəне жанама үндеулер ашық үндеу ретінде жасырын үндеуге 

қарама-қарсы қойылады.