Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясының е ң б е к т е р І

157 
 
 
 
 
 
 
STEM- и педагогические 
технологии в образовании 
 
 

158 
 
УДК 622.272.б.                      Абдикешова А.М. – (Қарағанды, № 5 ЖББОМ) 
 
 
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР – САПАЛЫ БІЛІМ БАСТАУЫ 
 
Қазақстан Республикасы ХХІ ғасырда болашақ ұрпаққа білім беру мен 
тәрбие  беру  жүйесінің  жаңа  парадигмасын  қалыптастыруды  ең  негізгі 
міндет етті. Демек, әлемдік білім кеңістігінен орын алуда ұлттық білім беру 
жүйесінің  даму  бағыттарын  айқындап,  білім  мазмұнын  байыту,  оқыту 
үрдісін жүргізу, жаңа инновациялық технологияларды енгізу, жан- жақты 
дамыған,  рухани бай  өз  елін,  халқын  ерекше  сүйетін  тұлға  қалыптастыру 
міндеттері ең өзекті мәселелердің бірі. 
Жаңа  білім  беру  жүйесі  дәстүрлі  оқыту  үрдісін  түбегейлі  өзгерте 
отырып,  оқытудың  жаңа  технологияларын  қолдандырудың  тиімді 
жолдарын қарастырады. Мұның өзі білім берудің, жеке тұлғаны жан-жақты 
дамытудың нәтижелі ізденістерін мақсатты түрде ұйымдастыра білуді, оған 
басшылық 
жасай 
отырып, 
оқушылардың 
білімді 
өз 
ізденісі, 
белсенділіктерімен  ала  білулеріне  түрткі  жасауға  бағыттайды.  Егеменді 
еліміздіңтірегі білімді ұрпақ екендігі анық, демек бүгінгі заман талабына сай 
жастарға  сапалы  білім  берудің,  ғылымды  дамытудың  талаптары  күшейе 
түсуде. 
Жастарды биік  адамгершілікке,  еліне, Отанына,  халқына деген  асқан 
сүйіспеншілік  сезімге  тәрбиелеуде  әдебиет  пен  өнердің  орны  ерекше. 
Әдебиеттің  адамды  рухани  жағынан  өсіру  мүмкіншілігін  оқыту  үрдісінде 
барынша пайдалану – мектепте әдебиетті оқытудың негізгі мақсаты. 
Сабақ  үрдісінде  де,  қосымша  және  сыныптан  тыс  сабақтарда  да 
жазушы  шығармасында  көтерілген  адамгершілік,  философиялық  ой-
түйіндерді  оқушыға,  түсіндіре  білсек,  әдебиет  пәнін  оқытудағы  басты 
мақсатқа қолжеткізе аламыз. 
Оқушыда  көркем  мәтінді  оқуға  қызығушылық  туғызу  мұғалім 
шеберлігіне,  білімділігіне  байланысты.  Мәтінді  ой  көзімен  тереңдей 
оқығанда ғана шығарма бар саз – әуенімен тіл қатып, оқушы сезімін оятады, 
оның  көркем  шығармаға  деген  ынтасын  арттырады.  Сондықтан,  ең 
алдымен, оқушыны көркем мәтінді оқуға үйрету керек. Сабақта шығарманы 
сөйлету  үшін  мұғалім  тиімді  әдіс  –  тәсілдерді  ретіне  қарай  пайдаланады. 
Әрине,  мұғалім  сабаққа  қойылар  дидактикалық,  әдістемелік  талаптар 
биігінде болып, соны шығармашылықпен қолдана білуге тиісті. Әрбір өнер 
адамы сияқты, мұғалімнің өз қолтаңбасы, әдісі болуы керек. 
Бүгінгі сабаққа қойылар талап зор. Қазіргі дидактика дамыта оқытуды 
басты  нысана  етіп  отырғаны  белгілі.  Мұғалім  әр  сабақта  дамыта  оқыту 
мақсаттарын көздеуі тиіс. Оқушы өздігінен ізденбесе, ілгері баса алмайды. 
Ол үшін әдетте мұғалім сабақты негізгі проблема төңірегіне құрайды. Ал 

159 
ондай проблеманы айқындау, соған орай сұрақ қоя білу оңай жұмыс емес, 
мұғалім тарапынан көп ізденуді, уақытты қажет етеді. Әр сабақ оқушыны 
адамгершілікке  тәрбиелеу  мақсатына  бағыттауы  тиіс.  Оқушылардың 
танымдық қабілетін арттыру, оларды білуге ынталандыру, шығармашылық 
іске  ұмтылдыру,  ойлана,  іздене  білім  алуға,  өз  ойын  дәлелдеп,  тиянақты 
айтып  беруге  дағдыландыру  -  негізгі  мақсат.  Сондықтан  сабақ  өзінің 
мақсаты,  мазмұны, оқыту  құралдары  мен  әдістері  жағынан  оқушылардың 
материалды саналы түрде қабылдауын жүзеге асыруға бағытталуы керек. 
Көркем шығарманы оқыту әдістемесінің тәрбиелік мүмкіндіктері ұшан 
- теңіз. Шығарма әлеміне оқушыны енгізу, ой қозғалысына жетелеу, көркем 
туындыға  қызығушылық  туғызу  –  жазушының  эстетикалық  мұрат  – 
мақсатына  ортақтастырудың  негізгі  жолдарының  бірі.  Демек,  оқушы 
көркем  өнерді  таниды,  сезінеді,  оны  түсініп,  меңгерудің  әдістерін 
айқындайды.  Бұл  қабілеттер  тоғыса  келе  шығармашылық  жұмысқа 
жалғасады. 
Оқушылардың  ой-пікір  еркіндігіне  мүмкіндік  берген  жөн.  Олар 
шығармашылық , зерттеу сипатта жұмыстар жүргізуге әдеттенеді. Болжам, 
жорамал жасайды, мағынаны ажыратады, салыстыра отырып дәлелдейді. Ең 
бастысы, оқушыларда өзіндік идея, тұжырым пайда болады,шешімге келеді. 
Суреттеп,  саралай  отырып,  сын  тұрғысынанойлауға  жол  ашылады,  пікір 
алмасулар арқылы қорытынды нәтижеге қол жеткізіп, көркем шығармадағы 
негізгі,  маңызды  идея  танылады.  Шығарманы  жан-жақты  білгірлікпен, 
психологиялық  тұрғыда  талдау  өте  күрделі  мәселе,  бұл  мұғалімнің 
шеберлігіне байланысты іске асады. Кейіпкердің қуанышын, қайғы-мұңын, 
бүкіл болмысын, жан-дүниесін сезіну, табиғатпен байланыс, әр пейзаждық 
көрініс-сурет,  бәрі  сабақтаса  келгенде  кейіпкерлерді  тану  жолындағы 
танымдық әрекеттер – білім мазмұнын игерудің қайнан көзі. 
Қазіргі кезде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру 
кеңістігіне  енуге  бағыт  алдық.  Бұл  педагогика  теориясы  мен  оқу-тәрбие 
үрдісіндегі  елеулі  өзгерістерге  байланысты  болып  отыр:  білім  беру 
парадигмасы өзгерді, білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас пайда 
болды.  
ХХI  ғасыр  ақпараттық  қоғам  оның  ішінде  технологиялық  мәдениет 
екендігін  ескерсек, онда  адамзат  дамуының  жаңа  кезеңінде білім  жүйесін 
жетілдіріп,  оқытудың  жаңа  жолдарын  іздестіру  қажет  екендігі  түсінікті. 
Қазіргі  білім  беру  жүйесінде  оқыту  технологияларын  тиімді  пайдалану 
арқылы үздіксіз өзгерістерге бейімделе алатын жеке тұлға қалыптастыру-
басты міндет.  
Бүгінгі  таңда  Қазақстанның  дүниежүзілік  білім  кеңістігіне  ену 
қажеттілігі  көтеріліп  отырған  кезеңде  жалпы  білім  беру  мәселесін  қайта 
қарап, жаңа әдіс-тәсілдерді инновациялық үрдістермен алмастыру арқылы 
білім  сапасын  арттыру  көзделген.  Білім  беруді  жақсартудың  бірден-бір 
жолы-  жаңа  педагогикалық  технологияларды  қолдану.  Осы  орайда  әрбір 

160 
мұғалім  өзінің  кәсіби  шеберлігін  жетілдіру  мақсатында  жаңа 
технологияларды терең талдаудан өткізіп, өзіне тиімдісін таңдауы қажет. 
Қазақстан Республикасының 2016 жылға дейінгі білім беруді дамыту 
тұжырымдамасында  «Жоғары  білімді  дамытудың  негізгі  үрдісі  мамандар 
даярлау  сапасын  арттыру,  қарқынды  ғылыми  зерттеу  қызметімен 
ықпалдастырылған  инновациялық  дамыту  жолдарын,  білім  беру  және 
ақпараттық технологияларды жетілдіру болып табылады» деп көрсетілген 
болатын.  
Білім  беру  өзі  өзгеріп,  кеңейіп,  толығуда.  Жеке  тұлғаны  дамытудың 
жаңа  тұжырымдамасы  білім  берудің  даралық  сипатын  көздейді,  ол  әрбір 
адамның нақты мүмкіндіктерін және оның өзін-өзі дамытуға қабілеттілігін 
ескеруге мүмкіндік береді. Мұның өзі білім мазмұнын тұлғаны жан-жақты 
үйлесімді дамытуға бағыттайды. 
Ж.Аймауытов  «Сабақ  беру  үйреншікті  жай  ғана  шеберлік  емес,  ол 
жаңадан  жаңаны  табатын  өнер»,-деген  екен.  Сабақ  –  оқытушының 
педагогикалық  мәдениетінің  айнасы.  Сабақтың  сәтті  болуының  толып 
жатқан шарттары бар. Оның ең бастысы – мұғалімнің білімі, жеке бастың 
қасиеті  мен  өзіндік  ерекшеліктері,  мұғалімнің  шеберлігі,  оқытудың  жаңа 
педагогикалық  технологияларын  меңгеруі.  Қызықты  сабақтар  мұғалімнің 
ашқан  жаңалығы,  өзіндік  қолтаңбасы,  әдістемелік  ізденісі,  қолданылған 
әдіс-тәсілдері  арқылы  ерекшеленіп,  шәкірт  жүрегінен  орын  алады. 
Сондықтан  жаңа  ақпараттық  технологияны  еркін  пайдалана  білу-уақыт 
талабы.  Оқытудың  жаңа  технологияларын  қолдану  арқылы  білім  алу 
сапасын  жақсартудың  жолын  тауып,  жан-жақты  дамыған  шығармашыл, 
әлеуметтік бәсекеге қабілетті ортаға бейімделген, кәсіби біліктілігі жоғары 
тұлға тәрбиелеу мәселесін шешуге болады. Ұлт болашағына жаны ашитын 
әрбір  мұғалім  ұлттық  тіл  мен  әдебиетті  оқыту  үрдісін  жетілдіріп  отыруы 
керек.  Білім  мазмұнын  жетілдіру  үрдісі  оқушыларға  білімді  өздігінен 
меңгертудің  әдіс-тәсілдерін  игеруді,  оның  дамытушылық  жақтарына 
басымдылық беруді қарастырады.  
Қазіргі  оқыту  үрдісіндегі  басты  мақсат  –  оқушы  тұлғасы  және  оның 
білім  алу  арқылы  өзін-өзі  дамытуы.  Жаңа  технология  оқушыға  тек  білім 
негіздерін беріп қана қоймайды, сонымен қатар оны тұлға ретінде дамытуға 
бағыттайды.  Кез  келген  оқыту  белгілі  мөлшерде  адамды  дамытады. 
Мұғалімнің шеберлігі жоғары болса да, ол оқушының белсенділігін туғыза 
алмаса,  берген  білім  күткен  нәтиже  бермейді.  Оқушының  адам  ретінде 
қалыптасуы белсенділік арқылы жүзеге асады. Жаңа технологияның басты 
мақсаттарының бірі – баланы оқыта отырып, оның еркіндігін, белсенділігін 
қалыптастыру, өз бетінше шешім қабылдауға дағдыландыру. Қазақ тілі мен 
әдебиет  сабақтарында  оқытудың  инновациялық  технологияларын  тиімді 
пайдалану білім сапасын арттыруға септігін тигізеді. 

161 
ӘОЖ 372.853 = 512.122                                                      Абдрахманова М.К. 
 (Бұқар жырау ауд., Қаражар орта мектебі) 
 
 
ФИЗИКА ПӘНІН ОҚЫТУДА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫ 
ПАЙДАЛАНУ 
 
      Қазақстан 
Республикасы 
«Білімді 
дамытудың 
2011-2020 
бағдарламасына»  сәйкес  ақпараттық  қоғам  құруға  көшуде.  Бүгінгі  күні 
ақпараттық  және  телекоммуникациялық  технологияларды  қолдана  білу 
қабілеті - қоғамның әрбір мүшесі үшін қажетті оқу, жазу біліктерімен тепе-
тең саналуда. 
     Қазіргі білім беру электрондық оқытуға көшу жолында жер-жерлерде 
ақпараттық  технологияларды  -  компьютерлер,  программалар,  ақпаратты 
сақтау және тарату құралдарын т.б. қолдануға негізделген. Ол өз кезегінде 
әр  түрлі  деңгейдегі  білім  беру  мекемелерінің  түлектерінің  білімдерінің 
өзгерістерін  жедел бақылауға мүмкіндік береді.     
      Расында,  мектеп  түлектерді  қазіргі  заман  өндірісі  жағдайында  - 
ақпараттық  технологияны  қолдана  алатын,  өндірістік  қызмет  үрдісінде 
жұмысқа  дайындау  керек.  Бұл  тек  компьютердің  тетіктерін  басып,  түрлі 
бағдарламалармен жұмыс жасау деген түсінік емес, ол ақпаратпен жұмыс 
жасай  білу,  ақпаратқа  сараптама  жасай  білу,  дұрыс  сараланған  шешім 
қабылдай  білу,  қабылданған  шешімді  соңғы  нәтижесіне  дейін  жеткізу 
болып табылады. 
      Ақпараттық  қоғамға  көшу  үрдісі  ол  ақпараттандыру  деп  аталады. 
Мектептер  де  қазіргі  қоғамға  сай  болуы  үшін  ақпараттық  технологияны 
қолданып  оқыту  негізіне  көшуі  керек.  Сондықтан  да  білімді  дамытудың 
басым  бағыты  ол  –  электрондық  оқуға  (e-learning)  көшу  мәселесі    болып 
табылады. Осыған орай, білім беру мекемелерін ақпараттандыру мәселелері 
тек  информатиканы  оқытуды  ұйымдастыру  ғана  емес,  ақпараттық 
технологияларды қолдануды барлық пәндерді оқытуға тиімді қолдану  мен 
оқушылардың осындай жаңалыққа дайын болуы. 
     Ақпараттық-коммуникациялық 
технологияларды 
қолдану 
оқушылардың берілетін білімді игерулерулеріне айтарлықтай үлес қосады, 
сабақ материалын балаларға жеткізуді жақсартады, сабақты түсіндіргенде 
оның көңіл-күйлік, эстетикалық және ғылыми маңыздылығын арттырады. 
     Ақпараттық технологияны қолдану арқылы пәнді оқыту: оқушыларға 
сабақ  барысында  мұғалімнің  жалаң  сөзін  тыңдап  қана  қоймай,  көптеген 
мағлұматты өз көзімен көру арқылы қабылданған ақпаратты есінде  жақсы 
сақтап  қалуына  мүкіндік  береді.  Пәнді  оқыту  барысында  мұғалімнің 
оқушыларға  қоятын  талаптардың  бірі:  ақпараттық  мәдениетінің  дамуы, 
яғни:    ой-өрісінің  дамуына,  түрлі  ақпарат  көзімен  жұмыс істей  білу  және 
оны  оқушыларға  түсінікті  етіп  жеткізу  арқылы  оқушының  пәнге  деген 

162 
қызығушылығы арттыру. Егер де, оқушының пәнге деген қызығушылығы 
жоғары  болса,  ол  оқушының  пән  бойынша  білім  сапасының  жоғары 
болуына әсер етеді.    
      Оқыту жүйесінде ақпараттық технологияларды қолдану қазіргі  білім 
беруді  жетілдірудің  негізгі  бағыттарының  біріне  айналды.  Яғни,  оқу 
үрдісінде ақпараттық технологияны қолдану: 
1. 
оқу 
үрдісін 
жетілдіруде 
ақпараттық-коммуникациялық 
технологиялардың беретін мүмкіндіктері; 
2.  физика  пәнін  оқытуда    мұғалімдердің  ақпараттық-коммуникациялық 
технологияларды қолданудың мүмкін нұсқалары; 
3.  ақпараттық-коммуникациялық  технологияларды  физика  сабағында 
қолдану  үшін  пән  мұғалімі  мен  оқушыға  осыған  сай  дағдылары  мен 
білімінің болуы. 
      Қазіргі білім беру электрондық оқытуға көшу жолында жер-жерлерде 
ақпараттық  технологияларды  -  компьютерлер,  программалар,  ақпаратты 
сақтау және тарату құралдарын т.б. қолдануға негізделген. Ол өз кезегінде 
әр түрлі деңгейдегі білім беру мекемелерінің түлектерімен қатар бастауыш 
сынып  оқушыларының  білімдерінің  өзгерістерін    жедел  бақылауға 
мүмкіндік береді. 
     Қазіргі  уақытта  физикалық  білім  берудегі  білім  сапасын  арттыру 
тақырыбы  өзекті  мәселелерінің  бірі  -    оқушыға    физикалық  есептерді 
шығаруды  үйрету.  Кез-келген  физикалық  есеп  нақты  физикалық 
құбылыспен  немесе  дененің  физикалық  қасиетімен  байланысқан 
практикалық  мәселені  шешуге  арналады.  Демек,  физикалық  есепті  шешу 
теориялық  білімді  практикада  қолданудың  нақты  мысалы.  Әр  түрлі 
деңгейдегі физикалық есептерді шығара білу – оқушының оқу материалын 
өте  жақсы  меңгергендігін  білдіреді.      Дейтұрғанмен  көбіне  физикалық 
есептерді, әсіресе күрделі есептерді шығаруға сабақ уақыты жетпей жатады. 
Сондықтан физика – математика бағдарында оқыту үрдісіндегі “Физикалық 
олимпиадалардың  есептерін  шығару”  атты  қолданбалы  курстың  орны 
ерекше.  Әрине  оқушылар  бірден  күрделілігі  жоғары  есептерді  шығарып 
кетпейді,  бірақ  сол  жағдайға  жетуді  көздейміз.  Бұл  қолданбалы  курс 
барысында оқушылар білім, білік, дағдыларды игерумен қатар өзбеттерімен 
білім  алуды,  әр  түрлі  физикалық  мәселелерді  өз  білім,  білік,  дағдыларын 
пайдаланып  тиімді  шеше  білуді  үйренеді,  зерттеу,  талдау,  есте  сақтау, 
логикалық  және  шығармашылық  қабілеттері  дамиды,  жігерлілік, 
мақсаткерлік,  еңбекқорлық,  ізденімпаздық,  жауапкершілік  секілді  жеке 
қасиеттері қалыптасады. 
 Мысалы:  m.mail.ru  немесе  m.yandex.kz.  Ресми  деректерге  сүйенсек, 
Қазақстанда  орыс  тілінде  —  32  680,  ағылшын  тілінде  4500  сайт  бар.  Ал 
мемлекеттік тілдегі сайттар саны тіпті 4 мыңға да жетпеген. 
( 
http://serke.org/news/kazak-tіlіndegі-internet-saittardyn-karymy-kalai
) 
Физика пәні бойынша: 

163 
Физика: коллекция опытов. http: //experiment. edu. ru 
Лабораторные работы по физике. http: //phdep. Ifmo.ru/labor/common/ 
Открытая физика http: //www.scph. mipt.ru/ 
/Ustaz.  Kz;  Физика  пәніне  арналған  сайт  -  Өз  білімін  көтеру  жоспары  
http://physics1.ucoz.net/index/0-6
;  Өз  білімін  жетілдіру  жоспары  -  Ашық 
сабақтар  //  (u-s.kz›publ/;  Мұғалімнің  өз  білімін  көтеру  жоспары    //  metod-
kopilka.ru/quotmalmn/; Физиктерді қолдау сайты 
// (http://www.physic.kz/?p=1046 / 
     Осы  және  тағы  басқа  сайттардың,  электрондық  оқулықтардың 
көмегімен 
қажетті 
компьютерлік 
физикалық 
көрсетілімдерді, 
эксперименттерді,  тәжірибелерді,  лабораториялық  жұмыстарды  жүргізуге 
болды.  Сонымен  бірге  әдістемелік,  дидактикалық  материалдарды  алып 
пайдалануға болады. Күнделікті сабақтарды да бір сарынды етіп өткізбей 
қазіргі  заман  талабына  сай  жаңадан  келіп  жатқан  белсенді  тақтаны  оның 
мүмкіндіктерінің  барлық  жақтарын  қолдана  отырып,  әрбір  сабаққа 
флипчарт құрып, тесттерді тест құрылғыларын пайдалану, оқушының білім 
сапасын арттыруда көп көмегі тиеді. Оқушы күнделікті сабақты тек тыңдап 
қана  қоймай  тақтадан  өте  әдемі  түрде  берілген  сабақ  материалын  көріп 
құрылғыларды өз қолымен ұстап,сезінуі де есте сақтау қабілетіне көп әсері 
бар.  Жаңа  ақпараттық  технология  құралдары  оқыту  құралы  қызметiн 
атқарады.  Дәстүрлi  оқу  құралдарынан  басқа  тыңдаушыға  мына  типтегi 
материалдар ұсынылады: 
компьютерлiк үйрету бағдарламалары электрондық оқу құралдары 
компьютерлiк  тестiлеу  жүйесi  мен  бiлiмдi  бақылау  электрондық 
анықтамалар мен энциклопедиялар аудио және видеоматериалдар. 
     Аталған  құралдар  оқу  материалдарын  жеделдетiп  меңгеруге  және 
оқытудың  сапасын  арттыруға  игi  әсерiн  тигiзедi.  Қашықтықтан  оқыту 
материалдарын  жасақтаушылар  осы  құралдарды  негiзге  алуы  қажет.  Оқу 
құралдарын жасақтау ұзақ процесс. Оқу құралдарын жасақтау қашықтықтан 
оқыту формасының тиiмдiлiгiн арттырудың негiзгi көзi болып табылады. 
     Әрбір технология өзіндік жаңа әдіс-тәсілдерімен ерекшеленеді. Әдіс-
тәсілдерді мұғалім ізденісі арқылы оқушы қабілетіне, қабылдау деңгейіне 
қарай іріктелініп қолданылады. 
 
Пайдаланылған әдебиеттер: 
1.  «12  жылдық  білім»  атты  Республикалық  ғылыми  -  әдістемелік  және 
ақпараттық – сараптамалық журнал, №7 2005 ж. және №2 2006 ж. 
2.  Новикова  Т.Г.  Анализ  разработки  портфолио  на  основе  зарубежного 
опыта./Развитие  образовательных  систем  в  контексте  модернизации 
образования. –М.:ACADEMIA, АПК и ПРО, 2003. 

164 
УДК 378.147                                    Абдыгаликова Г.А. (Караганда, КарГТУ) 
Кузнецова Ю.А. (Караганда, КарГТУ) 
Акишева Н.А. (Караганда, юрид. колледж «Фемида») 
 
 
ИНДИВИДУАЛИЗАЦИЯ И ИНТЕЛЛЕКТУАЛИЗАЦИЯ ОБУЧЕНИЯ В 
ТЕСТИРУЮЩЕЙ СРЕДЕ 
 
Междисциплинарный  и  прикладной  подход  в  процессе  обучения 
точным  наукам  в  настоящее  время  стал  востребованным  как  один  из 
основных  трендов  –  STEAM  технологии.  Сплав  естественные  науки  – 
технологии  –  инженерное  искусство  –  творчество  –  математика 
интегрируется в единую схему обучения.  
В  современном  информационном  обществе  изменились  не  только 
условия  обучения,  но  и  сами  обучаемые.  Гуманитаризация  образования 
заключается в создании условий для проявления и развития способностей 
каждого  студента,  индивидуализации  обучения  и  в  требовании 
максимального увеличения уровня приобретенных знаний. То есть каждый 
студент  должен  увеличивать  свои  знания  в  области  точных  наук  до 
максимально возможных. Для реализации STEAM технологий уже сегодня 
нами предлагается разработка электронных обучающих систем, таких как 
тестирующая среда. 
Наполнение  тестирующей  среды  материалом  обучения,  то  есть 
материалом конкретной изучаемой дисциплины, должно сопровождаться и 
новыми технологиями тестирования и усвоения знаний.   
В  современных  условиях  информационного  общества  обучение, 
которое  раньше  ориентировалось  в  основном  на  развитие  словесно-
логической 
памяти, 
постепенно 
переключается 
на 
выявление, 
распознавание  и  применение  всех  видов  памяти  человека,  включая 
образную, моторную и эмоциональную. 
Интеллектуализация  предметной  области  заключается  в  реализации 
следующих  классов  задач:  представление  знаний,  приобретение  знаний, 
обучение, выявление границ компетентности обучаемого и другие. 
Например,  представление  знаний  может  включать  несколько  моделей 
предметной  области.  В  этом  случае  тестовые  задания  могут  быть 
сгруппированы  по  разным  признакам:  по  уровню  сложности  заданий,  по 
выделению ключевых тем, по времени выполнения тестов, по выявлению 
логических  закономерностей  предметной  области,  по  применению  всех 
видов памяти обучаемых, по выделению сценария диалога. 
Интеллектуализация  тестирующей  среды  означает  применение  всего 
арсенала  средств  искусственного  интеллекта  в  условиях  тестирования. 
Тестирование можно проводить в режиме диалога и в режиме монолога. В 
режиме  диалога  предлагается  первый  тест,  а  в  зависимости  от  ответа 

165 
система  сама  подбирает  следующий  тест.  В  режиме  монолога 
предполагается  либо  выделение  позиции  обучаемого,  либо  выделение 
позиции  педагога.  Педагог  обычно  предлагает  серию  вопросов-тестов,  на 
которые  отвечает  студент.  Обучающее  тестирование  с  позиции  студента 
означает, что предлагается серия вопросов, из которых обучаемый выбирает 
любой  вопрос  или  несколько  вопросов,  затем  предлагается  следующая 
серия вопросов и т.д. Тестирование завершается после того, как обучаемый 
набирает определенную сумму баллов. 
Тестирование может быть обучающим или контролирующим. В обоих 
случаях  реализуется  функциональный  подход,  который  согласно 
Т.  Парсонсу  заключается  в  решении  четырех  главных  функциональных 
проблем:  адаптации  обучаемого  к  тестирующей  среде,  обеспечении 
реализации основных целей тестирующей системы и выборе средств для их 
достижения,  интеграция  и  координация  структурных  элементов 
тестирующей  среды,  поддержка  образцов  правильных  ответов  на  тесты и 
схем решения тестов. 
Декларативный подход в разработке тестирующей среды основывается 
на переходе от классической схемы усвоения знаний к схеме приобретения 
знаний.  В  качестве  такой  модели  в  тестирующей  среде  рассматривается 
последовательность  формирования  знаний  по  схеме:  поиск  информации, 
ядро  знаний,  творчество.  При  решении  прикладной  задачи  предложенная 
схема  реализуется  следующим  образом:  поиск  данных,  заполнение  базы 
знаний – ядра знаний, методы работы с базой знаний на основе творческого 
подхода. STEAM технологии также реализуют схему приобретения знаний. 
Индивидуализация  обучения  достигается  выбором  обучаемым 
самостоятельно  траектории  приобретения  знаний.  Наряду  с  этим  педагог 
прогнозирует  индивидуальные  схемы  приобретения  знаний  на  основе 
разработки индивидуальных заданий, курсовых работ, заданий для СРСП, 
перечня  образцов  решения  примеров  и  тестов.  Индивидуальные  задания, 
разработанные  педагогом,  выполняются  по  карточке  заданий  с  перечнем 
вопросов  и  практических  примеров.  Таким  образом,  индивидуализация 
обучения  достигается  двумя  основными  путями:  выбором  сценария 
обучения или решением серий индивидуальных заданий.  
При разработке тестирующей среды был проведен анализ требований к 
информационной  системе  по  изучению  предмета.  Основным  критерием 
является соответствие программе изучаемого курса. Тестирующая среда как 
искусственный  интеллект  предлагает  два  режима  работы:  первый  – 
обучаемый  сам  выбирает  материал,  который  ему  интересен;  второй  – 
информационная  система  сама  предлагает  ему  определенную  схему 
занятий.  Компоненты  системы  удовлетворяют  критериям:  обоснование 
применяемых  методов;  практическое  использование  разнотипных 
элементов,  которые  в  дальнейшем  обобщаются  по  принципу  полной 
индукции;  при  обобщении  по  принципу  неполной  индукции 

166 
соответствующие процессы, действия и задачи, должны находиться только 
в разделе первого режима работы. 
Архитектура  системы  разрабатывается  по  принципам  полноты, 
непротиворечивости, использования возможностей параллельных функций, 
система открыта с  возможностью пополнения баз данных и знаний, проста 
и  доступна  каждому  пользователю,  легко  дополняются  структурные 
компоненты. 
Схемы приобретения знаний построены на том, что для обучаемого база 
данных  некоторым  интеллектуальным  путем  переходит  в  базу  знаний. 
Тестирующая среда как искусственный интеллект предлагает схемы такого 
перехода. Традиционно считается, что этот интеллектуальный путь каждый 
студент выполняет самостоятельно и интуитивно.  
Математика  как  язык  выражения  искусственного  интеллекта  не 
допускает  неточности.  Интуиция  большинства  студентов  при  изучении 
таких  наук  как  математика  и  физика  срабатывает  зачастую  неправильно. 
Этим  объясняется  тот  факт,  что  понятие  аналогичных  примеров  для 
студента  и  преподавателя  значительно  отличается.  Если  контрольные 
задания  не  окажутся  в  зоне  ближайшего  развития  обучаемого,  то  он  не 
сможет их выполнить. 
Тестирующая  среда  в  качестве  искусственного  интеллекта  предлагает 
схему  «носитель  информации  –  посредник  –  результат».  Информация 
понимается как данные и связанный с ними метод их обработки. Называя 
первое  звено  в  этой  цепочке  входными  данными,  а  последнее  звено  – 
выходными  данными,  мы  получаем  типичную  технологическую  схему. 
Такую  схему  необходимо  дополнить  управляющей  информацией  и 
механизмом.  В  этой  модели  метод  обработки  данных  разрабатывает  и 
реализует  посредник,  который,  может  не  являться  экспертом  в  данной 
области (носителем информации о данной области), тем не менее, обладает 
компетенцией формализации знаний, использует известные ему методы и 
получает  результаты  обработки  исходных  данных  как  выходные  данные.  
Анализ  полученных  посредником  выходных  данных  также  выполняет 
эксперт данной области знаний. Методы и модели знаний, таким образом, 
может разработать посредник, опираясь на знания эксперта. 
В  тестирующей  среде  одновременно  разрабатывается  несколько 
одновременно работающих моделей «эксперт – посредник – результат». Это 
модели  «предметная  область  –  педагог  –  знания»,  «педагог  –  студент  –  
знания», «предметная область (математика, физика и т.д.)  – тестирующая 
среда – знания» и другие. 
Тестирующая  среда  как  интеллектуальное  средство  должна  обладать 
свойством  реализации  различных  схем,  методов,  способствующих 
индивидуализации  обучения  и  направленных  на  развитие  способностей 
каждого студента. 

167 
ӘОЖ [371.13:37.013] : 378   
Абиева Г.Б. (Қарағанды, ҚарМУ) 
 
 
 
 
 
 
Кадирбаева Д.А. (Қарағанды, ҚарМУ) 
 
 
ГЕОГРАФИЯНЫ ОҚЫТУДАҒЫ ӨЛКЕТАНУДЫҢ ҰСТАНЫМДАРЫ 
МЕН ОНЫҢ МАҢЫЗЫ 
 
ХХІ ғасырда қоғам мен мемлекет дамуын қамтамасыз етуде білім беру 
ісінің  рөлі  ерекше  болатындығы  айқын  аңғарылып  отыр.  Рухани,  мәдени 
саламыздың нығаюына, адами қасиеттердің жоғарылауына, жеке адамның 
сапалық  ерекшелігінің  өрлеуіне  білімнің  ғана  құдіреті  жететіні  күннен- 
күнге  айқындалып  келеді.  Осы  тұрғыда  әлемдік  қауымдастықтың  мүшесі 
ретінде  біздің  елімізде  қабылданған  ұзақ  мерзімді  стратегияларды  жүзеге 
асыра  отырып,  қазіргі  заманғы  бәсекеге  қабілетті  білімді  ұрпақ 
қалыптастыру  мақсатында  үлкен  жұмыстар  жасалуда.  Оны  Елбасы  өзінің 
«Қазақстан-2030» жолдауында «
оқушыларды қазақстандық патриотизм мен 
шығармашылық жағынан дамыған жеке тұлға ретінде тәрбиелеу аса қажет... 
ұлттық мінез-құлық, биік талғампаздық, тәкәппарлық, тектілік, білімділік, 
биік  талғам,  ұлттық  намыс  қасиеттерін  сіңіріп  қалыптастыруымыз  керек» 
деп атап көрсеткен болатын. Ал осы міндетті жүзеге асыру үшін а
лған білімі 
мен  біліктілігі  негізінде  бүгінгі  өзгермелі  өмірді  еркін  бағдардай  алатын, 
өзін-өзі  дамытып,  өз  бетінше  дұрыс,  жауапты  шешім  қабылдай  білетін 
тұлғаны  тәрбиелеуіміз  қажет.  Яғни  әлемдегі  жаһандық  өзгерістер  қазіргі 
мектептің алдына айрықша міндеттер қояды, оның ішіндегі ең бастысы өзі 
өмір  сүретін  аймаққа  деген  жауапкершілікті  сезіне  білетін  жаңа  ұрпақты 
тәрбиелеу.  
Оқушыларға
  қазіргі  заманғы  табиғатты  қорғау  туралы  ақпаратты, 
талаптар мен тыйымдарды  жеткізу, өз өлкеңе, орманға, жер мен суға қалай 
қамқор болу мен ландшафтты қорғауда үздік үлгі көрсету, туған табиғатына 
көмектесуді үйрету – білім беру үдерісінің бірінші маңызды қадамы екенін 
ұмытпау  керек.  Келесі  қадамдар  бұл  –  тәжірибені  жинақтау,  табиғат 
қорғаудағы  бейімділіктерін  ұштау  болып  табылады.  Осы  қадамдарды 
жүзеге асыруда мектеп географиясының маңызы өте зор.  
Мектеп  географиясын  оқытудағы  өлкетану  –  тәрбиелей  отырып 
оқытатын  құралдардың  бірі.  Туған  өлкені  оқып-білумен  байланысты 
жұмыстар, географиялық ұғымдар мен түсініктердің қалыптасуына көмегін 
тигізеді.  Оқушылардың  өз  өлкесінің  табиғаты,  жергілікті  тұрғындардың 
шаруашылық  қызметі  туралы  материалдарды  өту  барысында  жергілікті 
жердің  табиғатын  көзбен  көріп,  іс  жүзінде  бақылап,  зерттеулеріне 
мүмкіндіктері мол болады. 
Өлкетану  материалдарын  көбінесе  зерттеліп  отырған  аумақты  туған 
өлкемен  салыстыру  мақсатында  қолданады.  Осылайша  олардың 

168 
географиядағы  ерекшеліктері  туралы  нақты  пікір  қалыптасады.  Өлкетану 
оқу мен тәрбиелеуді біртұтас үдеріске біріктіруге жағдай жасайды. 
Географиядағы  оқытудағы  өлкетану  ұстанымдарын  жүзеге  асыру  оқу 
жұмысындағы әртүрлі әдістер мен тәсілдерді асқан шеберлікпен үйлестіруді 
қажет етеді. Ол бір жағдайда өлкені тікелей зерттеу кезінде географиялық 
ұғымдарды  игеру  арқылы,  ал  кейде  сабақ  барысында  туған  жер  туралы 
әңгімелесу  немесе  өз  өлкесі  туралы  әдеби  және  ғылыми  шығармаларды, 
әңгімелерді оқу арқылы жүреді. Тіпті сабақ кезінде туған жердің табиғаты 
мен  тұрғындарын  сипаттайтын  көрнекіліктерді  немесе,  өлкетану 
материалдары  негізінде  құрастырылған  көрнекі  құралдарды  пайдалану, 
сонымен  қатар  жергілікті  географиялық  атаулардың  шығу  тегін  түсіндіру 
оқу  бағдарламасын  игеруге  көп  септігін  тигізеді.  Оқу  бағдарламасында 
табиғат құбылыстарын және жергілікті жер тұрғындарының еңбек жолын 
жүйелі  түрде  бақылап  отыруды  ұйымдастыру,  сонымен  қатар  жергілікті 
жердегі  жекелеген  географиялық  нысанды  немесе  бүкіл  географиялық 
кешенді  зерттеу  мақсатында  міндетті  оқу  жорықтарын  ұйымдастыру 
қарастырылуы  қажет  және  өлкетанумен  байланысты  орындалатын 
табиғаттағы  іс-тәжірибелік  жұмыстарды  енгізу  керек.  Бірақ  сабақтың 
өлкетанумен  байланысы  бағдарламада  көрсетілген  тек  осы  жұмыстармен 
шектеліп қалмауы үшін географияны оқу барысында өлкетану білімдерінің 
түрлі  әдістері  мен  тәсілдері  қолданылуы  мүмкін. 
Дегенмен  бір  мезгілде 
бірнеше  тәсілдерді  қолдану  дұрыс  болатын  шығар,  себебі  мұғалімнің  тек 
түсіндіруі арқылы өлкені танып-білу жеткіліксіз. Сондықтан да оқушылар 
түрлі  карталармен жұмыс,  әдебиеттер  оқу,  мұрағат  қорларымен,  мұражай 
деректерімен танысу секілді өзіндік жұмыстарды көп жүргізуі қажет. 
Оқу бағдарламасындағы жергілікті географиялық материалдардың мол 
болуы  мен  нақты  бір  өлкетану  жұмыстарын  орындаған  кезде  ғана 
географияны  оқытудағы  өлкетану  ұстанымдары  жүзеге  асырылады.  Және 
осы  жұмыстардың  бүкіл  оқу  үдерісімен  байланыста  болуы  өте  маңызды. 
Жергілікті  жер  туралы  мәліметтердің  оқу  бағдарламасымен  үйлесімділігі 
сабақтың 
тақырыбы, 
мазмұны 
және 
құрылымына 
байланысты 
қолданылатын түрлі әдістер мен тәсілдер арқылы іске асады. Дегенмен ол 
көп жағдайда оқушылардың өз бетінше жұмыс жасауы мен өзіндік әрекеті 
арқылы  айқындалады.  Себебі,  оқушылар  өздерінің  жорық  барысындағы 
жеке 
жұмыс 
жасау 
нәтижесінде 
жинақтаған 
материалдарын 
қолданғандықтан, сабаққа деген қызығушылықтары да арта түседі. Және өз 
өлкесін жақсы әрі кең зерттей түскен сайын, сабаққа деген белсенділіктері 
де артып, пәнді де толық меңгере бастайды.  
Оқу  сабағына  өлкетану  материалдарын  енгізбес  бұрын  мұғалімдердің 
жиі  қолданатын  тәсілі  –  түсініктерді  жақсы  меңгеру  үшін  және  оны 
қаншалықты игергенін білу үшін салыстырмалы түрде өлкенің нысандары 
немесе географиялық құбылыстары туралы сұрақтарды қоя білуі. 

169 
Өлкетану  ұстанымдары  географияны  оқытуды  дидактикалық  ережеге 
сәйкес «белгіліден белгісізге қарай» құруға мүмкіндік береді. Табиғат пен 
оның  заңдылықтары,  сонымен  бірге  туған  өлкеңнің  халқы  мен 
шаруашылығы туралы ұғымдармен таныс болған кезде, Қазақстанның басқа 
аймақтарымен қоса дүние жүзінің географиясын да меңгеру жеңіл болады. 
Мектепке таяу орналасқан географиялық ортаның даму үдерістерінің нақты 
көрінісі және оның зерттелуі Жердің географиялық қабығында өтетін, оның 
ішінде  тікелей  бақылай  алмайтын  түрлі  құбылыстар  туралы  дұрыс 
көзқарастың қалыптасуына септігін тигізеді. 
Осылайша,  туған  өлке,  оның  географиялық  кешені  мен  құраушы 
бөліктері  географияны  оқыту  барысында,  мұғалім  түсіндіру,  салыстыру 
және  бейнелеу  үшін  қолдана  алатын,  нақты  әрі  түсінікті,  тұрақты  мысал 
бола  алады.  Ал  оқушылардың  туған  өлкені  зерттеу  туралы  жұмыстары 
географиялық  құбылыстарды  танып-білуге  арналған  бірден-бір  құрал 
болып саналады. 
Өлкетану  ұстанымдарының  басты  мақсаты  оқушылардың  жекелеген 
компоненттердің  байланысы  мен  қатынасын  таныс  жерде,  күнделікті 
жағдайда  бақылауға  және  бақылау  нәтижелерін  географиялық  білімнің 
іргетасын  құрайтын  нақты  түсініктердің  негізінде  алынған  ұғымдарды 
қалыптастыру  үшін  сабақта  қолдануға  мүмкіндік  беруінде.  Соның 
нәтижесінде  географиялық  түсініктерді  теория  емес,  іс  жүзінде  байқап, 
бақылап зерттеуге болады. Бұған қоса өлкетанудың табиғат қорғаудағы рөлі 
өте зор екендігі бәрімізге мәлім. 
Өлкетану ұстанымдары табиғаттың ерекше әсемдігін байқаумен қатар, 
туған 
өлкенің 
ұмытылмас 
бейнесін 
суреттейтін 
халық 
шығармашылығындағы  көркемдікті  көре  білу  арқылы  да  эстетикалық 
талғамды  дамытады.  Ал  бұл  оқушыларды  осындай  ұстанымдар  арқылы 
өзінің Отанына, туған еліне, адал қызмет етуге, мәдени мұраларды сақтап 
ұлттық,  жалпы  адамзаттық  құндылықтар  ретінде  қастерлеп  құрметтей 
білуге, оларды келешек ұрпаққа жеткізе білуге үйретеді. 
 
 
Әдебиеттер: 
 
1.
 
Назарбаев  Н.  Қазақстан  -  2030:  Барлық  қазақстандықтардың  өсіп-
өркендеуі,  қауіпсіздігі  және  әл-ауқатының  артуы.  Ел  Президентінің 
Қазақстан халқына Жолдауы. Алматы, Білім, 1997. 176-6. 
2.
 
Қазақстан  Республикасының  азаматтарына  патриоттық  тәрбие 
берудің 2006-2008 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. 
3.
 
Сейдахметова 
Л.Т. 
Қазақстан 
мектептерінде 
оқушыларды 
патриотизмге  тәрбиелеудің  дамуы  (1970-2000  жылдар):  дис.  ...канд. 
пед. наук. - Алматы, 2001. - 1496. 

170 
УДК 91(07)                                   Альжанова Д.У. (Қарағанды қ., № 4 ЖОББ) 
 
 
ГЕОГРАФИЯ САБАҒЫНДА КОМПЬТЕРМЕН ОҚЫТУ 
ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНУ 
 
Жаңа  оқыту  технологияларының  ішінде  компьютермен  оқыту 
технологиясының алатын орны ерекше.Барлық оқыту технологияларының 
көздеген  мақсаты  -  оқушылардың  өз  бетімен  білім  алу,  білім  іздеу 
дағдыларының қалыптасуы десек,  компьютерлік оқыту технологиясы  осы 
мақсатқа  лайықты.  Осы  компьютерлік  оқыту  технологиясының 
философиялық негіздемесін гуманиеттік деп анықтаймыз. 
Осы  жерде  компьютерді  сабақта  көп  қолдану  оқушыны  басқа  адам 
түгілі,  өзінен,  өзінің  нақты,  шынайы  өмірінен  де  алыстатып,  виртуалды 
өмірге әкетеді деген көзқарастар пайда болуы мүмкін. Компьютермен оқыту 
- оқушыны субьект дәрежесіне көтеретін, жеке тұлға ретінде дамытуға игі 
ықпал  ететін,  оқушының  өз  бетімен  білім  іздеуіне  мол  мүмкіншіліктер 
табатым білім беру әрекеті. 
Компьютермен оқыту технологиясындағы мұғалімнің оқыту қызметін, 
негізінен, мынадай деп қарастыруға болады: 
-талдау-болжау қызметі; 
-жобалау қызметі; 
-коммуникативтік қызметі; 
-дидактикалық қызметі; 
-бақылау-түзету қызметі; 
-психологиялық демеу болу қызметі; 
- ұйымдастырушылық қызметі. 
Ауыстыру, Жетілдіру, Түрлендіру, Қайта анықтау (АЖТҚА) моделі – 
оқыту мен оқуға компьютерлік технологиялардың қалай ықпал ететіндігін 
бақылайтын 
әдіс. 
Бұл 
модель 
білім 
беру 
технологияларын 
пайдаланушылардың  технологиялардың  көмегімен  оқыту  мен  оқудағы 
өздерінің ілгерілеуі аясында алға жылжитынын көрсетеді [1]. 
Компьютерменоқытудыңтехнологиялыққұралдарынбылайшатоптасты
руғаболады: 
1. 
Аппараттыққұралдар, 
мультимедиалықбағдарламаларжәне 
интернет. 
2. Электронды оқытуды әзірлеудің бағдарламалық құралдары. 
3. Оқу үрдісін басқарудың ақпараттық жүйесі. 
Оқытудағы  компьютердің  негізгі  қызметі  –  оқытушылық.  Оқыту 
кезінде компьютерді қолданудың негізгі міндеттері мынадай: 
1) оқу үдерісі кезінде кері байланысты қамтамасыз ету; 
2) оқу үдерісін жекелендіруді қамтамасыз ету; 
3) оқу үдерісінің көрнекіліктігін арттыру; 

171 
4) әр түрлі дерек көздерден ақпарат іздестіру; 
5) оқылып жатқан үдерістер мен құбылыстарды модельдеу; 
6) ұжымдық және топтық жұмыстарды ұйымдастыру. 
Мақсаты мен міндеттері жағынан компьютерлік оқыту бағдарламалары 
иллюстрациялық, 
кеңестік, 
тренажер-бағдарламалар, 
оқу-бақылау 
бағдарламалары, операциялық орта болып бөлінеді. Олардың бірі білім мен 
іскерліктерін бекітуге арналса, екіншілері жаңа ұғымдарды қалыптастыруға 
негіз  болады.  Білім  алушыларға  зерттеулердің,  іс-тәжірибелердің  тікелей 
қатысушылары болуға мүмкіндік беретін үйрету бағдарламалары да бар [2 
]. 
Ақпараттық технологияны қолдану оқушыға не береді: 
Оқу  материалдарын  жиі  қайталау  мүмкіндігі  өсу  мен  қатар 
шығармашылық шеберлігінің артуына жағдай туғызады; 
Оқуға деген қызығушылығын арттырады; 
Көрнекті түрде тапсырмаларды орындай алады; 
Ғылыми-зерттеу жұмыстарымен айналысуға көмектеседі; 
Уақытты үнемдейді; 
Қайталау мүмкіндігін кеңейтеді; 
География  сабақтарында  компьютермен  оқыту  технологиясын 
пайдаланудың тиімділігі: 
-қарапайым  көзбен  көріп,  қолмен  ұстап  сезіну  немесе  құлақпен  есту 
мүмкіндіктері  болмайтын  табиғаттың  таңғажайып  үрдістерінен  әр  түрлі 
тәжірибе нәтижелерін көріп, сезіну мүмкіндігі; 
- қажетті ақпаратты жедел түрде алу мүмкіндігі; 
- қашықтықтан білім алу мүмкіндігінің туындауы; 
- білім сапасын арттыруға әсер етеді; 
- оқушының ой-өрісін, дүниетанымын кеңейтуге ықпал етеді. 
Мектептің  6-10  сыныптарынааарналған  География  оқулықтарындағы 
берілген  мәтінді,  карта,  сызба,  суреттерді  ғана  пайдаланумен  шектелмей 
электронды  оқулықтарда  көрсетілген  бейнені  пайдалануы,  ғаламтормен 
байланыс  жасай  отырып,  одан  қажетті  ақпаратты  алып,  оны  күнделікті 
сабақта пайдалана алуы, компьтерлік программалар арқылы жазу, оқу, сызу, 
есептеу,  диаграмма,  схемалар  салуға  қолайлығы  оқушылардың  алынған 
ақпаратты өңдеп, өз ыңғайына қарай жұмыс істеуіне ықпал етеді[3].  
Мәселен,  география  пәні  басқа  пәндермен  салыстырғанда,  картамен 
жұпжазбас  бірлестікте  екенін  ескеріп,  оқушылардың  геграфия  сабағында 
материктер мен, оның дүние бөлігіндегі және аралдардағы елдер мен халық 
жайында,  қызғылықты  деректерді  тек  оқулық  мәтініндегі  берілген  карта, 
сызба,  сурет  немесе  диаграммаларды  пайданумен  ғана  шектелмей, 
электрондық оқулықта көрсетілетін бейне арқылы пайдаланған тиімдірек. 
Құрлықтың  қалыптасуын,  дамуын  және  қазіргі  табиғат  жағдайындағы 
ұқсастықтарын,  солтүстік  және  оңтүстік  жарты  шар  құрлықтарын  көзбен 

172 
көріп, есте сақтау үшін, жерсерік арнасы арқылы қашықтан оқыту жүйесін 
пайдаланған жөн. 
Сонымен  компьютермен  оқыту  технологиясын  география  сабағында 
пайдаланудың ерекшеліктері мыналар болмақ: 
-түрлі анықтамалық ақпараттар алады; 
- оқушылар өздігінен білім алады; 
-пәнге қызығушылығы артады; 
-тесттік тапсырмалар шешеді; 
-сарамандық жұмыстар орындайды; 
-тақырыпқа байланысты бейне көріністер көреді; 
Кезінде  К.Д.Ушинский:  «Бала  табиғаты  көрнекілікті  қажет  етеді»,- 
деген болатын. Әрбір оқушы тапсырмаларды көрнекі құралдар арқылы 20% 
ұштастырып  орындаса,  10%,  тыңдау,  40-50%  оқыту  процесінде  оқушы 
белсенділігін  арттыратын  мүмкіндіктер  жасалса,(тестілер  шешіп, 
сызбалармен жұмыс жасауға дағдыланады), білімнің 70-80% есте сақталып, 
ақпараттың  бала  ойында  қалу  дәрежесі  90%-ға  жетеді  екен.  Олай  болса 
мәліметті  есте  сақтау  қолданылатын  әдіс–тәсілге  байланысты.  Сол  әдіс–
тәсілдің  бірі–әр  сабақтарда  компьютер,  теледидар  арқылы  электронды 
оқулықтар  мен  презентацияларды  пайдалану.  Компьютер  арқылы  түрлі 
суреттер,  графикалық  сызу,  дыбыс,  музыка  тыңдау,  мұғалімнің  тақтаға 
жазып түсіндіргенінен әлдеқайда тиімді, әрі әсерлі. 
Қорытындылай келе, қазіргі кездегі жалпы білім беретін мектептердегі 
оқу тәрбие үрдісінде әлеуметтік сұраныс технология деңгейінің жетістігін 
талап етеді, үздіксіз жүйелі жұмыс жасау арқылы үлкен нәтижелерге жетіп, 
білім сапасын арттыру болып табылады. 
 
Пайдаланылған әдебиеттер 
 
1.  Башмаков  М.А.  Разработка  компьютерно-  обучающих  систем  и 
компьютерных учебников.-М.,2003. 
2. Ә.Бейсенова. Электрондық оқулық. А.: АОРО, 2001. 
3.География және табиғат. Ғылыми – педагогикалық журнал. 2006ж, № 4. 
34 бет. 
 

173 
УДК 377.031.4:378.14   
 
       Бакина Ю.А. (Караганда, КарГТУ) 
       Готтинг В.В. (Караганда, КарГТУ) 
 
 
ИНТЕРАКТИВНОЕ ОБУЧЕНИЕ В СИСТЕМЕ ТЕХНИЧЕСКОГО И 
ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ 
 
В  настоящее  время  научно-технический  прогресс  осознается  как 
средство достижения такого уровня производства, который в наибольшей 
мере  отвечает  удовлетворению  постоянно  повышающихся  потребностей 
человека,  развитию  духовного  богатства  личности.  Поэтому  современная 
ситуация  в  подготовке  рабочих  кадров  требует  коренного  изменения 
стратегии и тактики обучения в сфере технического и профессионального 
образования (ТиПО). 
Основными характеристиками выпускника любого образовательного 
учреждения  являются  его  компетентность  и  мобильность.  В  этой  связи 
акценты  при  изучении  учебных  дисциплин  переносятся  на  сам  процесс 
познания,  эффективность  которого  полностью  зависит  от  познавательной 
активности самого студента. Успешность достижения этой цели зависит не 
только от того, что  усваивается (содержание обучения), но и от того, как 
усваивается:  индивидуально  или  коллективно,  в  авторитарных  или 
гуманистических условиях, с опорой на внимание, восприятие, память или 
на весь личностный потенциал человека, с помощью репродуктивных или 
активных  методов  обучения.  Таким  образом,  внедрение  современных 
методов  обучения – одно из важнейших направлений совершенствования 
подготовки студентов в современном вузе.  
В  современной  литературе  существует  огромное  множество 
определении и классификации понятия метод обучения. Наличие различных 
подходов не означает противопоставления методов обучения друг другу и 
не является основанием для предпочтительного применения какого-либо из 
них. Методы всегда как бы проникают друг в друга, характеризуя с разных 
сторон  взаимодействия  педагогов  и  студентов.  И  если  все-таки  говорят о 
применении,  в данный момент, определенного метода, то это означает, что 
он  доминирует  на  данном  этапе,  особый  вклад  в  решение  основной 
дидактической задачи.  
Рассмотрим  более  подробно  один  из  современных  дидактических 
методов – интерактивное обучение. 
Интерактивное  обучение  —  это  специальная  форма  организации 
познавательной  деятельности.  Она  подразумевает  вполне  конкретные  и 
прогнозируемые цели. Цель состоит в создании комфортных условий, при 
которых  студент  чувствует  свою  успешность,  интеллектуальную 
состоятельность, что делает продуктивным процесс обучения.  

174 
Другими  словами,  интерактивное  обучение  –  это,  прежде  всего, 
диалоговое  обучение,  в  ходе  которого  осуществляется  взаимодействие 
между студентом и преподавателем, между самими студентами.  
Задачами интерактивных форм обучения являются:  
- пробуждение у обучающихся интереса;  
- эффективное усвоение учебного материала;  
-самостоятельный  поиск  студентами  путей  и  вариантов  решения 
поставленной  учебной  задачи  (выбор  одного  из предложенных  вариантов 
или нахождение собственного варианта и обоснование решения);  
-  установление  воздействия  между  студентами,  обучение  работать  в 
команде,  проявлять  терпимость  к  любой  точке  зрения,  уважать  право 
каждого на свободу слова, уважать его достоинства;  
- формирование у обучающихся мнения и отношения;  
- формирование жизненных и профессиональных навыков; 
- выход на уровень осознанной компетентности студента.  
При  использовании  интерактивных  форм  роль  преподавателя  резко 
меняется,  перестаёт  быть  центральной,  он  лишь  регулирует  процесс  и 
занимается его общей организацией, готовит заранее необходимые задания 
и  формулирует  вопросы  или  темы  для  обсуждения  в  группах,  даёт 
консультации,  контролирует  время  и  порядок  выполнения  намеченного 
плана.  Участники  обращаются  к  социальному  опыту  –  собственному  и 
других людей, при этом им приходится вступать в коммуникацию друг с 
другом, совместно решать поставленные задачи, преодолевать конфликты, 
находить общие точки соприкосновения, идти на компромиссы. 
В  интерактивной  форме  могут  проводиться  как  практические 
(семинарские)  занятия,  так  и  лекции.  Среди  последних,  например,  могут 
быть выделены: 
-  Проблемная  лекция.  Преподаватель  в  начале  и  по  ходу  изложения 
учебного материала создает проблемные ситуации и вовлекает студентов в 
их анализ. Разрешая противоречия, заложенные в проблемных ситуациях, 
обучаемые  самостоятельно  могут  прийти  к  тем  выводам,  которые 
преподаватель должен сообщить в качестве новых знаний.  
-  Лекция  с  запланированными ошибками  (лекция-провокация). После 
объявления темы лекции преподаватель сообщает, что в ней будет сделано 
определенное  количество  ошибок  различного  типа:  содержательные, 
методические,  поведенческие  и  т.  д.  Студенты  в  конце  лекции  должны 
назвать ошибки.  
-  Лекция  вдвоем.  Представляет  собой  работу  двух  преподавателей, 
читающих лекцию по одной и той же теме и взаимодействующих как между 
собой,  так  и  с  аудиторией.  В  диалоге  преподавателей  и  аудитории 
осуществляется  постановка  проблемы  и  анализ  проблемной  ситуации, 
выдвижение  гипотез,  их  опровержение  или  доказательство,  разрешение 
возникающих противоречий и поиск решений.  

175 
- 
Лекция-визуализация.  В  данном  типе  лекции  передача 
преподавателем  информации  студентам  сопровождается  показом 
различных  рисунков,  структурно-логических  схем,  опорных  конспектов, 
диаграмм и т. п. с помощью ТСО и ЭВМ (слайды, видеозапись, дисплеи, 
интерактивная доска и т. д.).  
-  Лекция  «пресс-конференция».  Преподаватель  просит  студентов 
письменно в течение 2—3 минут задать ему интересующий каждого из них 
вопрос по объявленной теме лекции. Далее преподаватель в течение 3—5 
минут систематизирует эти вопросы по их содержанию и начинает читать 
лекцию, включая ответы на заданные вопросы в ее содержание.  
-  Лекция-диалог.  Содержание  подается  через  серию  вопросов,  на 
которые студенты должны отвечать непосредственно в ходе лекции.  
Хорошие  результаты  в  учебном  процессе  получают  в  ходе  деловой 
игры. 
Деловые  игры

жүктеу/скачать 4,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: