Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары

399 
Педагогика кең әлеуметтік процестерді қарастыратын ең қызықты әлеуметтік 
пәндердің бірі. Ал осынау сезімдер мен диалогтар ғарышының артында нағыз 
адамдар, нағыз балалар, нағыз ұстаздар тұр. Педагогикалық жұмыс шығармашылық 
емес емес және болуы да мүмкін емес, өйткені студенттер, жағдайлар, мұғалімнің 
жеке тұлғасы бірегей және кез келген педагогикалық шешім әрқашан осы 
стандартты емес факторларға негізделуі керек. 
Педагогикалық іс-әрекет, басқалар сияқты, тек сандық өлшемге ғана 
емес, сонымен қатар сапалық сипаттамаға ие. Педагогикалық жұмыстың 
мазмұны мен ұйымдастырылуын мұғалімнің өз іс-әрекетіне шығармашылық 
қатынасының деңгейін анықтау арқылы ғана дұрыс бағалауға болады, бұл оның 
мақсатына жетудегі мүмкіндіктерін іске асыру дәрежесін көрсетеді. Сондықтан 
педагогикалық іс-әрекеттің шығармашылық сипаты оның ең маңызды 
объективті сипаттамасы болып табылады. Педагогикалық жағдаяттардың алуан 
түрлілігі мен олардың екіұштылығы олардан туындайтын мәселелерді талдау 
мен шешудің өзгермелі тәсілдерін қажет ететіндігімен түсіндіріледі. 
«Халық ұстазы – жас жеткіншектің рухани дүниесінің мүсіншісі, 
қоғамның ең асылын, ең асылын – перзенттерін, үмітін, болашағын сеніп 
тапсыратын сырласы. Бұл ең асыл, ең қиын мамандық оған саналы ғұмырын 
арнаған адамнан тынымсыз шығармашылықты, тынымсыз еңбекті, орасан зор 
рухани жомарттықты, балаға деген сүйіспеншілікті, іске деген шексіз 
адалдықты талап етеді». 
Мұғалімнің іс-әрекеті қандай формада болса да, өзінің функционалдық 
құрылымы мен психологиялық мазмұны жағынан күрделі, адамнан өзінің жеке 
басының барлық қасиеттері мен ерекшеліктерін көрсетуді талап ететін жұмыс. 
Ушинский былай деп дәлелдеді: «Мектептегі жалпы тәртіпке көп нәрсе 
байланысты екені даусыз, бірақ ең бастысы әрқашанда тікелей тәрбиешінің 
оқушымен бетпе-бет тұрған тұлғасына байланысты болады: оның ықпалы. 
Тәрбиешінің жас жанның бойындағы тұлғасы ештеңемен алмастырылмайтын 
тәрбие күшін құрайды.» Оқулық, моральдық нормалар, жазалар мен 
марапаттаулар жүйесі жоқ». 
Қоғамдық прогресті жасаушы, жеке тұлға ретінде совет мұғаліміне 
жоғары идеялық жетілу, саяси сана, азаматтық белсенділік, жауапкершілік 
болуы керек. Оның рухани болмысының өзегі – тұлғаның көзқарасы мен 
сенімін, 
адамгершілік-құндылық 
бағдарын 
айқындайтын 
коммунистік 
дүниетаным [1]. 
Іргелі ғылыми пәндер бойынша жеткілікті кең және үнемі кеңейтілетін 
білім заманауи мұғалімге қойылатын бастапқы және өзгермейтін талап болып 
табылады. Бұл өте маңызды болғанымен, білімнің көлемі ғана емес, оның 
нақтылығы, жүйелілігі және ұтқырлығы да шешуші болып табылады. Білімнің 
максимумы емес, оның ұтқырлығы мен бақылануы, мектеп жағдайына икемді 
бейімделуі адамды оқытуға жарамды етеді. Мұғалім ертеңгі мектепке 
бағдарлануы және белгілі бір алға жылжу маржасы болуы керек. 
Ғылыми білім жүйесін меңгеру дәрежесі азды-көпті жоғары болуы 
мүмкін, бірақ оның өзі мұғалімнің кәсіби біліктілігінің белгісі бола алмайды.[2] 

400 
Жаңашылдық пен шығармашылық әрқашан ұстаздық дәстүрде болды. 
В.А.Сухомлинский мектеп басшыларына: «Оқыту жұмысы мұғалімге қуаныш 
сыйласын десеңіз, күнделікті сабақ қызықсыз, біркелкі парызға айналып 
кетпесін десеңіз, әр мұғалімді шығармашылықтың бақытты жолына бастаңыз»7 
деген сөзі бар. 
Шынында да, педагогикалық іс-әрекет өзінің табиғаты бойынша 
шығармашылық. Типтік және өзіндік педагогикалық мәселелердің сансыз 
жиынтығын шешуге жүгіне отырып, мұғалім зерттеуші сияқты өз қызметін 
эвристикалық ізденістің жалпы ережелеріне сәйкес ұйымдастырады: педагогикалық 
жағдайды талдау (диагностика), бастапқы нәтижемен салыстырғанда нәтижелерді 
жобалау. мәліметтер (болжау), қажетті нәтижеге қол жеткізу үшін қолайлы 
қолданыстағы құралдарды талдау, оқу процесін жобалау және жүзеге асыру, алынған 
мәліметтерді бағалау, жаңа міндеттерді тұжырымдау. 
Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, болашақ мұғалімнің 
студенттік жылдардан бастап ақыл-ой әрекетінің ұтымды жалпыланған 
әдістемелері мен зерттеу стилін дамытуы керек екендігі анық болады: 
дедукцияны, нұсқауларды, ұқсастықтарды пайдалана отырып, қорытынды 
жасай білу; қызметтегі операциялар мен әрекеттердің реттілігін анықтау; 
гипотезаны құру және тексеру; бақылау, тәжірибе және эксперимент 
бағдарламасын әзірлеу; педагогикалық құбылыстар арасындағы негізгі 
байланыстар мен қатынастарды орнату; алынған фактілерді өңдеу және 
жүйелеу, түсіну және қорытындыларды тұжырымдау; тәуелсіз және ғылыми 
негізделген шешімдер қабылдау; өз ойларын нақты, нақты және қысқа жеткізу. 
Педагогикалық шығармашылықтың таптырмас шарты ғылымның 
ұсыныстарын және жаңашылдардың тәжірибесін белсенді қабылдау болып 
табылады. Мұғалімнің ішкі қажеттілігі ретінде танылып, тәжірибеден өткен 
мұндай қабылдаушылық оның бойында өзіндік жаңашыл ойлаудың 
қалыптасуына әкеледі. 
Әдетте, мұғалім, тіпті өте жақсы болса да, жұмыстың барлық әдістері 
мен әдістерін игермейді, бірақ оларды «байқап көру» және өзінің жеке 
ерекшеліктеріне сәйкес таңдап алу арқылы келеді. Негізгі және маңызды 
нәрселерді бағалай отырып, соның арқасында мұғалім жетістікке жетеді, біз 
біреуінің өз тәсілдерін қолданатынын, екіншісі мүлде басқа аспапты 
қолданатынын көреміз. Бір мұғалім ең бастысы оқу үдерісін балаларға қызықты 
ету деп санаса, екіншісі оқытудың нақты логикасымен оқушыларды баурап 
алады, үшіншісі динамикалық айқындылықты бірінші орынға қойды. Мұндай 
ұстаздар үшін олардың өнері мен шеберлігі педагогиканың белгілі бір 
саласындағы эрудициясымен, бар күші мен назарын жұмсаған мәселенің 
ғылыми негіздерін білуімен толықтырылады. Бұл мұғалімнің өзін де, өзгелерді 
де осы саланың жоғары білікті маманы ретінде тануға мүмкіндік береді, олар 
кеңес пен көмекке жүгінеді, тәжірибесі тек мектеп ішінде ғана емес, одан тыс 
жерлерде де зерттеліп, таратылады. Мұндай мамандар педагогикалық 
үйірмелерде танымал болады: олар әртүрлі деңгейдегі педагогикалық оқуларға 
қатысушылардың негізгі өзегін құрайды, педагогикалық және әдістемелік 
журналдардағы мақалалардың авторлары болып табылады. 

401 
Кез келген ғылыми теория және осыған байланысты педагогика 
ерекшелік емес, ойлаудың абстракциялық әрекетінің нәтижесі болып табылады. 
Абстракция шындықтың зерттелетін аймағын және оның заңдылықтарын 
ғылыми түсініктер жүйесі түрінде көрсетуге мүмкіндік береді. Сонымен бірге 
педагогикалық ұғымдар жүйесі ғылымға тән аналитикалық формада киінген, ол 
педагогикалық процесті жеке элементтерге бөлуді болжайды. Бұл ғылыми 
білімнің құдіреті мен құндылығы. [3] 
«Мектептер мен мұғалімдердің шығармашылық ізденістерінің нәтижесі 
болып табылатын, бұрын педагогика ғылымы мен практикасына беймәлім жаңа 
педагогикалық құндылықтарды ашатын немесе балаларды оқыту мен 
тәрбиелеудің заманауи міндеттеріне қатысты айтарлықтай өзгертетін осындай 
тәжірибені ғана озық деп санауға болады. жастар, тәрбие жұмысының 
қолданыстағы формалары, әдістері мен тәсілдері». 
Озық 
педагогикалық 
тәжірибе 
өзінің 
объективті 
мәні 
мен 
маңыздылығына сәйкес оқу міндеттерінің белгілі бір класын шешу үшін белгілі 
бір педагогикалық идеяларды ашуды, ойлап табуды немесе жетілдіруді, 
жаңартуды, бейімдеуді қамтуы мүмкін. 
Алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибені жасаушылар өз жұмысын 
объективті заңдылық негізінде саналы немесе интуитивті түрде құратындықтан 
табысқа жетеді. Сондықтан озық тәжірибені зерттеп, қорытқанда мұғалім сәтті 
пайдаланған педагогикалық заңдылықтарды ерекше атап өткен жөн. Құқық – 
құбылыстар арасындағы олардың өздігінен ұйымдастырылуын, зерттелу мен 
даму ретін немесе реттілігін білдіретін объективті ішкі, қажетті, тұрақты 
байланыстардың көрінісі. Құқық мәнді білдіреді және өз мәні бойынша барлық 
құбылыстар мен процестер қарама-қайшы болып келеді. Заң бұл 
қайшылықтарды түсінуі және білдіруі және сол арқылы оларды жеңудің кілтін 
қамтамасыз етуі керек. [4] 
Қорытындылай келе, тұлғаның шығармашылық бағыттылығын 
қалыптастыру оқытудың негізгі функциясына айналуы тиіс екендігін 
мұғалімнің сезінуі және қабылдауы, ал әр түрлі оқушылардың даму 
қарқынындағы айырмашылықтарды ескеру өзін-өзі жүзеге асырудың 
таптырмас шарты болып табылады. Маңызды ынталандыру, мұғалім 
тұлғасының өзін-өзі жетілдіру мотиві. Бұл ретте психологиялық-педагогикалық 
ғылымның жетістіктерін, озық тәжірибені игеруге өз бетінше күш салу, мұғалім 
мен педагогикалық ұжым басшыларының бағалау қызметін жетілдіру, 
педагогикалық жұмыстың оң мотивациясы, педагогикалық еңбек шеберлерінің 
бейресми шығармашылық қоғамдастығы - бұл мұғалімнің кәсіби өсуі мен 
шеберлігіне әсер ететін негізгі факторлар.[5] 
Жоғарыда 
айтылғандарды 
қорытындылай 
келе, 
мұғалімнің 
шығармашылығы педагогикалық шындықты түрлендірудегі мұғалімнің 
белсенді іс-әрекетінің ең жоғарғы формасы ретінде ұсынылады, оның 
орталығында оқушы тұрады деп қорытынды жасауға болады. Сонымен қатар, 
егер мұғалімнің түрлендіруші іс-әрекеті ғылыми теориялық-педагогикалық 
білім тұрғысынан оның қызметін жүйелі түрде қайта қарастыру, кәсіби және 
шығармашылық мәселелерді шешудің өзіндік және тиімді жолдарын жасау 

402 
сияқты көрсеткіштермен сипатталса, педагогикалық шығармашылық орын 
алады. Дербес кәсіби ұстанымның дамуына ықпал ететін педагогикалық 
шындықтың нақты бір сәттегі мәселелері. Бұл, өз кезегінде, оның 
функционалдық нөлінің кеңеюіне әкеледі. [6] 

жүктеу/скачать 9,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: