Халықаралық Ғылыми-тәжірибелік конференцияның ЕҢбектері

133 
 
The  conceptualization  of  discourse  is  seen  in  cognitive  science,  in  particular,  from  the  perspective  of  the 
theory  of  frames.  Frame  theory  of  semantics  is  probably  the  most  popular  among  the  semantic  theories  of  recent 
decades.  The  frame  theory  gains  such  status  because  of  its  interdisciplinary  character  and  integrating  various 
linguistic  and  non-linguistic  knowledge,  moreover,  it  allows  explaining  much  linguistic  phenomena  from  the 
perspective of cognitive analysis using a general method of scientific inquiry. Not only in the cognitive sciences, but 
also  in  the  practice  of  linguistic  research,  the  frame  theory  is  the  most  attractive  because  of  the  clarity  of  the 
assumptions and their practical acceptability. 
At present time, the great majority of domestic scholars have to consider the current issues and problems of 
linguistics,  using  a  frame-based  analysis.  Frame  is  the  universal  category  that  combines  a  variety  of  human 
knowledge, his experience and characterized by maximum formalization and encyclopedic knowledge. In contrast, 
to a simple set of associations frames add basic, typical and potential of information which is structured data units of 
knowledge representation [3]. 
The study provides the  key  frames to reveal the  mechanisms of conceptualization,  verbalized concepts and 
phenomena of reality that is why frame analysis is becoming very popular. Developing the ideas of the founders of 
the  theory  of  frames  in  relation  to  linguistic  research  and  summarizing  experience  in  developing  domestic  and 
foreign  linguists,  we  consider  the  frame  as  the  unique  structure  of  the  cognitive  representation  of  an  experienced 
person's knowledge, connecting cognition and language in the speech activity. 
In the process of verbalization of cognitive structure of its scope and content, it is focused in the frame as a 
frame of  meaning of the  utterance. Multidimensional  sense  of volume  units of consciousness "reified" in the slots 
(nodes) of the frame as cognitive mediating structures, it is the "bridge" that links cognitive and language skills, the 
connection  with  the  components  of  the  frame  components  of  the  semantic  structure  (proposition)  and  verbal 
structure. Frame,  which can be represented as a set of nodes of the nascent sense of verbal structures, closes slots 
with cognitive  structure, on the one  hand, components to  verbal form, on the other.  A  frame is a data structure  to 
represent the  stereotypical  situation. Each  frame  is associated  with information of different  kinds. One part  shows 
how  to  use  the  frame,  the  other  -  that  can  be  expected  to  lead  to  his  execution,  the  third  -  what  to  do  if  these 
expectations are not confirmed. 
According  to  the  classical  cognitive  areas,  the  experience  is  nothing  like  the  person's  knowledge  of 
stereotypical situations that are stored in the mind in the form of certain structural frames. M. Minsky defines frame 
as static, the information structure of data required to represent stereotyped situations. The content of the frame is a 
collection of vertices and terminal components. "The upper levels of" frame clearly identified as such terms, which 
are always unfair to stereotype situation. To "low levels" are the terminals that is required typical examples or data 
[4]. 
The  concept  of  the  frame,  originally  connected  with  the  problem  of  understanding  and  recognition  of  a 
situation, then it was expanded to apply to the study of linguistic features of the organization of the whole system. 
In the mid 70's Ch. Fillmore proposed frame-based semantics  as a linguistic concept, which is considered by 
the  author  as  a  research  program,  which  gives  way  to  characterize  the  principles  of  creating  new  words  and 
sentences, adding new meanings and values of the elements in the assembly of the whole. Exploring the frames as a 
means  of  organizing  experience  and  the  formation  of  semantic  understanding,  Ch.  Fillmore  saw  them  as  tools  of 
description  and  explanation  of  linguistic  material,  arguing  that  between  language  units  and  frames  have  a 
connection. 
At present, a lot of debates are conducted on such problems as:  whether to treat the concept and frame units 
the same or different levels generalizations, whether the frame is full or partial terminological synonym of concept, 
or vice versa. The lack of common definitions, due to the complexity of these objects of cognitive linguistics, due to 
their multi-level structure, due the content which is revealed through linguistic means of representation. In addition, 
as O.N. Prohorova rightly pointed,  this revealed  content will be subjective because it depends on the conditions of 
formation of the meanings of words in each individual [4]. 
Between the concept and the frame there is a fairly strong relationship, caused, first, by the fact that the two 
are related to the level of representation of knowledge in the human mind, and secondly, their common ontology as 
mental  formations,  we,  however,  do  not  conduct  similarity  between  them.  From  the  point  of  view,  between  the 
concept  and  the  frame  there  is  some  fairly  significant  difference:  the  concept  may  be  structural,  and  geshtaldt 
(holistic)  and  minimum  (indivisible)  units  of  representation  of  knowledge    are  in  great  value.  Frame  –  always  is 
structured and, in fact, it  cannot be indivisible. 
According to research in the field of cognitive linguistics, it can be argued that all the processes of language 
categorization based on the framing - the process of "engagement" with speech making categorical frame, when the 
value of a language unit or structure "pass" through a special categorical and consistent filter with the intended use 
of the unit or structure to perform a certain functions in the general context of the language, meaning  materializes 
verbalized  cognitive  units.  In  this  case  we  can  speak  about  the  categorical  frames  of  different  levels,  forming  a 
language  thesaurus  as  a  whole,  which  leads  to  the  conclusion  that  frame    for  language  database  rights,  with  an 
emphasis  on  principle  of  this  organization.  In  this  sense,  it  is  a  frame  that  appears  as  a  "package"  of  linguistic 
categories and how they materialize in intentional discourse. 
According  to  some  linguists,  frame  presentation  discusses  the  features  of  discourse  and  five  principles  of 
structural  building  frames:  first  frame  properties  associated  with  their  capacity  for  mutual  penetration,  the  second 

134 
 
focus of attention for the possibility of man in any part of the frame, the third property enters the frame directly to 
the  dynamics  of  mental  processes,  the  fourth  property  of  frames  is    associated  with  their  dynamic  entity  as  open 
structures of knowledge, giving an idea of the types of objects and events, the fifth property of frames for a formal 
representation of their structure. Vertex frame rates are fixed and correspond to things, always fair to the proposed 
situation. In-depth while populated directly from the context of the situation. 
Thus,  the  frame  is  a  multifaceted  cognitive  phenomenon,  closely  related  to  the  language  categorization, 
storage  and  representation  of  information,  and  the  processes  and  organization  of  speech  making  discourse.  This 
multidimensional  nature  of  this  cognitive  phenomenon  is  reflected  in  the  presence  of  multiple  interpretations  of 
linguistics frame. In some linguistic studies of frame are treated, for example, a unit of knowledge, organized around 
a concept and contains data on  material, typically, the possibilities  for this concept in the framework of a specific 
structure as a structure to represent stereotyped situations, the type of cognitive model, representing knowledge and 
opinions related to specific, repetitive situations [5]. 
Despite  diverse  definitions  of  frame,  even  the  most  famous  of  them  cannot  overcome  some  abstract  and 
terminology of "smearing" of the analyzed cognitive phenomenon. This is confirmed by a number of studies. One of 
the main conclusions that can be drawn in this connection is that the evidence to date does not give a definition of 
the frame as a clear idea of the difference between a frame from other cognitive structures (for ex., the concept) and 
do  not  allow  to  visualize  the  structure  of  the  frame  to  unique  use  of  frame  analysis  in  the  practical  purposes  of 
language of scientific inquiry. 
In almost all existing definitions focuses the frame is a structure to represent the stereotypical situations. But 
in  this  case  there  is  no  answer  to  the  question,  what  is  the  stereotype  of  this  and  whether  there  are  equate 
stereotypical and formulaic situations. 
Frame,  as  the  principle  way  of  representation  of  the  cognitive  skills  of  an  experienced  person,  combines 
cognition and language in the process of verbalization intentional meaning, linking semantic circuit nodes with the 
corresponding components of the semantic value / propositional units / language structure, update correlating to her 
frame in the minds of the language. 
Unlike other types of cognitive units (ex., concepts, images, etc.), the frame is a semantic framework of the 
future statements. This means that any verbalized sense appears in pre-language stage in the form of a frame (as a 
set of semantic units, ideal multidimensional cognitive units to be verbalized). The reverse process is observed in the 
case  of  speech  decoding,  when  a  one-dimensional  structure  of  the  language  is  developed  through  a  frame-based 
structure  formed  by  the  recipient  of  a  multidimensional  cognitive  unit,  causing  in  mind  of    the  recipient  the 
corresponding images and concepts. 
 
References 
1.
 
Fillmore  Ch.  J.  Frames  and  the  semantics  of  understanding  ―Quaderni  di  semantica‖.  Vol.VI,  №  2,  December 
1985. – P.222-254. 
2.
 
Bartlett  F.C.  Remembering:  A  study  in  Experimental  and  Social  Psychology.  –Cambridge;  London:  Cambridge 
University Press 1932. 
3.
 
 Rumelhart D.E. Schemata: the Building Blocks of Cognition. In: Rand J. Spiro, B.C. Bruce, W.F. Brewer (Eds.), 
Theoretical  Issues  in  Reading  Comprehension.  Perspectives  from  Cognitive  Psychology,  Linguistics,  Artificial 
Intelligence, and Education. Hillsdale, N.J.: Lawrence Erlbaum Associates Publishers, 1980, р. 33. 
4.
 
Шенк Р. Обработка концептуальной информации. Пер. с англ. – М.: Энергия, 1980. – 361с. 
 
 
ӘОЖ 789.456. 
 
ЖАЛПЫ ОРТА МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫН ЖЫЛЫЖАЙДА ЖҦМЫС ІСТЕУГЕ БАУЛУ 
 
Сайдикаримова
1
 Э.М., Бҥркіт
3
 Ә.Қ., Туғанбаев
3
 М.Л.,  
Турдиалиева
2
 М.Т., Маханов
3
 Т.Ш.
 
Сайрам аудандық Қарамҧрт елді мекені №57  «И.В.Панфилов» атындағы жалпы орта мектебі, Сайрам 
аудандық   №94 жалпы орта мектебі,  М.Әуезов атындағы ОҚМУ, Шымкент, Қазақстан 
 
Резюме 
В этой статье рассматриваются методика работы с учениками на парниках. 
 
Summary 
The quality a teaching, efficient and demonstrative using of new informational technologies, as well as complex use of 
education facilities. 
 
Еліміздің  ғылымы  мен  білім  беру  жҥйесінің  алдында  тҧрған  жауапты  міндеттердің  бірі  мемлекет 
ҥшін Қазақстанның гҥлденуіне, ӛсіп-ӛркендеуіне ӛз ҥлестерін қосатын білімді, ғылымды игеретін,  қабілетті 
жастарды  тәрбиелеу  болып  отыр.  Мемлекет  басшылары  болашақта  қазақ  елінің  кӛсегесін  кӛгертіп, 
ғылымын кӛркейтер деген ҥмітпен жас дарындарға ҥлкен назар аударуда.    

135 
 
Білім  туралы  заңда:  ―Әр  баланың  қабілетіне  қарай  интеллектуальдық  дамуы  –  жеке  адамның 
талантын,  қабілетін  кеңейту‖  –деген  ӛзекті  мәселе  айтылған.[1]  Қазіргі  ғылым  мен  техниканы,  ӛндірісті 
әлемдік  деңгейге  кӛтеріп,  оны  жетілдіру  ҥшін  шығармашылықпен  жҧмыс  істейтін  білімді,  жоғары 
дайындығы  бар  мамандар  қажет.  Себебі,  әлемдегі  серпінді  алға  жылжу,  ғаламдық  бәсекелестік  кҥрделі 
ауылшаруашылықтағы  оқу-тәжірибе алқаптарында практикалық іс-әрекет жҧмыстарына меңгеруге ҧмтылу 
керектігін  алға  тартып  отырғандықтан,  білім  беру  мазмҧны  мен    сапасын  арттыруға,  тҧлғаның 
қалыптасуына  ерекше  кӛңіл  бӛлінеді.    Осыған  орай    оқушыларды  ауыл  шаруашылық  еңбегіне    оқыту 
әдістерін жетілдіру ӛте қажет. 
Жалпы білім беретін орта мектептерде оқушыларды ауылшаруашылық  еңбегіне оқытудың ауқымы ӛте кең. 
Бҧл мәселе тӛңірегінде кейінгі жылдары кӛптеген ғалымдар мен әдіскерлер зерттеу жҧмыстарын жҥргізіп жҥргені 
баршаға аян. Атап айтқанда  М.П. Меркулов., [2]  И.М.Ващенко., [3] және т.б.  
Қазіргі кезде жалпы білім беретін орта мектептерде оқушыларды ауылшаруашылық еңбегіне оқытудың, оны 
мектептерде пайдаланудың айтарлықтай тәжірибелері жинақталды. 
Атап айтқанда оқушыларды ауылшаруашылық еңбегіне оқытуда психалогиялық-педагогикалық әдістемелік 
жҥйесі жасалған. 
Сонымен  бҥгінгі  кҥні  қоғамымызды  қамтып  отырған  ізгілендіру  мен  субъективті  дара  тҧлғаның 
ролінің  ӛсуі және  білім беру мен тәрбиелеу ісінің алдына жаңа  міндеттер қойып  отыр. Жас ҧрпаққа  жан-
жақты білім беру - әр ҧстаздың ең негізгі міндеті. Оқу процесінің маңызды компоненттерінің бірі мҧғалімнің  
ҧйымдастыру мен оқушының білімді жете меңгеруі болып табылады. 
Ауыл  шаруашылық  ӛндірісінде  кӛптеген  ӛзгерістер  болып  жатқан  кезде,  мамандандырылған 
кадрлардың деңгейін жоғары, әсірісі ауыл ҥшін ӛте жоғары кӛтеру қажет. 
Оқушының тек білімін, біліктілігі мен іскерлігін қалыптастырып қана қоймай, сонымен бірге олардың 
саналығы  мен  сенімділігін,  ӛмірлік  позицияға  белсенделігін  тәрбиелеу  керек,  шығармашылық  ойлау 
қабілетін,  танымдылық  қабілетін  ҧлғайту  қажет,  кәсіби  ӛз  бетінше  жҧмыс  істеуді,  білімді  игеріп,  оны 
жетілдіруді, еңбек қорлықты және адамның басқа жақсы мінездерін қалыптастыруды ҥйрету керек. 
Қазіргі  кезде  жастардың  кәсіптік  білімдерін  жетілдіру  консепциясын  қабылдау,  педагогикалық 
ҧжымдарда 
оқу-тәрбиелеу 
жҧмыстарын 
жетілдіруді, 
оның 
тиімділігін 
атттыруды, 
жоғары 
мамандандырылған кадрларды дайындау мен қамтамасыз етуді, алғы шептегі педагогтардың тәжірибелерін 
қолдануды,  жаңа  оқу  қҧралы  мен  әдістерді  қолдануды,  оқушының  тамнымдылық  қызығушылығы  мен 
ӛзіндік  іскерліктерін  ҧлғайтуды,  олардың  шығармашылық  әсілеріне  жағдай  жасауды,  оқу  және  тәрбиелік 
процесстердің  органикалық  бірлігіне  жетуді,  оқудағы  идейно-политикалық  және  ар-намысты  саналарын 
жоғары тәрбиелеуді, ӛз мамандығына деген сҥйіспеншілікті, ӛз Отанына адал және ықыласты  кӛзқараспен 
қызмет етуіне қол жеткізуді талап етеді. 
Елбасы ӛзінің халықпен тікелей байланысы барысында жеміс пен кӛкӛністің сырттан тасылатынына 
және  шекарадан  ӛткізілгендегі  бағаның  ішкі  нарықта  мҥлде  бой  бермей  кететіндігіне  қатысты  тҥскен 
сауалдарға  орай  алаңдаушылық  білдіріп,  Ҥкіметке,  облыс  әкімдері  мен  жергілікті  жерлердегі  атқарушы 
билік  басшыларына  аталған  мәселеге  қатысты  нақты  шараларды  қолға  алуды  тапсырған  болатын. 
Осындайда ойыңа қазақтың «Алыстан арбалағанша, жақыннан дорбала» деген тамаша қанатты сӛзі тҥседі.  
Алайда,  соңғы  жылдары  алыс-жақын шет елдерден қыруар қаржыға  жеткізіліп отырған кӛкӛніс  пен 
жемісті ӛзімізде ӛсіру мен ӛңдеуге мемлекеттік деңгейде кӛңіл бӛліне бастады. Әр облыс, аудан және ауыл 
қолдарынан  келетінін  саралап,  бақтар  мен  бақшалықтар  ӛсіріп,  кӛкӛністі  жазда  ғана  тҧтынбай,  қыста  да 
дәрумені  мол  ӛнімнен  тарықпау  ҥшін  оларды  сақтайтын  қоймалар  мен  жыл  бойы  ӛсіретін  жылыжайлар 
салып  алса,  керек  дҥниесін  алыстан  іздеп  сабылмай,  жақыннан-ақ  керегін  тҥгендемек.  Осындай  кӛкӛніс 
дақылдарын арнайы топырақта, яғни жылы жайларда ӛсіруді мектептерде қолға алса нҧр ҥстіне нҧр болар 
еді. 
 

136 
 
 
1-сурет. Жылыжай. 
 
Практика  кӛрсеткендей,  жалпы  білім  беру  мектептерінде  ауылшаруашылық  еңбегі  сабағы  ӛз 
жағдайында  ӛтілмейді.  Мектептерде  жылы  жай  пайдаланып  сабақ  ӛту  процесі  жоқ  деуге  болады. 
Материалды  ӛздері  ғана  тҥсіндіріп,  оқушының  біліміне  және  ӛмірлік  тәжірибесіне  мән  бермейді,  сабақта 
оқушының  тәрбиесіне  кӛп  кӛңіл  бӛлмейді,  сабақта  олардың  кітаппен,  анықтама  әдебиеттермен, 
плакаттармен, таблица, тҥрлі мәкеттер және басқа дидактикалық материалдармен ӛзіндік жҧмыс істеулеріне 
аз уақыт бӛледі. 
Еңбек  әрекетіне  дайындау  және  белсенділігін  арттыру. 
Оқушылар    алдымен    теорияны,    сонан    кейін    практиканы    меңгереді.    Мысалы,    оқушылар 
ауылшаруашылық еңбегінің жҥйесін меңгеру  алдында  теорияны  меңгеріп,  яғни  білімін дамытып,  басқа  
пәндермен  байланыстыра отырып,  ақыл-ой,  таным  қабілетін  арттырып,  ауылшаруашылық еңбегі пәнінде 
қарастырылатын  топырақтану,  тыңайтқыштарды  енгізу,  тҧқым  себу,  кӛкӛніс  дақылдарын  ӛсіру,  кӛшеттер 
отырғызу, жеміс-жидек ӛсімдіктерін ӛсіру, дәнді-дақылдар ӛсіру тәсілдерімен   танысып   ҥйренеді. 
2003 жылы шыққан орта мектептерінің 5-7 сыныптарға арналған «Технология» бағдарламасы. 
Бағдарлама  еңбекке  баулудың  конструкторлық-технологиялық  жҥйесі  негізінде  тҥзілген,  ол 
оқушыларды  орындаушылық  және  атқарушылық  іс-әрекетке  қатыстыру,  оқу-тәрбие  процесін  қоғамдық 
пайдалы,  ӛнімді  еңбекпен  ҧштастыра  жҥргізу  деген  сӛз.  5-7  сыныптарға  арналған  ―Технология― 
бағдарламасы тӛмендегідей негізгі тараулардан тҧрады: [4-7] 
-
 
ауыл  шаруашылық  жҧмыстары,  егіншілік  пен  мал  шаруашылығы  негіздері,  ӛсімдіктер  ӛсіру  және 
жануарларды бағып кҥту; 
-
 
ауыл шаруашылық техникасы; 
-
 
ағаш ӛңдеу технологиясы, техника және конструкциялау элементтері; 
-
 
металл ӛңдеу технологиясы, техника және конструкциялау элементтері; 
-
 
электротехникалық жҧмыстар, автоматика элементтері; 
-
 
маталарды ӛңдеу технологиясы; 
-
 
аспаздық жҧмыстар технологиясы; 
-
 
тҧрмыстағы жӛндеу жҧмыстары; 
Бағдарламаның тақырыптарындағы келтірілген техникалық мәліметтер мына реттілікпен берілген : 
Теориялық сабақтың ҥлгісі 
Сабақтың тақырыбы: Қорғалған топырақта кӛкӛніс ӛсімдіктерін ӛсіру. 
2. Сабақтың мақсаттары: 
А)  Білім  беру:  Оқушыларға  қорғалған  топырақта  кӛкӛніс  ӛсімдіктерін  ӛсіруді  ҥйрету.  Жылыжай 
тҥрлері,  қҧрылысы  онда  қолданылатын  топырақ  және  оны  баптау  тәсілдері  және  тағы  басқа  жәйттармен 
таныстыру. 
Ә)  Тәрбиелік:  Оқушыларды  ҧқыптылыққа  және  шынайылыққа  тәрбиелеу.  Оқушылардың  қауіпсіз 
еңбек ету ережелерін сақтау. 
Б)  Дамыту-жетілдіру: Оқушылардың қызығушылығын арттыру және бейімдеу. 
Сабақтың тҥрі: Тәжірибе сабағы. 

137 
 
 
2-сурет. Жылыжай. 

жүктеу/скачать 5,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: