1
«КАЗГЮУ УНИВЕРСИТЕТІ» АҚ
АО «УНИВЕРСИТЕТ КАЗГЮУ»
ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРУ ПӘНДЕРІ ЖӘНЕ ТІЛДІК ДАЯРЛЫҚ ЖОҒАРЫ
МЕКТЕБІ
ВЫСШАЯ ШКОЛА ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ДИСЦИПЛИН И ЯЗЫКОВОЙ
ПОДГОТОВКИ
ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ ЖӘНЕ ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРУ ПӘНДЕР КАФЕДРАСЫ
КАФЕДРА ИСТОРИИ КАЗАХСТАНА И ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ
ДИСЦИПЛИН
ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫНЫҢ 550 ЖЫЛДЫҒЫНА АРНАЛҒАН
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ СТУДЕНТТІК ҒЫЛЫМИ КОНФЕРЕНЦИЯ
МАТЕРИАЛДАРЫ
МАТЕРИАЛЫ
МЕЖДУНАРОДНОЙ СТУДЕНЧЕСКОЙ
НАУЧНОЙ КОНФЕРЕНЦИИ, ПОСВЯЩЕННОЙ 550-ЛЕТИЮ КАЗАХСКОГО ХАНСТВА
АСТАНА - 2015 ж.
2
ББК 72 (5 Қаз) я 43
Қ 18
Конференцияның ұйымдастыру комитеті: Кусаинова Ж.Д. – кафедра меңгерушісі, т.ғ.к.,
профессор; Бәкір Ә.Қ. - с.ғ.д., профессор; Иманкул Н.Н. – ф.ғ.д., профессор; Мухлисов Н.К. –
т.ғ.д., доцент; Окапов Н.К. – к.м.н., профессор; Мукатаева Л.К. – т.ғ.к., профессор; Акылбаева И.М.
– т.ғ.к., профессор; Малгараева З.Б. – ф.ғ.к., доцент; Султангазы Г.Ж. – т.ғ.к., профессор;
Умирзакова Л.А. – ф.ғ.к., доцент; Жиентаева К.Н. – аға оқытушы; Нурбаев Ж.Е. – т.ғ.к., аға
оқытушы; Иманкул А.Н. – ф.ғ.к., аға оқытушы; Вьюшкова Е.А. – п.ғ.к., аға оқытушы;
Тлебалдиева М.Д. – аға оқытушы; Аязбаева А.Т. - аға оқытушы; Алиева А.Я. - аға оқытушы;
Жанабергенов А.О. – аға оқытушы; Мархаметова Ж.Ж. - аға оқытушы; Жандырова А.С. - аға
оқытушы; Абильдина А.А. - аға оқытушы; Жунусова Ж.К. - аға оқытушы; Альманова Д.С. – аға
оқытушы; Шамбулов У.К. – аға оқытушы.
Редакциялық коллегия: Кусаинова Ж.Д. – т.ғ.к., профессор
Нурбаев Ж.Е. – т.ғ.к., аға оқытушы
Жандырова А.С. – аға оқытушы
Жунусова Ж.К. – аға оқытушы
Жинаққа Қазақ хандығының 550 жылдығына арналған халықаралық студенттік ғылыми
конференцияның баяндамалар тезистері кірген – Астана, 12 наурыз 2014 ж. – 189 б.
В настоящий сборник вошли тезисы докладов международной студенческой научной
конференции, посвященной 550-летию Казахского ханства. – Астана, 10 декабря 2015 г. - 189 с.
© Қазақстан тарихы және жалпы білім беру
пәндер кафедрасының авторлық ұжымы, 2015
3
«Керей и Жанибек в 1456 году создали первое ханство,
и государственность казахов ведет историю с тех времен.
Тогда была заложена основа,
и мы – продолжатели великих дел наших предков»
Н.А.Назарбаев
ПРИВЕТСТВЕННОЕ СЛОВО РЕКТОРА АО «УНИВЕРСИТЕТ КАЗГЮУ»
К.Ю.Н. НАРИКБАЕВА Т.М.
УВАЖАЕМЫЕ УЧАСТНИКИ КОНФЕРЕНЦИИ, ГОСТИ, КОЛЛЕГИ!
Позвольте поприветствовать с открытием международной студенческой научной
конференции, посвященной 550-летию Казахского ханства!
В истории любого народа есть знаковые события, значение которых невозможно
переоценить. К числу таких величайших событий относится возникновение национального
государства. 2015 год объявлен годом празднования 550-летней годовщины образования
Казахского ханства. Это является исторически важным моментом возникновения Казахского
ханства при первых ханах Жанибеке и Керее. Основание нового казахского государства открыло
первую страницу истории Казахстана как государства. Это не значит, что история Казахстана
начинается с этой даты. Нет, история Казахстана имеет богатую историю, берущую свое начало от
саков, гуннов, тюрков, Золотой Орды. Но, благодаря откочевке ханов Жанибека и Керея
сформировалось современное название казахской народности, с конца XV века появился термин
«қазақ» (казах) и поэтому это дата для нас крайне важна.
Проводимая сегодня конференция – ваш вклад в изучение интересных и спорных страниц
отечественной истории, достижений Казахстана на современном этапе и, соответственно, в
укрепление нашей государственности. В связи с этим необходимо внести эту дату в список
юбилейных дат и отметить соответствующим образом. Студенческая научная конференция,
посвященная 550-летию образования Казахского ханства, должно способствовать укреплению
казахстанской государственности и патриотизма. Политическая и общественная значимость
данного юбилея, как совершенно справедливо отметил известный историк Т.И. Султанов,
заключается, прежде всего, в том, что Казахское ханство было первым в Центральной Азии
национальным государством, созданным ныне существующим народом, а не его
предшественниками или историческими предками.
Разрешите пожелать вам плодотворной работы, научных достижений и творческих поисков!
Именно вы формируете будущий облик Казахстана!
4
ПРИВЕТСТВЕННОЕ СЛОВО РЕКТОРА АО «УНИВЕРСИТЕТ КАЗГЮУ»
К.Ю.Н. НАРИКБАЕВА Т.М. ………………………………………………………………….3
КРУГЛЫЙ
СТОЛ,
ПОСВЯЩЕННЫЙ
125-ЛЕТИЮ
ВИДНОГО
КАЗАХСКОГО
ОБЩЕСТВЕННОГО И ПОЛИТИЧЕСКОГО ДЕЯТЕЛЯ МҰСТАФА ШОҚАЙ .............................. 7
1.
Шалқар Т., М.ШОҚАЙДЫҢ ҚОҒАМ ҚАЙРАТКЕРІ РЕТІНДЕ САЯСИ КӨЗҚАРАСЫНЫҢ
ҚАЛЫПТАСУЫ. ....................................................................................................................................7
2.
Артикбаев Б.А.,
МҰСТАФА ШОҚАЙДЫҢ ШЕТЕЛДЕ ЭМИГРАЦИЯДАҒЫ ҚЫЗМЕТІ ...........8
3.
Шадімхан Б.,
МҰСТАФА ШОҚАЙ ЖӘНЕ ҮШІНШІ РЕЙХ .........................................................11
4.
Слямов А., МҰСТАФА ШОҚАЙ ЖӘНЕ КЕҢЕС ҮКІМЕТІ ...........................................................12
5.
Сейітжаппар Қ., МҰСТАФА ШОҚАЙ ЖӘНЕ ТҮРКІСТАН АВТОНОМИЯСЫ .........................14
6.
Сейдазым Д.,
МҰСТАФА ШОҚАЙ МЕМЛЕКЕТТІК ДУМАДА ЖАСАҒАН ҚЫЗМЕТІ ...........15
7.
Бекенова А., Жүніс Ж., МҰСТАФА ШОҚАЙ ЖӘНЕ ТҮРКІСТАН ЛЕГИОНЫ:ТАРИХ
ШЫНДЫҒЫ .........................................................................................................................................17
8.
Алшынбеков Е., МҰСТАФА ШОҚАЙ ЖӘНЕ ТӘУЕЛСІЗДІК ......................................................20
9.
Ешім Е.О., Әбіл А., АЛАШ КӨСЕМДЕРІНІҢ БІРІ, ҚАЗАҚТЫҢ АЯУЛЫ ТҰЛҒАСЫ
МҰСТАФА ШОҚАЙ ...........................................................................................................................23
10.
Остай Е., ЕКІ МҰСТАФА: БІР ЗАМАН, БІР МАҚСАТ, ЕКІ ТАҒДЫР .........................................27
СЕКЦИЯ 1. ИСТОРИЯ ............................................................................................................................... 30
СЕКЦИЯ 1. ТАРИХ ..................................................................................................................................... 30
1.
Kucukmehmetoglu Omer
.,
THE PHD THESIS AND STATISTICAL INFORMATIONS OF
KAZAKHS DURİNG 1994-2014 YEARS IN TURKEY .....................................................................30
2.
Левченко А.М., О ПОЧИТАЕМЫХ СПИСКАХ АБАЛАКСКОЙ ИКОНЫ В СЕВЕРНОМ
КАЗАХСТАНЕ .....................................................................................................................................42
3.
Кульбаева Ж.,
РАЗВИТИЕ УРОВНЯ ОБРАЗОВАНИЯ КАЗАХОВ КЫРГЫЗСТАНА ................45
4.
Сапарова С., ИСТОРИЧЕСКОЕ ЗНАЧЕНИЕ ПРЕДСЕДАТЕЛЬСТВА КАЗАХСТАНА В
ОРГАНИЗАЦИИ ИСЛАМСКОЙ КОНФЕРЕНЦИИ. .....................................................................49
5.
Айгужина А.Б., КӨРНЕКТІ МҮСІНШІ ХӘКІМЖАН НАУРЫЗБАЕВТЫҢ ТУҒАНЫНА 90
ЖЫЛ ......................................................................................................................................................51
6.
Медебаева А.,
ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫ ТАРМАҚТАРЫНЫҢ ЗЕРТТЕЛУ МӘСЕЛЕЛЕРІ ..............53
7.
Шаукенов Д., ХАН АБЫЛАЙ СИМВОЛ ЕДИНСТВА И НЕЗАВИСИМОСТИ ...........................56
8.
Оразбекова М.,
XVIII ҒАСЫРДЫҢ II-ШІ ЖАРТЫСЫНДАҒЫ САЯСИ АХУАЛ .......................58
9.
Сайфуддинова Г.А.,
ҰЛТ ҰСТАЗЫ А.БАЙТҰРСЫНҰЛЫНЫҢ БІР ЖҰМБАҒЫ ......................61
10.
Бекмаханбет И., ХІХ ҒАСЫР АҚЫНДАРЫ ТІЛІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫНА ТАРИХИ
ОҚИҒАЛАРДЫҢ ӘСЕРІ .....................................................................................................................63
11.
Иманғалиев
А.,
АЛАШ
ҚОЗҒАЛЫСЫ
ИДЕЯЛАРЫНЫҢ
КОНТЕКСІНДЕГІ
МЕМЛЕКЕТТІЛІК ПАРАДИГМАЛАРЫ ..........................................................................................65
12.
Медеубекова А., ЛЕВ ГУМИЛЕВ ҚАЗАҚ ЭТНОСЫ ХАҚЫНДА .................................................68
13.
Сағидолла С.,
ЕЛДІКТІҢ БАСТАУЫ-ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫНЫҢ ҚҰРЫЛУЫ .............................70
14.
Ахматгалиев Р., ОБРАЗ НОВОГО ПОЛИТИЧЕСКОГО ЛИДЕРА НА ПРИМЕРЕ
НУРСУЛТАНА АБИШЕВИЧА НАЗАРБАЕВА ...............................................................................73
15.
Жакипбаев И.,
АНАЛИЗ ФЕНОМЕНОВ БАТЫРСТВА В СТЕПИ И РЫЦАРСТВА В
ЕВРОПЕ ................................................................................................................................................74
16.
Буравлева Д., ҚАЗАҚХАНДЫҒЫНЫҢ 550 ЖЫЛДЫҒЫ: ТІЛ МЕН ТАРИХТЫҢ
САБАҚТАСТЫҒЫ ...............................................................................................................................77
17.
Абилева А., Канаева С., Осипов А.,
ЦЕННОСТИ И ТРАДИЦИИ СЕМЬИ В КАЗАХСКОМ
ОБЩЕСТВЕ: ИСТОРИКО-ПРАВОВОЙ И СОЦИАЛЬНЫЙ АНАЛИЗ XVI - XXI ВЕКОВ ........79
18.
Жумабаева Д., Аман А., Айтуева Г., Ильясов Ж. РОЛЬ АБЫЛАЙ ХАНА В УКРЕПЛЕНИИ
КАЗАХСКОЙ ГОСУДАРСТВЕННОСТИ .........................................................................................81
19.
Серiкпай З., Таутеева М., Усабекова М.,
ГОЛОД 1932-1933 ГОДОВ:ТРАГЕДИЯ
КАЗАХСКОЙ СТЕПИ .........................................................................................................................82
20.
Туленбаева Ж., Канат Д., Сайдулла А., "ЖЕТІ-ЖАРҒЫ" И СОРАЗМЕРНОСТЬ
УНИКАЛЬНОЙ СИСТЕМЫ УГОЛОВНОГО ПРАВА XVII-XVIII ВЕКОВ .................................84
21.
Шугаипова А., Кожахметова Д., ЖЕНЩИНЫ В КАЗАХСКОМ ОБЩЕСТВЕ XIX-XX
ВЕКОВ: .................................................................................................................................................86
ТРАДИЦИИ КОЧЕВОГО ОБЩЕСТВА И ПРАВОВОЙ СТАТУС СОВЕТСКОГО
ВРЕМЕНИ .............................................................................................................................................86
22.
Сейітханова
А.Е.,
ҚАЗІРГІ
ҚАЗАҚСТАНДЫҚТАРДЫҢ
ҰЛТТЫҚ-МӘДЕНИ
ҚҰНДЫЛЫҚТАР ИЕРАРХИЯСЫНДАҒЫ ҰЛТТЫҚ КИІМДЕРДІҢ ОРНЫ...............................88
5
СЕКЦИЯ 2. ФИЛОСОФИЯ, САЯСАТТАНУ, ӘЛЕУМЕТТАНУ, ДІНТАНУ .................................. 91
СЕКЦИЯ 2. ФИЛОСОФИЯ, ПОЛИТОЛОГИЯ, СОЦИОЛОГИЯ, РЕЛИГИОВЕДЕНИЕ ........... 91
1.
Смат Г.,
МАРГАРЕТ ТЭТЧЕРДІҢ «ТІЗЕРЛЕГЕН АНГЛИЯНЫ АЯҒЫНАН ТІК ТҰРҒЫЗУ
САЯСАТЫ» ..........................................................................................................................................91
2.
Егізекова Ж.,
ПРОБЛЕМА ПРАВОВОГО ОБЕСПЕЧЕНИЯ ПРОТИВОДЕЙСТВИЯ
ТЕРРОРИЗМУ И ЭКСТРЕМИЗМУ В КАЗАХСТАНЕ ....................................................................93
3.
Айменов Н., Беркін С., ПРОБЛЕМЫ ФОРМИРОВАНИЯ ПАТРИОТИЗМА МОЛОДЕЖИ В
СОВРЕМЕННОМ КАЗАХСТАНЕ .....................................................................................................94
4.
Айсина А.,
ӘЛЕМДІК ЖӘНЕ ДӘСТҮРЛІ ДІНДЕР КӨШБАСШЫЛАРЫ СЪЕЗІНІҢ
ТАРИХИ МАҢЫЗЫДЫЛЫҒЫ ..........................................................................................................96
5.
Міркемел А. «АБАЙДАҒЫ ИМАНИГҮЛ (ҮШ СҮЮ) – ТОЛЫҚ АДАМ ІЛІМІНІҢ
ТЕМІРҚАЗЫҒЫ» .................................................................................................................................98
6.
Омралинов Т. ИСЛАМ И НАЦИОНАЛЬНАЯ ТОЛЕРАНТНОСТЬ В ПЕРИОД
СТАНОВЛЕНИЯ КАЗАХСКОГО ХАНСТВА ................................................................................100
7.
Кульжабаев А. Ильясов Ж., АКТУАЛЬНЫЕ ФИЛОСОФСКИЕ ПРОБЛЕМЫ XXI ВЕКА ......101
8.
Сайдулла А. РОЛЬ НАЦИОНАЛЬНОЙ КУЛЬТУРЫ В КАЗАХСТАНЕ .....................................103
9.
Аканова Н. АДАМ ӨМІРІНДЕГІ АҚШАНЫҢ РӨЛІН ФИЛОСОФИЯЛЫҚ ТҰРҒЫДАН .......106
ЗЕРДЕЛЕУ .........................................................................................................................................106
10.
Таукен А. ҚАБЫЛДАУ – ДҮНИЕНІ ТАНУДЫҢ БІР ФОРМАСЫ РЕТІНДЕ ............................108
11.
Турдуматова Э.Т.
ПРОБЛЕМЫ ШКОЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ, СНИЖЕНИЯ
КАЧЕСТВА И ПУТИ РЕШЕНИЯ ПРОБЛЕМ ................................................................................110
12.
Хасенова Н. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖЕТІМ БАЛАЛАРДЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК ЖАҒДАЙЫ .........115
13.
Камалат А.Н.
СОЦИАЛЬНО-ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ СТУДЕНТОВ
ГУМАНИТАРНЫХ СПЕЦИАЛЬНОСТЕЙ .....................................................................................116
14.
Нуртазина А. ВЛИЯНИЕ РЕКЛАМЫ НА ПСИХИКУ ЧЕЛОВЕКА В СОВРЕМЕННОМ
ОБЩЕСТВЕ ........................................................................................................................................118
15.
Балташев М. БРАЧНО-РАЗВОДНЫЕ ОТНОШЕНИЯ ...................................................................120
СЕКЦИЯ 3. ҚҰҚЫҚ, ЭКОНОМИКА .................................................................................................... 122
СЕКЦИЯ 3. ПРАВО, ЭКОНОМИКА...................................................................................................... 122
1.
Петрова Е
.
РЕИНЖИНИРИНГ РЕАЛЬНОГО СЕКТОРА ЭКОНОМИКИ ПУТЬ К
УСТОЙЧИВОМУ РАЗВИТИЮ ЭКОНОМИКИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ........................122
2.
Шамсутдинова
Д.
ПРЕИМУЩЕСТВА
И
НЕДОСТАТКИ
ЭЛЕКТРОННОГО
ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА ...........................................................................................................124
3.
Асылханова А., Л.Н. ДОСТАСТЫҚ ЕЛДЕРІНІҢ ЕУРАЗИЯЛЫҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ
ЫҚПАЛДАСУ ҮРДІСІ ......................................................................................................................127
4.
Исмагзамов
Ж.,
ПРЕВЫШЕНИЕ
ПРЕДЕЛОВ
НЕОБХОДИМОЙ
ОБОРОНЫ:
ТЕОРЕТИКО-ПРАКТИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ .................................................................................129
5.
Капышев Б., ПОНЯТИЕ И ОСОБЕННОСТИ ПРАВООТНОШЕНИЙ .........................................132
6.
Cуюнгалиев М. ПРОБЛЕМЫ БОРЬБЫ С ТЕРРОРИЗМОМ В МЕЖДУНАРОДНОЙ
ИНТЕГРАЦИИ ...................................................................................................................................134
7.
Чумак
Д.
ПРАВОНАРУШЕНИЕ
И
ЮРИДИЧЕСКАЯ
ОТВЕТСТВЕННОСТЬ:
НЕКОТОРЫЕ АСПЕКТЫ ТЕОРЕТИКО-ПРАВОВОГО ОСМЫСЛЕНИЯ .................................136
8.
Балтабаева
Н.
ГРАЖДАНСКО-ПРАВОВАЯ
РЕГЛАМЕНТАЦИЯ
СУДЕБНОГО
ПРЕДСТАВИТЕЛЯ В ГРАЖДАНСКОМ ПРОЦЕССЕ ..................................................................138
9.
Муляк К. ФИНАНСОВАЯ ГРАМОТНОСТЬ НАСЕЛЕНИЯ КАЗАХСТАНА ............................140
10.
Жұман Б. КӘМЕЛЕТ ЖАСҚА ТОЛМАҒАНДАРДЫҢ ҚЫЛМЫСТЫЛЫҒЫ ЖӘНЕ
ОНЫМЕН КҮРЕСУДІҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ ..................................................................................142
11.
Ибаділдәев Н.
ПАЙДАКҮНЕМДІК ҚЫЛМЫСТЫЛЫҚ ҮШІН ӘДЕП-ҒҰРЫП
ҚҰҚЫҒЫНДАҒЫ ..............................................................................................................................144
ЖАУАПТЫЛЫҚ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚАЗІРГІ ТАҢДАҒЫ ЖАЙ-КҮЙІ ............................................144
12.
Болатбаев А.,
ҚАЗАҚ ҚОҒАМЫНДАҒЫ ӘЙЕЛДЕР ҚЫЛМЫСТЫЛЫҒЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ
ҚАЗІРГІ ТАҢДАҒЫ ЖАЙ-КҮЙІ .....................................................................................................146
13.
Байгелди Е.
РОЛЬ ОБЫЧНОГО ПРАВА КАЗАХОВ В СТАНОВЛЕНИИ НОРМ ПРАВА И
НОРМ МОРАЛИ В СОВРЕМЕННОМ КАЗАХСТАНЕ. ...............................................................148
СЕКЦИЯ 4. ИНФОРМАТИКА ................................................................................................................ 151
1.
Ахматгалиев Р. ПРЕДСТАВЛЕНИЕ КАЗАХСТАНА ПОСРЕДСТВОМ СРЕДСТВ
МАССОВОЙ ИНФОРМАЦИИ ЗА ПОСЛЕДНЕЕ ВРЕМЯ ...........................................................151
2.
Ережепов М., Болат Ж.
ОПТИМАЛЬНЫЙ СПОСОБ СОЗДАНИЯ 3D АНИМАЦИИ ...............152
С ПОМОЩЬЮ ВЕБ-КАМЕР............................................................................................................152
6
3.
Рахманбердиева М., Дарикулова И. НОВЫЕ ТРЕНДЫ В МЕДИА-ОБРАЗОВАНИИ ...............153
4.
Хасенова Н., Ильясова Д., ИНФОРМАТИЗАЦИЯ И ОСНОВНЫЕ ЕЕ ПРОБЛЕМЫ ................154
5.
Шалаева Л., Касымбаева Д. ПРОЯВЛЕНИЕ КОМПЬЮТЕРНЫХ ВИРУСОВ В
КАЗАХСТАНЕ ЗА 2014-2015 ГОДА ..............................................................................................156
6.
Ким С., Шонова М. МЕТОДЫ АУТЕНТИФИКАЦИИ ИНФОРМАЦИИ ....................................157
7.
Байбусинов А. ПРОБЛЕМА ИНТЕРНЕТ ЭКСТРЕМИЗМА В СОЦИАЛЬНЫХ СЕТЯХ
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ..........................................................................................................158
8.
Ильясов Ж., Жансеитова С. ПЛАГИАТ В РАБОТАХ СТУДЕНТОВ: АНАЛИЗ
ПРОБЛЕМЫ .......................................................................................................................................160
9.
Шонова М.К.
ИНФОРМАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ЮРИСТА ..........162
10.
Исахова У.
ЗАЩИТА БАНКОВСКИХ ОПЕРАЦИЙ В КАЗАХСТАНЕ. .....................................164
11.
Амангельдинова А. КИБЕРҚЫЛМЫС – ҚАТЕРЛЕР МЕН БОЛЖАМДАР ................................165
12.
Әшірбек Б. КРИПТОГРАФИЯ ӘДІСІНІҢ ҚАЗАҚСТАНДА ДАМУ ПАРАДИГМАСЫ ...........168
13.
Сарымсакова C. ҒАЛАМТОРДАҒЫ ТІЛДІК АГРЕССИЯ ............................................................171
14.
Күдерова Г.Т. ЖАҺАНДАНУ ДӘУІРІНДЕГІ ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ЭЛЕКТРОНДЫ
КОММЕРЦИЯНЫҢ ДАМУЫ: ИНТЕРНЕТ-ДҮКЕНДЕР .............................................................172
15.
Сағымбек І., Жумабекова А.
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ КИБЕР БҰЗАҚЫЛЫҚ АХУАЛЫ
ЖӘНЕ ОНЫҢ АЛДЫН АЛУ МЕН КҮРЕСУ ЖОЛДАРЫ. ..........................................................173
СЕКЦИЯ 5. ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ӨҚН .................................................................................................. 176
СЕКЦИЯ 5. ЭКОЛОГИЯ И ОБЖ ........................................................................................................... 176
1.
Смат Г.
ҚЫЗЫЛОРДА ОБЛЫСЫ, ЖАҢАҚОРҒАН АУДАНЫНДА ОРНАЛАСҚАН «СКЗ-
U» ЖШС ЗАУЫТЫНЫҢ ҚОРШАҒАН ОРТАҒА ЖӘНЕ АҒЗАҒА ӘСЕРІ. ................................176
2.
Смат Г. ТҰРМЫСТЫҚ ХИМИКАТТАРМЕН УЛАНҒАН КЕЗДЕ КӨРСЕТІЛЕТІН
АЛҒАШҚЫ МЕДИЦИНАЛЫҚ КӨМЕК .........................................................................................178
3.
Сальмухаметов
Б.
ОСНОВНЫЕ
ПЕРСПЕКТИВЫ
РАЗВИТИЯ
«ЗЕЛЕНОЙ
ЭКОНОМИКИ» ДЛЯ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ....................................................................180
4.
Сұлтанова А.
РЕГУЛИРОВАНИЕ ВЫБРОСОВ ПАРНИКОВЫХ ГАЗОВ В РЕСПУБЛИКЕ
КАЗАХСТАН ......................................................................................................................................182
5.
Кутубаева А. ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ ВОЗОБНОВЛЯЕМОЙ ЭНЕРГЕТИКИ В
КАЗАХСТАНЕ ...................................................................................................................................184
7
КРУГЛЫЙ СТОЛ, ПОСВЯЩЕННЫЙ 125-ЛЕТИЮ ВИДНОГО КАЗАХСКОГО
ОБЩЕСТВЕННОГО И ПОЛИТИЧЕСКОГО ДЕЯТЕЛЯ МҰСТАФА ШОҚАЙ
М.ШОҚАЙДЫҢ ҚОҒАМ ҚАЙРАТКЕРІ РЕТІНДЕ САЯСИ КӨЗҚАРАСЫНЫҢ
ҚАЛЫПТАСУЫ.
Шалқар Т .,Е.А.Бөкетов атындағы ҚарМУ ,1 курс студенті,Қарағанды қ.
Ғылыми жетекші :т.ғ.к., доцент Қарсыбаева Ж.А.
М.Шоқай – 1980 жылы 25 желтоұсанда, Сырдария губерниясы, Ақмешіт уезінде
дүниеге келеді. Ол қазақтың қарапайым отбасынан шығып осындай биік дәрежеге
көтерілуі көбіміз үшін таңғаларлық жағдай.Балаық шағы киіз үйде өтеді.Осылайша он
төртке толар-толмас бейшараның көзіндегі жасын сүртіп әділеттің ауылын басқаруға
жарап қалады.Сол кезден бастап ел ішіндегі әлеуметтік теңсіздіктерді көріп-біліп тани
бастайды.
Алаш арыстары,көрнекті тұлғалар.Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев айтқандай:« Ұлы
тұлғаларын білмейінше, бірде-бір дәуірді тану мүмкін емес.Адам тарихының айнасынан
біз тарих көшінің жүрісін ғана аңдап қоймаймыз, оның рухын, тынысын
сезінеміз.Сондықтан да өхалқы мен елінің алдындағы өздерінің перзенттік айқын да анық
түсінген, қандай да қиын-қыстаужағдайда оны адал орындаудан жалтармаған адамдар қай
дәуірде өмір сүрсе де, дәйім жұртының азаматы болып қала бермек. Тарихтың қай
кезеңінде болсын, олар өз ұлтының бетке ұстар мақтанышы болып келген».
Сондай тұлғалардың бірі де бірегейі – М.Шоқай. Ол – Алаш қозғалысының төл
перзенті. Алаш идеяларының аясында қанағаттанған, тек қана қазақ халқының
бостандығы үшін емес, бүкіл түркі халқының бостандығы үшін күрескен қайраткер
стратек. М.Шоқай 1910 жылы Санкт-Петербург университетіне оқуға түседі. Сол
жылдардан бастап оның өмірге деген дүниетанымы, көзқарасы, түркішілдік-мұсылмандық
қозғалыстың жетекшісі С.Жантөрин мен «батысшылдар» демократиялық-либералдық
қозғалысының өкілі Ә.Бөкейхановтың ықпалымен қалыптасады.
М.Шоқайдың алғашқы саяси қозғалысқа тартылуының басы, 1914 жылдың
көктемінде Петербургте оқып жүрген түркі жастарының патша өкіметі ислам діні туралы
баспасөз беттеріндегі үндеулеріне байланысты болды. Бұған М.Шоқаймен бірге 31 өзбек,
татар, башқұрт және т.б студенттер қол қояды. М.Шоқай ағылшын, француз, түрік, өзбек,
орыс тілдерін меңгерген. Империя асатансында түрлі демократиялық қозғалыстарға
қатысады. Ә.Бөкейхановпен бірге Ресей Мемлекеттік Думасының мұсылман
фракциясында хатшы қызметін атқарады. 1916 жылғы дүрбелең кезінде Түркістан жеріне
және жалпы қазақ жеріндегі бассыздықтарды әшкерелеп, Мемлекеттік Думаға арнайы
құжатты мәліметтер қсынады. Сол себепті арнайы комиссия құрады. 1917 жылғы
төңкерістер тұсында Түркістан мемлекетін құру идеясын ұсынады. Ташкентте «Бірлік
туы» газетін ашады. Орынбордағы Алаш қайраткерлерімен тығыз қарым-қатынаста
болады. 1917 жылы Жаңа Марғұланда өткен өлкелік мұсылмандардың құрылтайын Қоқан
қаласына щақыру туралы бастаманы көтереді. Қараша айында Қоқанда Түркістан
автономиясын жариялау шарасына бастан-аяқ қатысады.
Мұсылмандардың IV төтенше құрылтайына қатысуы.
Түркістан үшін ерекше жиын – 1917 жылы 26 қарашада Қоқан қаласына
шақырылған өлке мұсылмандарының IV төтенше құрылтайы болатын. Құрылтай 26-27
қараша күндері өтті. Бұл құрылтайға Сырдария, Закапский, Самарқан, Ферғана, Жетісу
облыстарынан 200-ден аса делегат қатысты. Олардың құрамында түркі халықтары және
қазақтардан қатысты. Жиналған делегаттар бір ауыздан «Түркістан территориялық
автономиясын» жақтап, дауыс берді. Өз атымен атар болсақ – Түркістан мұхтарияты. IV
құрылтайда Түркістан автономиясының немесе Түркістан мұхтариятының «Халық
кеңесін» сайлайды. Кеңеске 36 жергілікті түркістандық және 18 өзге ұлт өкілдері енді.
8
Төрағалық қызметіне – Серәлі Лапин, кеңес басшылығы құрамына – Мұстафа Шоқай,
Убайдулла Хожаев, Махмұтқожа Бехбудилер сайланды.
Түркістан автономиясының үкімет басшысына сайлануы.
1918 жылы қаңтарда Түркістан автономиясының алғашқы үкімет басшысы
М.Тынышпаев өз еркімен жұмыстан босағанда, орнына М.Шоқай тағайындалады.
Большевиктер бұл автономияны ақпан айында қанды қырғынмен таратты.1918 жылы
М.Шоқай Самарада өткен Ресейдің азаттық жолындағы күрескерлерінің құрушы
мәжілісіне қатысады. Бұдан кейінде қайраткер 1919 жылдың ақпан айында Түркістан
мемлекеті бағытын одан әрі қорғау үшін Бұхар Әмірлігі мен Закапскийдегі ағылшын
корпусы басшылығымен келіссөз жүргізуге Ашхабадқа келеді. Сол жылдары Баку мен
Тифлис қалаларында «Шафак» атты газет, «Волный горец» атты басылымдардың
шығарылуына ат салысады.
М.Шоқай әлемге аты әйгілі қоғам қайраткері, ақиқат жолына бас тіккен, азаттық
үшін тағдырдың азабы мен мазағын көтерген, әділеттен басқа досы жоқ, Мұстафа
Шоқайдың біртұтас Түркістан мемлектін құрудағы қызметі, қайғысы, қасіреті, мақсат -
мүддесі кешегі кеңес үкіметі кезінде құлып астында құпия болды. Күллі ұлттың туыстық
бірлігін сақтап, Түркістан автономиясын құру тұрғысындағы идеясын кеңес үкіметі
жауыздық әрекетте көрсетті. М.Шоқай Түркия арқылы алғаш Германияға, сонан соң
Францияға барып орнығады. Эмиграцияда жүрген кезінде «Жаңа Түркістан» және «Жас
Түркістан» журналдарын жариялап, кеңес үкіметінің озбыр саясаты туралы ащы
шандықтарды жазады.1941 жылдың 27 желтоқсанында Берлинде жұмбақ жағдайда қайтыс
болады.[1],[2],[3],[4],[5],[6],[7],[8].
Достарыңызбен бөлісу: |