Хх ғасыр бас кезіндегі қазақ әдеби байланыстары

© 2016 Al-Farabi Kazakh National University 
Әбдиманұлы Ө.
 ХХ ғасыр бас кезіндегі қазақ 
әдеби байланыстары 
Мақалада ХХ ғасыр бас кезіндегі қазақ әдебиетінің өзге ел 
әдебиетімен әдеби-шығармашылық тұрғыдан байланысының арғы 
арналарын салыстырмалы түрде қарастыру арқау болған. Өзара 
байланыстан өркендеген әдеби байланыстың Ресей империясының 
отаршылдық саясатының басқыншылық әрекетіне қарсылық ретінде 
ресей мұсылмандары мен жалпы түркі халықтарының саяси күрес 
жолындағы идеялық бірлігі негізіндегі қарым-қатынастарының 
дамуына сәйкес әдеби байланыстардың өркен жайғандығы 
орнықты түрде нақтыланады. Ресейдегі және басқа да түркі 
тектес халықтар әдебиетіндегі басты шығармашылық тұлғалардың 
шығармашылығындағы өзара ықпалдастақтың арта түсуі, өзге 
жұрт, шығыс-батыс әдебиетінің озық үлгідегі немесе халыққа аса 
бір кең танылған шығармаларын аудару арқылы үйрену, тәжірибе 
алмасу, шеберлік қалыптастыру мәселелерінің шешілуі сынды 
әдеби байланыстың бірнеше алғы шарттардың шығармашылық 
негіздері ашылған. ХХ ғасыр бас кезіндегі әдебиеттегі діни-
ағартушы, ағартушы-демократтық, ұлт-азатшыл бағыт атты үш бағыт 
өкілдерінің өзге әдебиеттегі идеялас шығармашылық тұлғалармен 
әдеби байланыстарының сан алуан түрлері сарапталған. 
Түйін сөздер: әдеби байланыс, шығармашылық тұлға, әдеби 
бағыт, әдеби ағым, идеялық бірлік, аударма, шеберлік мектебі, діни-
ағартушы, ағартушы-демократ, ұлт-азатшыл, поэзия, проза.
Abdimanuly O.
Kazakh literary relations in the 
early twentieth century
The article is based on the comparative analysis of the relations of 
Kazakh literature of the early twentieth century with the literary works of 
other countries. As a mark of protest against the aggressive colonial policy 
of the Russian Empire towards Muslims and Turkic people in Russia there 
were flourished close literary relationships, which developed on the basis 
of the unity of ideological and political struggle. In the literature of Turkic 
people and other representatives of nations of Russia there had been noted 
increase of mutual integration by translating recognized works in the lit-
erature and studying best works of East-West literature and exchanging ex-
perience, moreover by laying foundations of the literary skills that became 
the main factors for development of literary creativity foundations. The 
article analyzes different types of literary relations in works of likeminded 
representatives in three areas of the literature of the early twentieth cen-
tury: religious and enlightening, enlightening – democratic and national-
emancipatory.
Key words: literary relation, creative personality, literary movement, 
literary period, ideological unity, translation, school of literary skills, re-
ligious enlightener, enlightener-democrat, national emancipatory, poetry, 
prose.
Абдиманулы О.