Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж



Pdf көрінісі
бет141/444
Дата03.10.2024
өлшемі3,59 Mb.
#146739
түріОқулық
1   ...   137   138   139   140   141   142   143   144   ...   444
Байланысты:
Okulik XX kazak adebiet

ІІ БӨЛІМ.
 
Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
себептердің бірі «ұлтшылдыққа» 
қар сы күрес болғандықтан, КазАПП
платформасын жақтаушылар сыңар-
жақ солақай сын мен тұрпайы со-
циологизмді ұзақ уақыт қару ет-
кендігінен еді. Осы пікірталаста 
жал пы көркем әдебиет, қазақтың 
про летарлық әдебиеті туралы өз 
көзқарасын білдірмеген ақын-жа-
зу шылар, әдебиетшілер аз. Бұл жа-
рияланған 
мақалаларда 
көркем 
әде биет мәселелері «кімнен үлгі 
алу керек» деген сұрақты шешу қа-
зақтың 
классикалық 
мұрасына, 
оның көрнекті өкілдеріне тығыз бай-
ланыстылықта қарағандықтан ав-
торлар ұлттық әдебиеттің тарихын 
зерттеу жайында пікір білдірмей 
тұра алмады. Сол себептен олар қа-
зақ әдебиеттану ғылымында әдеби-
тарихи зерттеу бағытындағы ғылыми 
ой-пікірдің тереңдей түсуіне де әсер 
етпей қалмады.
Олардың көпшілігі «Қазақстанда 
көркем әдебиет бар ма? Бар болса, 
ол қай таптың әдебиеті? Пролетар-
лық әдебиетті кімдер жасайды?» 
деген секілді проблемалық сұраққа 
әр түрлі пікір айтса, Абай, Ыбы-
рай, Нарманбет, Шәңгерей творче-
ствосына келгенде, олардың өнер-
паздық тұлғасын бағалауда, олар-
дан үлгі алу, үйренуде дұрыс пікір 
білдіре отырса да, «тұрпайы со-
циологизмге» іш тартып, үстем 
тап қоғамында өмір сүргендіктен, 
ата тегі сол таптан болғандықтан 
«байлар табының ақындары» деген 
қорытынды жасайды. КазАПП пен 
қазақ оқығандарының арасындағы 
осы айтыс классикалық мұраның та-
рихи мәні мен көркем шығарманың 
әлеуметтік тақырыбы, идеясы, көр-
кемдігі сияқты мәселелерді шешіп 
алуына көмек жасады.
Негізінен алғанда, қазақ әде-
биеттану ғылымында өнерді, көр-
кем творчествоны сыншылдық-эсте -
тикалық тұрғыдан түсінуде Ж. Ай-
мауытовтың 1925 жылы жазған «Мағ-
жанның ақындығы туралы» атты 
көлемді мақаласының орны бөлек. 
М. Жұмабаев поэзиясы туралы айты-
ла бастаған әр қилы бағаларға қарсы 
жазылған бұл еңбек Ж. Аймауытов-
тың білімді, білікті әдебиетші болға-
нын анық танытады. Оған заман тала-
бына сай дүниені материалистік тұр-
ғыдан түсінуде Гегель мен Маркстің 
көзқарастарын салыстыра отырып 
түсіндіруі, әдебиеттің таптығын сөз 
еткенде Луначарскийдің пікірін са-
бақтауы және ақын поэзиясына 
әдеби-теориялық, тіпті кейбір әдеби-
тарихи талдаулар жасауы – айқын 
дәлел. Ж. Аймауытовтың мақаласына 
қарсы сол кездің білгір сыншысы 
атанған Ғ. Тоғжановтың «Мағжан-
ның ақындығы, Жүсіпбектің сыны», 
«Көркем әдебиет туралы марксшілер 
не дейді, Жүсіпбек не дейді?» ат-
ты жауап мақалалары жарияланады. 
Осы екі автор да М. Жұмабаев шы-
ғармашылығына сол кездегі дәуір та-
Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У


158


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   137   138   139   140   141   142   143   144   ...   444




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет