ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
мабаев творчествосының дұрыс не
қате бағалануында емес. Бұл жерде
мәселе – әдебиеттің әдеби-тарихи
дамудың өзіндік заңдылықтарын,
көр кем творчествоны ғылыми-тео-
риялық тұрғыда зерттеуге қазақ
әдебиеттану ғылымында мәнді қа-
дамның жасалуында. Осы екі ма-
қала қазақ әдебиеттану ғылымын
маркстік-лениндік әдіснама негі-
зін де болса да Чернышевский, Бе-
линский, Луначарскийлердің сали-
қалы ойларымен байытуға ұмты-
лып, әдеби-тарихи бағыттағы ғы-
лыми-зерттеушілік ой-пікірдің тео-
риялық деңгейін көтере түсті. Ал
практикалық мәніне келсек, сын мен
зерттеуде сыңаржақ солақайшыл-
дық пен «тұрпайы социологизмді»
қару етіп жүрген ақын-жазушылар,
сыншы-әдебиетшілер әлі көп еді.
Міне, осылар мен жалпы әдебиет
сүйер қауымның әдеби білімін,
әсіресе классикалық мұраны танып-
білуге деген ықыласын көтерудегі
маңызын атап айтқан жөн.
Осындай кезеңде ғылыми-зерт-
теушілік ой-пікір қазақ әдебиетін
басқа халықтарға да танытып қалуға
ұмтылыс жасады. 1928 жылы Мо-
сквадан шыққан «Жас Қазақстан»
(Молодой Казахстан) деп аталатын
әдеби жинақ осы мақсатта жарық
көрді. Оны құрастырып, орыс тіліне
аударған және әдеби-тарихи шолу
мәніндегі алғы сөз жазған Смағұл
Садуақасов еді. Алғы сөзде ауыз
әдебиетін, жазба әдебиеттің өткен
жолы мен бүгінгісін тарихи тұрғыда
таныстыруы ғылыми-зерттеушілік
мән берген. Көлемі шағын болса да
алғы сөздің біз үшін маңыздылы-
ғы – онда сөз болған ақын-жазушы-
лар шығармашылығын сөз еткен-
де, сол кездегі қате теориялардың
бағытындағы көзқарастағы пікірдің
орын алмауында. Алғы сөз жаз-
ба әдебиеттің негізін салушы деп
Абайды таныстыра келе, оның ақын-
дық дәстүрін жалғастырушылар ре-
тінде Ахмет Байтұрсынұлы, М. Жұ -
мабайұлы, М. Дулатұлы, Ғ. Қараш ұлы,
С. Торайғырұлы, Б. Күлей ұлының
шығармашылығына тоқталып өткен.
Қазақ әдебиетін өркендету жолын-
да жемісті еңбек етіп жүргендер
деп жинаққа шығармалары топтас-
тырылған М. Әуезов, Б. Майлин,
Ж. Аймауытовтарды көрсетеді. Не-
гізінен алғы сөзде, автордың 1919
жы лы жарияланған «Қазақ әдебиеті
очеркіндегі» ғылыми-зерттеушілік
ой-пікірдің жобасы сақталынған.
Қазақ әдебиеті тарихын әдеби
шо лу түрінде болса да таныстырған
осы алғы сөз – бұл ақын-жазушылар-
дың 1929 жылдан бастап шыға бас-
таған «Әдебиет энциклопедиясы-
ның» І томында да ғылыми дұрыс
бағалануына әсер еткені сөзсіз. Алғы
сөз бен энциклопедиядағы мақалалар
«тұрпайы социологизм» теориясы-
ның да, маркстік-лениндік әдіснама-
ның ұлтшыл-буржуазияшыл әдебиет
Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У